Co to jest alergia krzyżowa? Lekarz wyjaśnia

Problem alergii dotyka coraz większą część społeczeństwa. Zdarza się, że Twój organizm określa dwa inne czynniki jako ten sam alergen, co wywołuje reakcję alergiczną. Jest to tzw. alergia krzyżowa i najczęściej cierpią na nią osoby uczulone na roztocza lub pyłki. Sprawdź, czy ten problem dotyczy również Ciebie.

Co to jest alergia krzyżowa?

Alergia jest nieprawidłową odpowiedzią organizmu na czynniki zewnętrzne, które są odbierane mylnie jako szkodliwe. W wyniku tego procesu aktywizowany jest cały układ immunologiczny. Uwolnione zostają mediatory reakcji alergicznej, takie jak np. histamina. To dzięki nim pojawiają się dolegliwości charakterystyczne dla alergii – pokrzywka, nieżyt nosa, zapalenie spojówek czy zaburzenia oddychania. Po wystąpieniu reakcji alergicznej organizm wytwarza przeciwciała przeciwko konkretnemu alergenowi. Podczas kolejnego kontaktu odpowiedź organizmu jest znacznie szybsza. 

Alergia krzyżowa występuje wtedy, kiedy taka sama odpowiedź immunologiczna następuje po kontakcie z innym czynnikiem wywołującym. Organizm rozpoznaje dwa różne czynniki zewnętrzne jako ten sam alergen i wywołuje reakcję alergiczną. Początkowo lekarze wykazali pokrewieństwo między różnymi roślinami należącymi do tych samych rodzin botanicznych. Szybko jednak okazało się, że rośliny wcale nie muszą być ze sobą spokrewnione, aby wystąpiła reakcja krzyżowa. Alergie krzyżowe dają o sobie znać, gdy czynniki zewnętrzne posiadają specyficzne białka, które Twój organizm rozpoznaje jako identyczne.

Jeśli cierpisz na alergie wziewne, uważaj na rośliny powodujące alergie krzyżowe – przykładem jest np. bylica. Alergia krzyżowa występuje po spożyciu selera i marchwi. Jeśli masz nadwrażliwość na bylicę, bardzo możliwe, że po zjedzeniu tych produktów zaatakuje Cię alergia. Wiedza, jaki alergen wywołuje konkretne reakcje krzyżowe, może uchronić Cię przed wstrząsem anafilaktycznym – prowadzącym nawet do śmieci. 

Przeczytaj także: Ciągły katar i czerwone oczy! Sprawdź, czy to alergia wziewna.

Jeśli masz tendencję do uczuleń, dla własnego bezpieczeństwa sprawdź, które alergeny reagują krzyżowo. Pomoże Ci w tym specjalna tabela. Alergia krzyżowa to poważna sprawa, a takie graficznie przedstawione połączenia ułatwią Ci rozpoznanie, kiedy jesteś narażony na ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji krzyżowych.

Alergia krzyżowa – przyczyny

Przyczyny rozwoju alergii nie są do końca znane. Sporę rolę odgrywają czynniki genetyczne – jeśli jedno z rodziców jest alergikiem, istnieje duża szansa, że dziecko również wykaże predyspozycje do występowania alergii. Podczas rozwoju dziecka, układ immunologiczny uczy się rozpoznawania i interpretacji czynników zewnętrznych jako niebezpieczne i bezpieczne dla organizmu. Jeśli wychowujesz Twoje dziecko w bardzo sterylnych warunkach, może to przyczyniać się do późniejszych nadwrażliwości na substancje będące silnymi alergenami. 

Znaczący jest również niekorzystny wpływ czynników środowiskowych, takich jak zanieczyszczenie powietrza czy papierosy. U palaczy może dojść do upośledzenia czynności całego układu immunologicznego, co przekłada się na powstawanie alergii. 

Przyczyny tej dolegliwości są bezpośrednio związane z budową białek rozpoznawanych przez Twój układ odpornościowy. Aby wywołać uczulenie, muszą one mieć w 70% podobną sekwencję.

Oto najczęściej występujące uczulenia krzyżowe:

• brzoza: jabłko, gruszka, wiśnia, śliwka, brzoskwinia, nektarynka, renkloda, truskawka, kiwi, orzech laskowy, orzechy włoskie i brazylijskie, seler, marchew, pomidor, soja, figi, fasola, groszek,
• trawy: melon, arbuz, pomarańcza, bakłażan, pomidor, słodka papryka, chili, pieprz, pomidor, arachidy, botwinka,
• bylica: seler korzeniowy, marchew, pasternak, koper, kminek, koper włoski, anyż, dzięgiel, słonecznik, miód,
• ambrozja: arbuz, melon, banan, cukinia, ogórek, szpinak, dynia,
• leszczyna: orzechy laskowe,
• roztocza kurzu domowego: owoce morza,
• sierść kota: mięso wieprzowe,
• pióra ptasie: jajka, mięso drobiowe,
• mleko krowie: mleko kozie,
• lateks: banan, papaja, kasztany, kiwi, awokado. 

Wyżej wymienione informacje są niezwykle istotne i stanowią dla alergików mapę wykluczenia produktów z diety. Przykładowo, alergia krzyżowa na trawy powinna automatycznie eliminować z diety melony, ze względu na ryzyko nadwrażliwości. 

Z kolei uczulenie na pyłek pokrzywy występuje dość rzadko, dlatego w tym przypadku nie grozi Ci raczej alergia krzyżowa. Pokrzywa produkuje dużą ilość ziaren pyłku i ma długi okres pylenia, ale nie wykazano, aby z uczuleniem na ten chwast łączyła się nadwrażliwość na inne substancje.

Przeczytaj również: Krzyżowa alergia na owoce − czy da się ją wyleczyć?

Jak objawia się alergia krzyżowa?

Objawy alergii to szereg dolegliwości. Różnią się one intensywnością i tak naprawdę każdy może odczuwać symptomy alergii nieco inaczej. W przypadku alergii wziewnych doskwierać Ci może alergiczny nieżyt nosa, czyli wodnisty, sączący się katar. Pojawia się też opuchlizna śluzówek nosa i zatok, co powoduje trudności w oddychaniu. Kolejnym zagadnieniem jest alergiczne zapalenie spojówek. Charakteryzuje się występowaniem objawów w każdym oku. Możesz zauważyć znaczne zaczerwienienie oczu, mocny świąd i intensywne łzawienie. 

Przeczytaj również: Woda z nosa, wodnisty katar − to przeziębienie czy alergia?

Alergiczne zapalenie spojówek często jest mylone z zespołem suchego oka, jednak z przypadku alergii zawsze występuje swędzenie i nie masz uczucia piasku pod powieką. Najpoważniejszą oznaką uczuleń wziewnych jest astma. Cechuje się ona problemem z oddychaniem. Dochodzi do zwężenia drogi przepływu powietrza w układzie oddechowym i pojawia się intensywny kaszel. Astmę rozpoznasz po obecności świszczącego oddechu, który powstaje w wyniku przepływu powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Alergie pokarmowe objawiają się najczęściej pokrzywką, atopowym zapaleniem skóry, nudnościami, wymiotami, bólem brzucha i biegunką. 

Dowiedz się więcej: Astma alergiczna: objawy choroby. Jak ją odróżnić od zwykłego kaszlu?

Jak diagnozować alergie?

Jeśli zauważysz u siebie wyżej wymienione objawy, udaj się koniecznie do poradni alergologicznej. Lekarz specjalista po dokładnym wywiadzie skieruje Cię na testy alergiczne. Polegają one na umieszczaniu na naciętej skórze alergenów i czekaniu, który z nich wywoła reakcję alergiczną. Są to bezpieczne testy – ilość alergenów nakładanych na skórę jest minimalna, jednak wystarczająca do tego, aby jednoznacznie określić rodzaj alergii. 

Leczenie i profilaktyka alergii krzyżowych

Nie da się niestety jednoznacznie określić, czy u każdego wystąpi alergia krzyżowa na białka z danych produktów. Obserwuj Twój organizm i nie decyduj się od razu na wykluczenie wszystkich produktów z jadłospisu. Pomogą Ci leki na alergie, które najczęściej przepisuje lekarz alergolog. Mogą to być tabletki na alergię i leki przeciwhistaminowe, zawierające substancje takie jak loratadyna, cetyryzyna oraz desloratadyna. Przeciwdziałają one wystąpieniom reakcji alergicznych poprzez hamowanie najważniejszego mediatora alergii, czyli histaminy. Leki na alergie dla dzieci są dostępne w postaci syropów lub tabletek rozpuszczalnych w jamie ustnej. W związku z tym ich podawanie jest przystępne dla każdej grupy wiekowej. 

Jeśli chodzi o profilaktykę alergii, to niestety nie ma skutecznej metody zapobiegającej tym dolegliwościom. Jest to spowodowane genetycznym podłożem występowania zaburzeń. Naukowcy jednak podkreślają wiek niemowlęcy jako kluczowy w rozwoju alergii pokarmowych w życiu dorosłym. Karmienie piersią do 6 miesiąca życia sprzyja prawidłowemu rozwojowi przewodu pokarmowego, a po tym okresie wprowadzenie różnorakich produktów do diety dziecka przyczynia się do ograniczenia nadwrażliwości pokarmowych. 

Sprawdź również, czym objawia się alergia u dzieci. Jak rozpoznać małego alergika?

Alergia krzyżowa – miej ją pod kontrolą!

Jeśli jesteś alergikiem, musisz uważać na konkretne uczulenia krzyżowe. Alergia na niektóre materiały, takie jak trawy, roztocza lub sierść często wiąże się z nadczułością na rozmaite produkty żywieniowe, głównie owoce i warzywa. Aby mieć pewność, obserwuj reakcje Twojego ciała i udaj się na testy alergologiczne, które potwierdzą nadwrażliwość na dane grupy substancji. Uchroni Cię to przed wystąpieniem groźnego wstrząsu anafilaktycznego.

Źródła:

1. Wróblewska B., Reakcje krzyżowe alergenów, Żywność 2019,
2. Rapiejko P., Reakcje krzyżowe u chorych z uczuleniem na alergeny pyłku roślin, Medycyna Praktyczna,
3. Bartuzi Z., Zmiana oblicza alergii pokarmowej u dorosłych, Alergia 3/2018,
4. Propescu F.-D., Cross-reactivity between aeroallergens and food allergens, World J Methodol, 2015,
5. Świerczyńska-Kępa M., Alergia pokarmowa, Medycyna Praktyczna.