Leki przeciwhistaminowe − co warto wiedzieć o leczeniu alergii?

Leki przeciwhistaminowe to jeden z filarów leczenia chorób alergicznych. Obecnie na rynku znajdują się leki antyhistaminowe I i II generacji. Zobacz, jak działają te środki  i czy preparaty te zawsze mają działanie usypiające?

Histamina – substancja odpowiedzialna za objawy alergii

Leki antyhistaminowe wspomagają leczenie alergii. Zanim jednak przedstawię ich działanie, warto dowiedzieć się, czym jest sama histamina. To naturalnie występująca substancja w organizmie człowieka. Należy do amin, które odpowiadają za rozwój reakcji alergicznych i wpływają na procesy zapalne. To neuroprzekaźnik stymulujący wydzielanie kwasu w żołądku. Histamina zostaje zmagazynowana w komórkach takich jak bazofile (granulocyty zasadochłonne) i mastocyty, czyli komórki tuczne.

Jak dochodzi do jej uwolnienia? Jedną z sytuacji, w efekcie których dochodzi do uwolnienia histaminy i w konsekwencji do rozwoju odczynu alergicznego, jest kontakt alergika z uczulającym go alergenem. Uwolniona do krwi i tkanek histamina wiąże się ze swoistymi 4 typami receptorów H₁ , H₂ , H₃  i H₄, co z kolei wywołuje szerokie spektrum objawów alergii.

Objawy spowodowane przez histaminę to:

• obrzęk skóry, warg, wokół oczu, porcelanowobiałe bąble pokrzywkowe,
• spadek ciśnienia krwi,
• przyspieszone tętno,
• skurcz oskrzeli,
• świąd, napady kichania, wyciek z nosa,
• skurcz mięśni gładkich w przewodzie pokarmowym,
• nasilona produkcja soków trawiennych.

Sprawdź też leki na alergię.

Leki przeciwhistaminowe − co to jest?

Jednym z najskuteczniejszych sposobów leczenia odczynów alergicznych zależnych od histaminy jest stosowanie leków przeciwhistaminowych. To bardzo różnorodna grupa leków, które wciąż są udoskonalane. Nieustanne badania nad lekami antyhistaminowymi wynikają z potrzeby wynalezienia leku o jak najskuteczniejszym działaniu i najwyższym profilu bezpieczeństwa przy minimalnych działaniach niepożądanych. Leki antyhistaminowe dzieli się na tak zwane „klasyczne”, czyli preparaty I generacji, i nowsze, bardziej selektywne leki II generacji.

Sprawdź też, jak rozpoznać alergię u dzieci.

Leki antyhistaminowe I generacji

Jeszcze stosunkowo niedawno były jedynym sposobem walki z objawami alergii. Miały jednak długą listę działań niepożądanych. Przyczyna takiego działania wynikała z braku selektywności leków antyhistaminowych I generacji, czyli blokowania nie tylko receptorów dla histaminy, lecz także receptorów adrenergicznych, muskarynowych czy dopaminergicznych. Jaki ma to skutek dla pacjenta? Poza oczekiwanym efektem, czyli zahamowaniem objawów alergicznych, osoba po przyjęciu leku z tej grupy może doświadczać objawów niepożądanych ze strony ośrodkowego układu nerwowego, przewodu pokarmowego, układu sercowo-naczyniowego czy moczowego. Wskutek łatwego przekraczania przez leki antyhistaminowe I generacji bariery krew-mózg u pacjenta pojawiają się takie dodatkowe objawy jak: nasilona senność, ograniczone zdolności psychomotoryczne, spowolnienie odruchów, osłabiona pamięć i koncentracja.

Z uwagi na wspomniane działania niepożądane wielu pacjentów, mimo silnych dolegliwości alergicznych, ograniczało lub całkowicie odstawiało leki przeciwhistaminowe I generacji.

Leki antyhistaminowe I generacji zawierają substancje takie jak:

• klemastyna,
• hydroksyzyna,
• antazolina,
• ketotifen,
• difenhydramina,
• prometazyna.

Leki antyhistaminowe II generacji

Krokiem milowym w leczeniu alergii okazało się opracowanie przez naukowców substancji, które selektywnie wpływają na receptor H₁. Stymulacja właśnie tego receptora powoduje, że u osoby chorej na alergię dochodzi do rozwoju objawów jak świąd, pojawienie się bąbli pokrzywkowych, skurcz oskrzeli czy kaszel.

Leki antyhistaminowe II generacji, dzięki wybiórczemu wpływowi na receptor H₁, skutecznie hamują objawy alergii. Ich największą zaletą, poza wysoką skutecznością, jest brak efektów ubocznych, które występują po lekach I generacji.

Sprawdź też, czym jest alergia wziewna.

Leki antyhistaminowe II generacji nie mają wpływu na pozostałe receptory, słabo przechodzą też przez barierę krew-mózg, dzięki czemu pacjent nie jest po nich senny, nie ma problemów z koncentracją czy pamięcią.

Leki antyhistaminowe II generacji zawierają takie substancje jak:

• cetyryzyna,
• loratadyna,
• desloratadyna,
• lewocetyryzyna,
• rupatadyna,
• bilastyna.

Feksofenadyna − lek antyhistaminowy „III generacji”

O feksofedrynie, leku, który ma działanie antyhistaminowe, pisze nasza ekspertka z zakresu badań klinicznych, farmaceutka Irmina Turek:

„Od jakiegoś czasu feksofenadyna jest lekiem dostępnym w aptekach również bez recepty. To najnowszy lek wykazujący działanie antyhistaminowe, który można stosować na alergie. Według niektórych źródeł feksofenadynę określa się jako lek III generacji wśród preparatów przeciwhistaminowych. To podkreśla jej innowacyjność i bezpieczeństwo stosowania.

Działa nawet do 24 godz. po podaniu, a ponieważ nie powoduje senności mogą ją bezpiecznie przyjmować alergicy prowadzących na co dzień pojazdy mechaniczne. Dodatkowo substancja ta nie rozprasza i nie osłabia koncentracji osób, których praca i codzienna aktywność wymagają dużego skupienia. Wszystko to za sprawą selektywnego blokowania receptorów H1 oraz praktycznie zerowego przenikania do mózgu poprzez barierę krew-mózg. Jej działanie wiąże się też z hamowaniem uwalniania substancji prozapalnych w komórkach błony śluzowej nosa.

Sprawdź też domowe sposoby na leczenie alergii.

Jej przyjmowanie najczęściej zaleca się przy sezonowym alergicznym nieżycie nosa u dorosłych i dzieci powyżej 12. roku życia oraz w łagodzeniu objawów pokrzywki skórnej (szczególnie tej o trudnej do ustalenia przyczynie). O alergicznym nieżycie przeczytasz tu: Jak rozpoznać katar alergiczny?. Natomiast temat pokrzywki szerzej opisał lek. med. Piotr Sobolewski tu: Pokrzywka alergiczna – czym jest, skąd się bierze i jak wygląda?.

Zanim sięgniesz po feksofenadynę, czyli po lek o działaniu przeciwhistaminowym, wiedz, że:

• jeśli zażywasz leki, które neutralizują kwas żołądkowy (syropy lub tabletki do ssania na zgagę), pamiętaj, żeby zachować co najmniej 2-godzinny odstęp między nimi a zażyciem feksofenadyny, bo mogą one osłabiać działanie tych tabletek na alergię;
• lek ten nie jest wskazany dla kobiet karmiących, bo przechodzi do pokarmu!”

Leki przeciwhistaminowe a alergia

Jeżeli obserwujesz u siebie objawy alergii, lepiej udaj się do lekarza alergologa. Pamiętaj, nie wystarczy iść do apteki po dowolne leki przeciwświądowe doustne! Każdy alergik powinien być pod stałą opieką specjalisty. W zależności od rodzaju i nasilenia objawów uczulenia, lekarz dobiera odpowiednie preparaty i ich bezpieczne dawki.

Irmina Turek podkreśla:

„Często nawet błahe objawy alergii mogą wskazywać na bardziej złożone choroby i dolegliwości związane z nieprawidłowo działającym układem odpornościowym. To właśnie dlatego konsultacja z lekarzem jest tak istotna. Choroby, które mogą się wiązać bezpośrednio z alergią, to chociażby: astma (pisałam o niej szerzej tu: Po czym poznać, że to astma alergiczna? Objawy choroby), alergiczny nieżyt nosa, pokrzywka, alergiczne zapalenie spojówek (zobacz, z czym się wiąże w artykule: Alergiczne zapalenie spojówek – czym jest i jak przebiega?), różnego rodzaju alergie i nietolerancje pokarmowe, czy atopowe lub kontaktowe zapalenie skóry.

A jeżeli nie leki antyhistaminowe to…

Irmina Turek podpowiada, co oprócz leków o działaniu przeciwhistaminowym może osłabiać dolegliwości związane z alergią:

„Leki o działaniu przeciwhistaminowym skutecznie zmniejszają objawy chorób alergicznych i astmy, jednak ich działanie jest skupione na symptomach i nie wpływa na przyczynę alergii, czyli zaburzenia działania układu odpornościowego. Aby zadziałać przyczynowo, warto skonsultować się z lekarzem i porozmawiać o skutecznej immunoterapii, dopasowanej do typu choroby alergicznej.

Immunoterapia to na przykład zabiegi odczulania czy też doustne szczepionki alergenowe. Zwykle ten rodzaj leczenia działa u podstaw choroby i wiąże się z częściowym zażywaniem leków przeciwhistaminowych. To najczęściej na ich podstawie z resztą określa się skuteczność immunoterapii (o ile alergik jest w stanie ograniczyć leki przeciwhistaminowe po wykonanej immunoterapii). O odczulaniu pisaliśmy m.in. tu: Odczulanie – jak wygląda i czy jest w ogóle skuteczne?".

Kiedy brać leki o działaniu przeciwhistaminowym?

Leki przeciwhistaminowe pomogą Ci złagodzić objawy alergii, także alergii sezonowej na pyłki. Zanim jednak sięgniesz po preparaty, które wykazują działanie antyhistaminowe, nawet te bez recepty, skonsultuj się z lekarzem, najlepiej alergologiem. To on dobierze odpowiednią dawkę i rodzaj środków farmakologicznych.

Źródła:

1. L. Brunton, J.S. Lazo, K.L. Parker: Farmakologia Goodmana i Gilmana
2. Bousquet J., Schunemann H.J., Fonseca J. i wsp.: MACVIA-ARIA Sentinel NetworK for allergic rhinitis (MASK-rhinitis): the new generation guideline implementation. Allergy, 2015
3. Peters A.T., Spector S., Hsu J. i wsp., Joint Task Force on Practice Parameters, representing the American Academy of Allergy, Asthma and Immunology, the American College of Allergy, Asthma and Immunology, and the Joint Council of Allergy, Asthma and Immunology: Diagnosis and management of rhinosinusitis: a practice parameter update. Allergy Asthma Immunol., 2014
4. Cavani A., De Luca A.: Allergic contact dermatitis: novel mechanisms and therapeutic perspectives. Drug Metabol., 2010