Ból żołądka w ciąży – przyczyny i leczenie

Poranne nudności, wymioty, wzdęcia oraz zaparcia to z tymi dolegliwościami gastrycznymi większość osób kojarzy ciążę. Ból żołądka u kobiet spodziewających się dziecka to mniej typowy dla tego okresu objaw. Choć może on wskazywać na zwykłą niestrawność, to jeśli dolegliwości bólowe są nasilone i nie ustępują, należy zgłosić się do lekarza. Poznaj przyczyny i sposoby leczenia bólu żołądka w ciąży!

Przyczyny bólu żołądka w ciąży

Ból żołądka w czasie ciąży może wynikać z wielu przyczyn. Nierzadko jest on objawem dolegliwości charakterystycznych dla tego stanu. W końcu każdy kojarzy, że pojawiające się najczęściej rano nudności po jedzeniu, są nierzadko pierwszym objawem ciąży. Mogą im towarzyszyć również wymioty oraz dolegliwości bólowe nadbrzusza. Na skutek hormonów ciążowych ruchy perystaltyczne jelit stają się bardziej leniwe. Dodatkowo ucisk na narządy jamy brzusznej spowodowany przez powiększającą się macicę sprzyja pojawieniu się bólu brzucha po przejedzeniu. Dolegliwości bólowe mają wówczas niewielkie nasilenie, zwykle są odczuwalne jako pewien dyskomfort zlokalizowany w nadbrzuszu środkowym i mijają po kilku godzinach od posiłku. 

Nierzadko towarzyszy mu również refluks żołądkowo-przełykowy, który może osiągać szczególnie duże nasilenie w III trymestrze ciąży. Do jego charakterystycznych objawów należy zgaga, uczucie uporczywego odbijania, rzadziej pieczenie przełyku. W 2. połowie ciąży dolegliwości bólowe żołądka mogą być symulowane przez tzw. skurcze przepowiadające. Są to nieregularne skurcze macicy o niskiej amplitudzie, które rozpoczynają się u góry brzucha, gdzie zlokalizowane jest dno macicy i stopniowo przesuwają się ku dołowi.

Ból żołądka może być również objawem różnych schorzeń, które nie omijają kobiet ciężarnych. Należą do nich:

• Zatrucie pokarmowe - objawy pojawiają się wówczas nagle, kilka lub kilkanaście godzin po błędzie dietetycznym. Bólowi żołądka towarzyszą nudności oraz wymioty, a niekiedy również biegunka. Rzadziej stwierdza się gorączkę,
• Zapalenie żołądka - jest to stan, w którym dochodzi do uszkodzenia jego błony śluzowej. Najczęściej powoduje to bakteriaę Helicobacter pylori, rzadziej proces autoimmunologiczny wynikający z obecności przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom okładzinowym żołądka,
• Ostra gastropatia krwotoczna - to postać niezapalnego uszkodzenia błony śluzowej żołądka wywołanego najczęściej przez przewlekłe zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), zarzucanie żółci z jelit do żołądka, czy alkohol,
• Choroba wrzodowa żołądka -  w żołądku obecne są wówczas owrzodzenia, czyli niepełnościenne ubytki w ścianie narządu. Są one najczęściej spowodowane zakażeniem Helicobacter pylori, rzadziej przewlekłym stosowaniem NLPZ,
• Nowotwór żołądka - może przez długi czas przebiegać bezobjawowo, a do typowych symptomów należą: ból nadbrzusza, wymioty występujące w krótkim czasie po posiłku, a nierzadko również krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Nierzadko, za sprawą zmian anatomicznych w ułożeniu narządów jamy brzusznej związanych z powiększającą się macicą w czasie ciąży, ból zlokalizowany w nadbrzuszu może jedynie symulować ból żołądka. Jego powodem może być wówczas kamica pęcherzyka żółciowego, czy zapalenie wyrostka robaczkowego.

Do objawów alarmowych wymagających wizyty u lekarza należą:

• Pojawiający się nagle ostry ból żołądka o wzrastającym natężeniu z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, a nierzadko również zatrzymaniem oddawania gazów i stolca,
• Ból żołądka z towarzyszącymi wymiotami treścią krwistą lub fusowatą,
• Uporczywe wymioty i/lub biegunka z niemożnością doustnego przyjmowania płynów, co może zagrażać odwodnieniu,
• Gorączka towarzysząca nasilonym dolegliwością bólowym nadbrzusza,
• Ból żołądka powstający po urazie.

Ból żołądka jest symptomem różnych chorób, którym nierzadko towarzyszą również inne objawy. Lekarz na podstawie przeprowadzonego wywiadu i badania będzie mógł wydać dalsze zalecenia dotyczące konieczności wykonania dodatkowej diagnostyki gastroskopii oraz badań laboratoryjnych, a także zaproponować możliwe sposoby leczenia.

Ból żołądka w ciąży - jak sobie radzić?

Metody radzenia sobie z bólem żołądka w czasie ciąży zależą od jego przyczyny. 

• W przypadku zwykłej niestrawności będącej jedną z najczęstszych dolegliwości w ciąży rozwiązaniem problemu zazwyczaj okazuje się zastosowanie diety lekkostrawnej, bogatej w błonnik pokarmowy usprawniający pracę naszych jelit.
• Warto również jeść mniej, a częściej. Ta sama zasada sprawdza się w przypadku nudności i wymiotów towarzyszących wczesnemu okresowi ciąży, a także refluksowi żołądkowo-jelitowemu. W tym ostatnim przypadku warto dodatkowo ograniczyć spożywanie pokarmów, które mogą powodować zgagę, takich jak pomidory, cebula, czekolada, kawa czy napoje gazowane.

Jeśli dolegliwościom bólowym żołądka osiągają znaczne nasilenie i/lub towarzyszą im jakiekolwiek objawy alarmowe, zawsze należy zgłosić się do lekarza. Najlepiej zrobić to niezwłocznie. W czasie ciąży nie należy przyjmować żadnych leków na własną rękę, przed wcześniejszą konsultacją z lekarzem.

Ból żołądka w ciąży - jak leczyć?

Ból żołądka to objaw, a nie choroba. Aby móc go leczyć, na początku musimy zdiagnozować jego przyczynę. Nie ma jednego, cudownego leku na ból brzucha w trakcie ciąży. 

• Jeśli jest on spowodowany błędem dietetycznym oraz towarzyszą mu nudności i wymioty, należy skupić się na odpowiednim nawodnieniu organizmu. 
• Podobną strategię należy przyjąć w przypadku nasilonych porannych wymiotów będących objawem wczesnej ciąży. W tych dwóch sytuacjach doskonale sprawdzą się doustne płyny nawadniające, które chronią przed odwodnieniem i rozwojem zaburzeń elektrolitowych. Jednak jeśli nawadnianie doustne nie jest możliwe ze względu na duże nasilenie wymiotów, należy jak najszybciej zgłosić się do szpitala, gdzie możliwe będzie nawadnianie dożylne. 
• Opisanym dolegliwością bardzo często towarzyszą nasilone wzdęcia. Uczucie pełności w jelitach, a nierzadko również wrażenie przelewania się w brzuchu i nasilonego rozpierania, nie należą do najprzyjemniejszych. Na szczęście w okresie ciąży można sięgać po niektóre leki na wzdęcia zawierające dimetykon. Jednak zanim to zrobisz, skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Refluks żołądkowo-przełykowy to kolejna przypadłość, która bardzo często występuje u kobiet w ciąży, zwłaszcza w jej końcowym etapie. Nieprzyjemne dolegliwości w postaci uporczywej zgagi, a nawet pieczenia przełyku nierzadko są powodem dużego dyskomfortu. Objawy te najczęściej najbardziej nasilają się podczas leżenia, co nierzadko w znaczny stopniu zakłóca sen. 

• Poza zmianą nawyków żywieniowych pewną ulgę w łagodzeniu objawów refluksu mogą również przynieść leki na zgagę. 
• Choć część z nich jest dostępna bez recepty, to w okresie ciąży należy po nie sięgać z dużą ostrożnością. Za bezpieczne uważa się leki zobojętniające kwas solny zawierające glin, magnez lub wapń, a w drugim rzucie blokery receptorów histaminowych H2 np.: ranitydyna. 
• Popularne obecnie leki z grupy inhibitorów pompy protonowej, ze względu na brak wystarczających danych dotyczących wpływu na płód, mogą być stosowane tylko w przypadku znacznie nasilonych dolegliwości, które nie reagują na bezpieczniejsze preparaty.

Domowe sposoby na ból żołądka w ciąży

Domowe sposoby na ból żołądka w czasie ciąży mogą sprawdzić się, gdy dolegliwości nie są bardzo nasilone i wywołane przyczynami typowymi dla tej grupy pacjentek. Warto po nie sięgnąć w pierwszej kolejności. Wówczas może okazać się, że przyjmowanie jakichkolwiek leków będzie zbędne. 

• W przypadku dolegliwości związanych z refluksem żołądkowo-przełykowym, który pod koniec ciąży występuje nawet u 80% kobiet, przydatne może okazać się siemię lniane. Najlepiej zalać je na noc wodą, a następnego ranka wypić jeszcze przed śniadaniem. Utworzony w ten sposób tzw. glutek lniany bogaty w substancje śluzowe pokrywa błonę śluzową żołądka i przełyku i działa na nie ochronnie. Siemię lniane zawiera również duże ilości błonnika, który reguluje pracę jelit, a przez to chroni przed zaparciami. 
• Do innych przydatnych domowych metod walki z bólem żołądka u ciężarnych należą napary z imbiru oraz mięty, które mogą zmniejszyć nasilenie nudności. 
• Jednak najważniejsze jest to, żeby przyszła mama zadbała o odpowiednią dietę, ilość snu i redukcję stresu. Już same te działania mogą w znacznym stopniu zmniejszyć nasilenie dolegliwości ciążowych, w tym bólu żołądka.

Podsumowanie

Ból żołądka to częsta, aczkolwiek niezbyt charakterystyczna dolegliwość dla kobiet w ciąży. Objaw ten może wynikać z wielu przyczyn. Ze względu na zmieniającą się topografię narządów jamy brzusznej w czasie ciąży, ból brzucha może jedynie symulować ból żołądka, a tak naprawdę wiązać się z innymi dolegliwościami, np.: zapaleniem wyrostka robaczkowego czy pęcherzyka żółciowego.

Źródła:

1. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019
2. Surynt, Ból brzucha u ciężarnej kiedy wymaga pogłębionej diagnostyki?, https://podyplomie.pl/medical-tribune/31798,bol-brzucha-u-ciezarnej-kiedy-wymaga-poglebionej-diagnostyki, [dostęp 13.01.2023 r.]
3. A. Mokrowiecka, Refluks żołądkowo-przełykowy u ciężarnej, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/lista/73179,refluks-zoladkowo-przelykowy-u-ciezarnej, [dostęp 13.01.2023 r.]