Skórna pokrzywka - objawy, przyczyny, rodzaje. Sprawdź, co oznacza!

Czerwone, uniesione zmiany skórne z towarzyszącym świądem? Być może to pokrzywka. To częste schorzenie dermatologiczne przebiega w różnych formach, dlatego warto być czujnym i reagować szybko, by zahamować rozwój objawów. Dowiedz się, jak rozpoznać tę chorobę, jakie rodzaje można wyróżnić i jak ją leczyć!

Jak wygląda pokrzywka?

Pokrzywka może pojawić się w każdym wieku. Typowym wykwitem skórnym jest tak zwany bąbel pokrzywkowy.

Poznaj 3 cechy bąbla pokrzywkowego!

1. Obrzęk (różnej wielkości) pojawia się nagle i zazwyczaj otoczony jest rumieniową obwódką.
2. Zmiany skórne swędzą, a czasem pieką.
3. Bąble mają charakter przemijający (ustępują zwykle bez pozostawienia śladu w ciągu 1-24 godzin).

W rzadszych przypadkach jedynym objawem może być obrzęk naczynioruchowy. Zdarza się jednak, że towarzyszy on też bąblom pokrzywkowym. Czym jest? To nagle pojawiający się obrzęk skóry i tkanki podskórnej. Czasami obejmuje błony śluzowe jamy ustnej, gardła, a nawet krtani. Towarzyszy mu częściej ból niż świąd, a skóra pokrywająca obrzęk najczęściej pozostaje niezmieniona lub widać na niej dyskretny rumień.

Pokrzywka skórna - objawy

Irmina Turek opisuje objawy pokrzywki na skórze.

Objawy pokrzywki na skórze to przede wszystkim wspomniany wyżej bąbel pokrzywkowy. Jest przeważnie biały lub różowy, dookoła otoczony rumieniem. Jeśli bąble powstają w bliskiej od siebie odległości, mogą się łączyć i zlewać w większe zmiany o bardziej nieregularnym kształcie.

Co ciekawe, po wyglądzie bąbla pokrzywkowego można czasem odgadywać potencjalne rodzaje i przyczyny pokrzywki. I tak:

• małe bąble z szeroką i intensywnie czerwoną obwódką mogą sugerować pokrzywkę cholinergiczną,
• zmiany umiejscowione w miejscu kontaktu z jakąś substancją czy miejscu nałożenia danego kosmetyku - to pewnie pokrzywka kontaktowa,
• partie ciała bardziej narażone w danej sytuacji na zimno lub ekspozycje na światło UV - to prawdopodobnie pokrzywka słoneczna,
• jeśli skóra była uciskana, a bąble pojawiają się dopiero po kilku godzinach, to duża szansa, że występuje pokrzywka indukowana uciskiem. W tym przypadku bąble utrzymują się na skórze nawet do 12 h.

Kiedy objawy pokrzywki pojawiają się nagle, to bardzo prawdopodobne, że masz do czynienia z ostrym przebiegiem pokrzywki. Zwykle symptomy pojawiają się jakby znienacka i są intensywne, ale za to dość szybko przemijają. W postaci przewlekłej objawy utrzymują się dłużej lub pojawiają regularnie, co jakiś czas.

Jak dochodzi do rozwoju pokrzywki?

Mechanizm powstawania pokrzywki jest złożony i nie do końca znany. Najważniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój objawów jest histamina, czyli substancja produkowana i uwalniana przez specyficzne komórki układu odpornościowego - mastocyty.

Histamina powoduje, w miejscu uwolnienia, rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększa przepuszczalność ich ścian, co w efekcie wywołuje zwiększony przepływ krwi i przesięk lokalny osocza. Substancja ta wywołuje rumień i obrzęk.

Wyrzut histaminy może spowodować wiele różnych czynników. Ich identyfikacja jest podstawą diagnostyki i skutecznego leczenia.

W zależności od czynnika wywołującego pokrzywkę wyróżnia się kilka jej podtypów:

• pokrzywka z zimna,
• pokrzywka z ciepła,
• pokrzywka z ucisku,
• pokrzywka słoneczna,
• pokrzywka wodna,
• pokrzywka cholinergiczna (związana z wysiłkiem fizycznym),
• pokrzywka wibracyjna,
• pokrzywka kontaktowa (uczuleniowa reakcja na kontakt z alergenem),
• pokrzywka polekowa (najczęściej z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. paracetamol, ibuprofen itp.).

W wielu przypadkach nie udaje się znaleźć jednoznacznej przyczyny tej choroby. Wtedy określa się pokrzywkę jako spontaniczną lub idiopatyczną (czyli taką o nieznanej przyczynie).

Choroba pokrzywka: objawy i przyczyny poszczególnych podtypów

Farmaceutka Irmina Turek pisze:

Podtypy pokrzywki można podzielić ze względu na rodzaj czynników wywołujących objawy. Mogą ją wywołać czynniki fizyczne, takie jak np. tarcie, drapanie, zimno czy ucisk. Jednym z rodzajów tej dolegliwości jest chociażby pokrzywka ze wzmożonym dermografizmem czy indukowana zimnem (często też wodą i wiatrem, które wzmagają wychłodzenie skóry). Dodatkowo zmiany mogą też powstać za skutek nadmiernego ogrzania fragmentu skóry, to tzw. pokrzywka cieplna.

Odmienną formę stanowi pokrzywka opóźniona, powstająca w wyniku ucisku skóry. Postać ta objawia się bąblami i obrzękiem skóry i pojawia się zwykle parę godzin po zakończonym ucisku. Niestety jest zwykle dość bolesna. Kolejną postacią pokrzywki indukowanej bodźcem fizycznym jest podtyp słoneczny. W tym przypadku impulsem do reakcji alergicznej jest promieniowanie UV.

Wspomnieć trzeba także o pokrzywce w postaci cholinergicznej, która wiąże się z przejściowym wzrostem temperatury ciała. Zwykle powstaje w efekcie rozgrzania organizmu przy intensywnym wysiłku, podczas uprawiania sportu czy też biernym ogrzewaniu się (rozgrzanie latem, np. w nieklimatyzowanych środkach transportu). Najczęściej postać ta objawia się pojawieniem małych grudek na skórze. Powstają one zwykle od kilku do kilkunastu minut po rozgrzaniu.

Ciekawym rodzajem pokrzywki jest postać kontaktowa. Zwykle to intensywna reakcja skórna, która powstaje w efekcie bezpośredniego kontaktu skóry z alergenem. Mogą ją wyzwalać takie substancje i surowce jak: ślina zwierząt, formaldehyd czy nadsiarczan amonu. Reakcja może powstać też po kontakcie z lateksem czy składnikami takimi jak: orzechy, niektóre ryby lub skorupiaki.

Osobnym rodzajem jest pokrzywka pokarmowa, która pojawia się na skórze w efekcie zjedzenia jakiegoś pokarmu. Co ciekawe postać pokarmowa może, ale nie musi mieć charakteru alergicznego. Duży potencjał uczulający mają np. orzechy, skorupiaki, jajka, mleko i niektóre owoce, przez co mogą wywołać pokrzywkę pokarmową alergiczną. Natomiast składniki takie jak chociażby ser, truskawki oraz warzywa (bakłażan, pomidory), szpinak, homar mogą wywołać postać niealergiczną.

Zwykle wynika to z faktu, że w tych produktach jest dużo histaminy lub posiadają substancje, które pobudzają jej uwalnianie w organizmie po zjedzeniu. Tak więc w ciele podnosi się poziom histaminy (egzo- lub endogennej), a efekt to reakcja skórna. Nie jest to jednak skutek uczulenia, lecz bezpośredniego wpływu na poziom histaminy.

Niekiedy też pokrzywkę pokarmową wywołują różnego rodzaju dodatki stosowane powszechnie w przetworzonej żywności. Jeśli więc masz tendencję do takich reakcji skórnych po niektórych posiłkach, warto zwrócić uwagę na składy produktów spożywczych. Składniki takie jak glutaminian sodu, benzoesany, siarczyny oraz niektóre barwniki mogą być przyczyną pokrzywki pokarmowej.

Podobnie jak w przypadku reakcji skórnych na przyjmowane pokarmy występują też reakcje na przyjmowane leki. Analogicznie do składników spożywczych mogą one mieć podłoże alergiczne lub nie.

• I tak leki z grupy penicylin oraz reszta antybiotyków β-laktamowych i preparaty miejscowo znieczulające mają często potencjał uczulający.
• Natomiast kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen czy naproksen) oraz opioidowe leki przeciwbólowe, czy preparaty rozluźniające mięśnie szkieletowe mogą zwiększać szanse występowania pokrzywki, szczególnie u osób, które już wcześniej ją miały i jej podłoże było niejasne.
•  
• Sprawdź także artykuł: Uczulenie na salicylany - co to jest i na co uważać?

Pokrzywka może powstawać też w efekcie użądlenia owadów, alergii wywołanej przez alergeny wziewne, chorób autoimmunologicznych czy nawet w przebiegu ciąży. Każdy przypadek pokrzywki trzeba przeanalizować i zastanowić się, co potencjalnie mogło ją wywołać, bo jak widać, przyczyn może być naprawdę wiele. Poznanie przyczyny pomoże Ci ustrzec się przed taką reakcją w przyszłości.  

A czym jest dermografizm? Poznaj objawy

Irmina Turek pisze:

Dermografizm to patologiczna reakcja skóry na bodźce mechaniczne i ma podłoże alergiczne. Jest to jeden z rodzaju pokrzywki skórnej indukowanej przez bodziec fizyczny. Prosty i z pozoru nieistotny czynnik, jak potarcie skóry czy lekkie zadrapanie, wywołuje silniejszą, niż przewidujemy reakcję skóry. Zwykle pierwsze objawy pojawiają się już po paru sekundach od zadziałania bodźca fizycznego. Powstają bąble i zaczerwienienie nieadekwatne do samego czynnika mechanicznego, który zadziałał na skórę. Ta nadmierna reakcja wynika właśnie z działania histaminy i miejscowej reakcji alergicznej.

Pokrzywka alergiczna - ostra czy przewlekła?

Ze względu na czas trwania objawów wyróżnia się ostrą pokrzywkę alergiczną (poniżej 6 tygodni) i pokrzywkę przewlekłą alergiczną (6 tygodni lub dłużej).

O ile pokrzywka ostra może pojawić się raz w życiu każdego człowieka, o tyle przewlekła ma tendencję do nawrotów, przyczyniając się w dużym stopniu do pogorszenia jakości życia osoby chorej.

Nigdy nie wiadomo, gdzie i w którym momencie pojawi się pokrzywka na skórze. Dlatego w przypadku pokrzywki przewlekłej, przejdź dokładną diagnostykę dermatologiczną, aby znaleźć przyczynę jej nawrotów!

W zależności od obserwacji pacjenta i innych zgłaszanych przez niego objawów wykonuje się szereg badań diagnostycznych.

Trzeba wykluczyć ogniska utajonej infekcji w konsultacji:

• laryngologicznej,
• stomatologicznej,
• ginekologicznej
• oraz infekcję bakterią Helicobacter pylori odpowiedzialnej za zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

Dodatkowo przeprowadza się próby prowokacyjne z czynnikami fizycznymi oraz z lekami, np. próbę aspirynową.

Należy też wziąć pod uwagę tło alergiczne i wykonać testy alergologiczne. W niektórych sytuacjach wskazane jest badanie histopatologiczne wycinka ze zmiany skórnej.

Jak skutecznie zdiagnozować pokrzywkę?

Irmina Turek pisze:

W przypadku pokrzywki skórnej trzeba wziąć pod uwagę, w jakich okolicznościach pojawiają się zmiany. Lekarz powinien rozważyć umiejscowienie bąbli pokrzywkowych, ich wygląd oraz czas, przez który utrzymują się na skórze. Przyjrzy się również zmianom skórnym i określi, czy towarzyszy im obrzęk naczynioruchowy.

Dokładana analiza sytuacji, w których pojawiają się symptomy, wskaże dalszy kierunek badań. Przed wizytą u lekarza, zastanów się, jakie modyfikacje pojawiły się w Twojej diecie, czy zdarzyło Ci się przyjmować nowe leki lub suplementy (zioła, witaminy, produkty typu superfood), czy masz nowe kosmetyki, z którymi miała kontakt podrażniona skóra. Inne sytuacje warte uwagi podczas diagnozowania pokrzywki to ekspozycja na kontakt ze zwierzętami, użądlenia owadów, przebyte w ostatnim czasie infekcje czy nietypowe czynniki, z którymi spotykasz się w pracy.

Do poprawnej diagnozy potrzebne jest też wyeliminowanie innych chorób, które mogą dawać objawy podobne do pokrzywki skórnej. Przypadłości takie to np. niektóre nowotwory, zaburzenia autoimmunologiczne i hormonalne, czy choroby układu pokarmowego. Dodatkową, cenną informacją dla lekarza, który przeprowadzi wywiad, będzie fakt, czy ktoś w Twojej najbliższej rodzinie miał podobne lub stosował preparaty na reakcje skórne lub objawy atopii skóry.

Po zebraniu wywiadu lekarz może zalecić dodatkowe badania, takie jak morfologie krwi, badanie moczu, czy badania krwi, które mogą wskazywać na choroby związane z działaniem układu odpornościowego. W przypadku podejrzenia alergii zarówno pokarmowych, jak i kontaktowych czy wziewnych zaleceniem może być wykonanie testów skórnych. W przebiegu diagnostyki często przeprowadza się też tak zwane próby prowokacyjne. Sprawdzają one, czy skóra zareaguje pokrzywką na wytypowany czynnik, który na podstawie wywiadu jest najbardziej prawdopodobną przyczyną powstawania zmian. Takie próby to chociażby lekkie zadrapanie skóry, przykładanie do niej lodu (przeprowadza się, wkładając lód do woreczka i przykładając na czas kilku minut), robienie mokrych okładów na skórę lub uciskanie skóry. Rodzaj próby zależy od typowanego czynnika, np. w podejrzeniu pokrzywki cholinergicznej można przeprowadzać próby, stosując gorące kąpiele czy próbę wysiłkową.

Podsumowując, samą dolegliwość rozpoznaje się na podstawie wyglądu, umiejscowienia i ogólnego charakteru zmian. Natomiast przyczynę pokrzywki ustala się na podstawie dokładnej analizy okoliczności pojawiania się symptomów oraz badań i prób pomocniczych.

Pokrzywka - zapobiegać czy leczyć?

Leczenie pokrzywki uzależnione jest od stopnia zaawansowania objawów. W łagodnych przypadkach, kiedy zmiany skórne są obecne na niewielkim obszarze skóry, stosuje się leki z grupy przeciwhistaminowych.

Farmaceutka Irmina Turek dodaje:

Najwygodniejsze do zastosowania są leki nowszej generacji, które nie powodują senności i nie wpływają na poziom koncentracji w ciągu dnia.

Jeśli dojdzie do zajęcia dużej powierzchni skóry lub pojawi się obrzęk naczynioruchowy w zakresie jamy ustnej, gardła z towarzyszącym uczuciem przeszkody w drogach oddechowych i dusznością, konieczne jest zastosowanie preparatów sterydowych w postaci iniekcji lub nawet hospitalizacja.

Dlatego właśnie ważna jest Twoja czujność i szybka reakcja, by nie dopuścić do rozwoju symptomów zagrażających życiu. Najważniejsza jest jednak profilaktyka - należy unikać czynników wywołujących objawy pokrzywki.

Irmina Turek podsumowuje:

Dodatkowo warto też ograniczyć czynniki, tak zwane nasilające. Są to bodźce, które same w sobie nie powinny wywołać pokrzywki, ale u osoby, która ma tendencje do takich zmian, mogą nasilić lub zwiększyć szanse jej wystąpienia. Do takich czynników zalicza się m.in. aspirynę, alkohol czy silny stres.

Źródła:

1. Nowicki R.J., Grubska-Suchanek E., Jahnz-Różyk K., Kruszewski J., Trzeciak M., Wilkowska A., Rudnicka L., Kulus M., Czarnecka--Operacz M., Kowalewski C., Krasowska D., Kręcisz B., Kupczyk M., Lange M., Lesiak A., Majewski S., Narbutt J., Olszewska M., Samochocki Z., Szepietowski J., Śpiewak R.:Urticaria. Interdisciplinary diagnostic and therapeutic recommendations of the Polish Dermatological Society and the Polish Society of Allergology. Dermatol Rev/Przegl Dermatol, 2020
2. Zuberbier T., Aberer W., Asero R., Abdul Latiff A.H., Baker D., Ballmer-Weber B., et al.: The EAACI/GA2 LEN/EDF/WAO Guideline for the definition, classification, diagnosis, and management of urticaria. Allergy, 2018
3. Kocaturk E., Maurer M., Metz M., Grattan C.: Looking forward to new targeted treatments for chronic spontaneous urticaria. Clin Transl Allergy, 2017