Odkażanie ran – jak i czym dezynfekować rany?

Prawidłowe odkażenie rany jest jedną z podstawowych czynności, która pozwala na optymalne gojenie uszkodzonej tkanki i uniknięcie powikłań. Ze względu na to, że zranienia mogą przydarzyć się każdemu w najmniej spodziewanej sytuacji, warto mieć podstawową wiedzę na temat właściwego postępowania z ranami. Dowiedz się, czym odkazić rany i jak zrobić to w odpowiedni sposób. 

Proces gojenia rany

O ranie mówimy wówczas, gdy dojdzie do przerwania ciągłości tkanek lub ich uszkodzenia na skutek urazu mechanicznego, chemicznego, termicznego bądź promieniowania jonizującego. Najczęściej powstaje ona w obrębie powłok skórnych lub błon śluzowych, np.: rany jamy ustnej. Niezależnie od swojej lokalizacji, każda rana podlega procesowi gojenia. W jego trakcie zachodzą złożone zjawiska chemiczne i fizyczne, z udziałem aktywnych biologicznie substancji, doprowadzające do wytworzenia blizny.  

Gojenie rany przebiega w 3 etapach: 

• Oczyszczenie rany – uszkodzenie tkanek doprowadza do przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i wynaczynienia krwi. Następnie dochodzi do powstania skrzepu, a uszkodzone naczynia ulegają obkurczeniu. W ten oto sposób powstaje strupek. Bardzo ważne jest powstrzymanie się od zdrapywania strupków, które stanowią naturalny opatrunek. W tej fazie obserwujemy typowe oznaki stanu zapalnego, w postaci miejscowego ocieplenia, obrzęku, zaczerwienienia oraz bólu,
• Proliferacja – w tej fazie dochodzi do powstania licznych nowych naczyń włosowatych w obrębie gojącej się rany oraz naskórkowania, czyli pokrycie rany warstwą nabłonka,  
• Obkurczenie rany i wytwarzanie blizny – żywoczerwona rana ulega obkurczeniu i przekształca się w bladą tkankę zawierającą dużą liczbę włókien kolagenowych. Powstaje blizna. 

Aby rana mogła zagoić się prawidłowo, konieczne jest, by wszystkie opisane powyżej procesy przebiegły prawidłowo. Utrudnienie gojenia się rany wynika najczęściej z nałożenia się kilku niekorzystnych czynników: 

• Słabego ukrwienia okolicy rany, 
• Zaburzeń metabolicznych (cukrzyca, otyłość, wyniszczenie), 
• Zakażenia rany.

Czym odkazić ranę? 

Prawidłowe odkażenie, czyli dezynfekcja rany jest jednym z podstawowych elementów pozwalających na niepowikłane gojenie się uszkodzonej tkanki.  

• Służą do tego antyseptyki – preparaty przeznaczone do opanowania nadmiernego rozwoju drobnoustrojów w obrębie rany.  
• Obecnie zaleca się stosowanie nowoczesnych antyseptyków zawierających w swoim składzie oktenidynę, chlorheksydynę, wodne roztwory jodopowidonu oraz podchlorynów w stężeniach do 100 ppm (roztwory ponadtlenkowe), którymi należy przemyć zarówno ranę, jak i jej okolicę.  
• Co ważne dostanie się do rany preparatów na bazie wymienionych substancji dezynfekujących nie powoduje nasilonych dolegliwości bólowych, jak ma to miejsce w przypadku stosowania popularnej wody utlenionej. Jest t to szczególnie istotne u dzieci, które są wrażliwe na ból.  
• Do odkażania ran nie należy stosować produktów na bazie alkoholu, ponieważ pomimo właściwości bakteriobójczych jego drażniące działanie na tkanki wpływa niekorzystnie na proces gojenia. 

Jak zdezynfekować ranę?

Stłuczenia, otarcia i skaleczenia – jak sobie z nimi radzić?Jak przyspieszyć gojenie się ran? To częste pytania zadawane przez pacjentów, którzy chcą dowiedzieć się, w jaki sposób należy obchodzić się z raną. 

• Po pierwsze, jeszcze zanim przejdziemy do dezynfekcji należy zadbać o prawidłowe oczyszczenie uszkodzonej tkanki. W przypadku rozległych, głębokich lub obficie zabrudzonych ran zgłoś się do lekarza. Podobnie postąp, jeśli rana została zabrudzona glebą (konieczność zastosowania profilaktyki przeciwtężcowej) lub powstała w wyniku ugryzienia przez zwierzę (rozważenie celowości zastosowania profilaktyki przeciwko wściekliźnie). 
• Głównym celem oczyszczenia rany jest usunięcie wszelkich czynników mogących w negatywny sposób wpływać na proces gojenia, zwiększać ryzyko infekcji czy pogarszać ostateczny efekt kosmetyczny – np.: fragmentów asfaltu i gleby w ranie powstałej po upadku na ulicy, resztek szkła po skaleczeniu się rozbitą szklanką.  
• Ranę należy oczyścić jak najdelikatniej, aby nie powodować jeszcze większego uszkodzenia tkanek, a jednocześnie możliwie najdokładniej.  
• Podstawowym środkiem, który możesz użyć do oczyszczenia rany, jest bieżąca woda. Można do niej dodać detergent służący do mycia skóry np. mydło.  
• W warunkach szpitalnych rany nierzadko oczyszcza się solą fizjologiczną. Rany bardzo zabrudzone wymagają dokładnego opracowania chirurgicznego, a ich zaopatrzenia dokonuje się w gabinecie zabiegowym. 
• Po starannym oczyszczeniu rany należy jąosuszyć, najlepiej przy pomocy kompresu jałowego, a następnie zastosować preparat przeznaczony do dezynfekcji ran. Przemywanie uszkodzonej tkanki trzeba rozpoczynać od samej rany i kontynuować ten proces w kierunku zewnętrznym. Po zakończeniu dezynfekcji należy pozostawić preparat na skórze do wyschnięcia. 
• Po zakończeniu dezynfekcji ranę zabezpieczamy jałową gazą zwilżoną roztworem soli fizjologicznej i luźno obwiązujemy bandażem dzianym lub gotowym opatrunkiem na ranę. Opatrunek nie powinien przywierać, dlatego należy unikać opasek elastycznych, które przez nadmierny ucisk zakłócają proces gojenia. Przydają się jedynie w początkowym etapie tamowania silnego krwawienia.  
• Głównym celem stosowania opatrunków jest zabezpieczenie rany przed niekorzystnym wpływem środowiska zewnętrznego (zaburzeniami, dodatkowymi urazami). Poza tym opatrunek absorbuje ewentualną wydzielinę z rany i stwarza optymalne warunki do jej gojenia, ponieważ wilgotne środowisko przyśpiesza proces naskórkowania.  
• Opatrunek należy utrzymywać do czasu zasklepienia się rany. Należy go zmieniać tak często, jak jest to konieczne (np.: gdy ulegnie zabrudzeniu lub zmoczeniu), a jednocześnie tak rzadko jak to możliwe. Dzięki czemu nie zakłócamy procesu gojenia się rany.

Jak odkazić ranę domowym sposobem?

W warunkach domowych czy podczas wyjazdu na wakacje zawsze należy stosować się do powyżej opisanych metod. W domowej apteczce warto mieć maści i preparaty na odkażanie ran oraz materiały opatrunkowe. W podobny sposób powinna zostać wyposażona apteczka na wakacje, a także apteczka na wyjazd z dzieckiem. Pakując się na wyjazd w góry, warto dodatkowo zabezpieczyć się w przybory, które mogą przydać się w przypadku ewentualnej kontuzji, np. bandaż elastyczny.  

Zobacz również, co zrobić, jeżeli Twoim problemem są pęcherze na stopach. 

Podsumowanie

Odkażenie rany preparatem antyseptycznym to kolejny krok, zaraz po jej oczyszczeniu, prawidłowego postępowania z uszkodzoną tkanką. Przeznaczone do tego środki mają działania bakterio- oraz grzybobójcze, dzięki czemu chronią przed rozwojem zakażenia. Ze względu na to, że domowe sposoby polegające na stosowaniu alkoholu do przemywania ran nie są skuteczne, zawsze należy mieć w swojej domowej apteczce preparat antyseptyczny.

Żródła:

1. G. Krasowski, Zaopatrywanie ran ostrych urazowych – pytania do eksperta, https://www.mp.pl/chirurgia/leczenie-ran/166992,zaopatrywanie-ran-ostrych-urazowych-pytania-do-eksperta, [dostęp 01.07.2023 r.] 
2. A. L. Komorowski, Gojenie ran, https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/165224,gojenie-ran, [dostęp 01.07.2023 r.] 
3. R. Fernandez, R. Griffiths, Water for wound cleansing, Cochrane Database Syst. Rev., 2012; Feb.15 (2): CD003 861. doi: 10.1002/14 651 858.CD003 861.pub3