Plamica starcza – przyczyny, objawy i leczenie

Plamica starcza to schorzenie dermatologiczne dotyczące seniorów, które jest konsekwencją związanej z wiekiem degeneracji włókien kolagenowych i drobnych naczyń krwionośnych. Zmiany chorobowe zazwyczaj ograniczają się do poważnie uszkodzonej przez słońce skóry ramion i twarzy. Poznaj przyczyny, objawy i sposoby leczenia tej dermatozy.

Plamica starcza – przyczyny

Plamica starcza, zwana również wybroczynami starczymi, jest zaliczana do grupy skaz krwotocznych naczyniowych nabytych. To schorzenie charakterystyczne dla osób starszych, które nie jest groźne dla zdrowia. Jednak dla części z nich może stanowić mankament natury estetycznej. Co ważne, podobne zmiany do plamicy starczej mogą być również objawem innej dużo poważniejszej choroby. Według danych dostępnych w literaturze medycznej plamica starcza dotyczy od 10 do 20% osób między 70. a 90. rokiem życia. Częściej występuje wśród kobiet.

Wiele czynników, na które narażamy naszą skórę każdego dnia, może sprawić, że wraz z wiekiem będzie się na niej pojawić coraz więcej wybroczyn starczych. Ścieńczenie kolagenu, utrata elastyczności oraz zwiększona tendencja do uszkodzenia skóry to naturalny element starzenia się organizmu. Proces ten jest określany przez część naukowców zespołem przewlekłej niewydolności skórnej – dermatoporozy. Plamica starcza stanowi więc konsekwencję zmian degeneracyjnych, które zachodzą w drobnych naczyniach oraz skórze. Na skutek wielokrotnych obrażeń związanych z krwawieniem skórnym dochodzi do odkładania się złogów hemosyderyny (kompleksu białkowego magazynującego żelazo uwolnione z rozpadłych krwinek czerwonych) w jej obrębie.

Poza wiekiem do głównych przyczyn powstania plamicy starczej należą:

• Uszkodzenie skóry przez nadmierną ekspozycję na promieniowanie słoneczne,
• Zażywanie glikokortykosteroidów (także długotrwałe miejscowe stosowanie maści sterydowych) oraz leków przeciwzakrzepowych,
• Uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych przez czynniki toksyczne (np.: podwyższone stężenie cholesterolu we krwi),
• Prowadzenie mało aktywnego trybu życia,
• Słabe krążenie krwi,
• Uraz mechaniczny danej okolicy.

Warto wiedzieć, że plamica starcza nie jest objawem zaburzeń krzepnięcia krwi, a raczej efektem zmian degeneracyjnych zachodzących na poziomie skóry.

Plamica starcza – objawy

Wraz z wiekiem nasza skóra staje się sucha, szorstka oraz traci dawną elastyczność. Z tego powodu nawet niewielki uraz mechaniczny może skutkować tym, że na jej powierzchni pojawią się charakterystyczne wybroczyny, zwane plamicą starczą. Przyjmują postać plam – czyli wykwitów leżących na poziomie skóry, różniących się od niej jedynie barwą.Plamy starcze najczęściej pojawiają się na kończynach – grzbietowych częściach rąk, przedramionach oraz wyprostnych powierzchniach goleni. Są to miejsca najbardziej eksponowane na szkodliwe działanie promieni słonecznych oraz narażone na urazy.

Plamica starcza może mieć różne nasilenie – od niewielkich, pojedynczych zmian skórnych, do sporych rozmiarów wybroczyny. Na początku przyjmuje postać purpurowych lub czerwonych siniaków o nieregularnym rozmiarze. Wraz z upływem czasu mogą one zmieniać kolor na żółty lub brązowy. Plamica zazwyczaj nie daje żadnych dodatkowych objawów. Jednak u części pacjentów może być przyczyną świądu starczego.

Zmiany skórne w przebiegu plamicy starczej należy różnicować z:

• Plamicą wywołaną alergią,
• Niewydolnością układu krzepnięcia spowodowaną przez schorzenia hematologiczne,
• Plamicą małopłytkową wywołaną chorobą autoimmunologiczną,
• Złamaniem u osób starszych – siniakowi powstającemu w następstwie urazu, nawet pozornie niegroźnego, może towarzyszyć złamanie. Z tego powodu, jeśli do niego dojdzie, absolutnie konieczne jest zbadanie seniora przez lekarza.

Choć plamica starcza, sama w sobie nie jest objawem żadnej choroby, to pojawienie się zmian skórnych o tym charakterze stanowi wskazanie do regularnej kontroli liczby trombocytów oraz stanu układu krzepnięcia celem wykluczenia zaburzeń hematologicznych, w tym również jednego z najgroźniejszych schorzeń z tej grupy – białaczki. Z tego powodu absolutnie nie należy lekceważyć typowych dla plamicy symptomów skórnych, a na ich wystąpienie szczególną uwagę powinni zwracać również opiekunowie osób starszych.

Plamica starcza – leczenie

Mimo że pojawiające się wraz z wiekiem plamy na dłoniach i innych częściach ciała zazwyczaj nie są groźne dla zdrowia, to dla wielu osób mogą stanowić przyczynę krępujących kompleksów. Niestety jak na razie nie dysponujemy żadnymi środkami farmakologicznymi, które byłby w stanie całkowicie zniwelować ryzyko ich powstania lub sprawić, że obecne już zmiany ulegną całkowitemu cofnięciu. Regularne stosowanie odpowiedniego dobranego do potrzeb skóry kremu na przebarwienia może zredukować ich nasilenie. Jednak w pierwszym kroku, warto przede wszystkim zadbać o kondycję skóry, jeszcze zanim pojawią się na niej wybroczyny starcze. Oto kilka wskazówek.

1. Zatroszcz się o odpowiednią ochronę przed promieniami słonecznymi. Gdy wychodzisz na zewnątrz, stosuj kremy z wysokim faktorem przeciwsłonecznym (najlepiej SPF 50). Nie zapominaj, że nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV wiąże się z przyspieszoną degradacją włókien kolagenowych, na skutek czego skóra staje się cieńsza oraz wiotka, a także jest jeszcze bardziej podatna na powstawanie wybroczyn. Krem aplikuj z odpowiednim wyprzedzeniem, zwracając uwagę na zastosowanie właściwej ilości preparatu. 
2. W miarę możliwości unikaj urazów mechanicznych, które mógłby doprowadzić do powstania siniaków. To szczególnie ważne w grupie seniorów oraz osób mających skłonność do szybkiego powstawania podbiegnięć krwawych. U tych pacjentów ich gojenie się jest również upośledzone.
3. Jeśli nie masz ku temu wskazań, nie stosuj leków zwiększających ryzyko powstania plamicy starczej. Natomiast jeśli lekarz uzna je za wskazane, stosuj je ściśle z wytycznymi.

Plamica starcza – domowe sposoby

Wykazano, że zdrowa oraz odpowiednio zbilansowana dieta bogata w witaminy i składniki mineralne, a także regularna aktywność fizyczna to najlepszy sposób na spowolnienie degradacji włókien kolagenowych, a tym samym jak najdłuższe zachowanie młodzieńczego wyglądu skóry. Niezwykle ważną kwestią pozostaje również rozważne korzystanie z kąpieli słonecznych. Nadmierne opalanie stanowi czynnik ryzyka nie tylko czerniaka oraz innych nowotworów skóry, ale również grozi pojawieniem się plam starczych na skórze w przyszłości. 

Warto również zdać sobie sprawę, że plamica starcza jest bardziej widoczna na suchej i ścieńczałej skórze. To normalne, że wraz z wiekiem traci ona swoją młodzieńczą elastyczność. Bez względu na to, odpowiednie dbanie o kondycję skóry sprawia, że pomimo upływu lat nie traci ona tak bardzo na swojej jakości, co może pozytywnie przełożyć się na jej wygląd.

Podsumowanie

Plamica starcza to charakterystyczne zmiany często pojawiające się na skórze seniorów. Choć nie są groźne dla zdrowia, to wymagają różnicowania z innymi schorzeniami, które mogą mieć podobną prezentację kliniczną np. chorobami hematologicznymi. Z tego powodu, jeśli ten problem dotyczy również Ciebie, koniecznie udaj się na konsultację do lekarza pierwszego kontaktu. Po dokładnym zbadaniu specjalista podejmie decyzję dotyczącą dalszego postępowania.

Źródła:

1. P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
2. M. Pawlaczyk, M. Lelonkiewicz, A. Witkowska, Dermatoporoza chorobą skóry indukowaną procesem starzenia, Geriatria, 5/2011
3. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa, wyd. 1, 2005
4. S. I. Cho, J. W. Kim, G. Yeo, D. Choi, J. Seo, H. Yoon, J.H. Chung, Senile Purpura: Clinical Features and Related Factors, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33911633/, [dostęp 11.08.2022 r.]