Probiotyk a prebiotyk: na czym polega różnica?

Probiotyk i prebiotyk to nie to samo! Choć obydwa rodzaje preparatów wpływają na utrzymanie zdrowej flory bakteryjnej w Twoim układzie pokarmowym, warto wiedzieć, czym się różnią. Na rynku dostępne jest całe mnóstwo preparatów. Jak wybrać ten najlepiej dostosowany do swoich potrzeb?

Probiotyk a prebiotyk − poznaj różnicę!

Zanim wyjaśnię, jaka jest różnica między probiotykiem a prebiotykiem, skupię się na definicjach pewnych pojęć, które pomogą w przyszłych zakupach i nieco rozjaśnią temat. Co to jest probiotyk i prebiotyk? Opowiadam po kolei.

Czym jest probiotyk?

Obecnie WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) definiuje probiotyk jako żywy organizm, który podawany w odpowiednich ilościach wykazuje korzystne działanie zdrowotne. Dzięki tej definicji probiotykiem określa się nie tylko „dobre” bakterie, ale i drożdżaki (Saccharomyces boulardii). Przyjazne organizmowi bakterie to m. in.: Lactobacillus (np. L. acidophilus, L. casei, L. reuteri. L. rhamnosus) i Bifidobacterium (B. animalis, B. breve).

Co to jest prebiotyk?

Innym często używanym pojęciem w temacie flory bakteryjnej jest prebiotyk. To substancja wykorzystywana przez drobnoustroje żyjące w organizmie człowieka, która daje korzystny efekt zdrowotny. Prebiotyki stanowią swego rodzaju odżywkę dla mikroflory jelitowej przez to, że niestrawione składniki pokarmowe dostają się do jelit. Przykładem prebiotyku mogą być: np. oligosacharydy (inulina), fruktooligosacharydy (na przykład z cebuli czy szparagów), mannanoligosacharydy, czy laktuloza (powstająca z przemian laktozy).

A synbiotyk? Co to jest?

Na półkach aptecznych znaleźć możesz też trzeci rodzaj produktu, czyli synbiotyk. To połączony w jednym preparacie probiotyk z prebiotykiem. Jeśli zastanawiasz się, co wybrać: probiotyk czy prebiotyk, to już wiesz, że odpowiedź może być zaskakująca: synbiotyk. W praktyce podawanie probiotyków z prebiotykiem stanowi najkorzystniejsze rozwiązanie, bo wtedy maksymalnie wspomagasz swoją florę bakteryjną. Dostarczasz w ten sposób do przewodu pokarmowego nie tylko dobre bakterie ale i substancje, które wspomogą ich namnażanie, zyskując pewność, że bakterie będą mieć dobre warunki do wzrostu. Jeśli jednak Twoja dieta jest zrównoważona i bogata w składniki korzystnie wpływające na wzrost bakterii, prebiotyk może być zbędny.

Dlaczego prebiotyki i probiotyki są ważne?

W normalnych warunkach flora jelitowa składa się w 90% z różnych rodzajów bakterii kwasu mlekowego, które żyją w równowadze z niewielkim procentem potencjalnie szkodliwych dla Twojego zdrowia bakterii. Tych drugich nie jesteś w stanie całkowicie wyeliminować, ale kiedy nie przekraczają umownych 10% − Twój organizm funkcjonuje bez zarzutu. W sytuacjach stresowych, gdy zmieniasz dietę na mniej zdrową lub zażywasz antybiotyk, równowaga ta może zostać zachwiana. Zwiększenie ilości niekorzystnie działających na Twoje organy szczepów bakteryjnych może przekładać się na zaburzenia trawienne np. zaparcia, biegunki czy wzdęcia.

A dlaczego prebiotyki są ważne? Jednym z powodów zaburzenia równowagi bakteryjnej stanowi niekorzystna zmiana diety. Może okazać się, że w Twoich posiłkach nie ma związków wspomagających rozwój dobrej flory, czyli prebiotyków. W takiej sytuacji szczególnie ważne będzie nie tylko uzupełnienie flory naturalnie, ale i zastosowanie prebiotyku.

Sprawdź, czym są naturalne probiotyki oraz probiotyki na trądzik.

Jak odkryto probiotyki i prebiotyki?

Już w starożytności zaczęto zauważać, że jedzenie sfermentowanych przetworów mlecznych może łagodzić różne choroby i dolegliwości układu pokarmowego. Właśnie na sfermentowanym nabiale wprowadzano do układu pokarmowego bakterie, które korzystnie wpływały na jego pracę. Z rozwojem technik badawczych zaczęto sprawdzać, co kryje się za lepszą odpornością u grup etnicznych, w których bardzo często spożywano dużo produktów mlecznych i jogurtów. W ten sposób poznano i zbadano znaczenie niektórych szczepów bakterii dla ludzkiego zdrowia.

Z roku na rok przybywa badań dotyczących użyteczności poszczególnych szczepów bakterii dla człowieka i bezpieczeństwa ich stosowania. Teoretycznie sprawia to, że produkty dostępne na rynku powinny być coraz bezpieczniejsze i lepsze. W praktyce jednak konkurencja jest spora i kiedy sięgniesz na półkę „z florą bakteryjną”, naprawdę masz spory wybór.

Jaki powinien być dobry probiotyk?

Jak więc wspomniałam, w aptekach jest bardzo wiele probiotyków rejestrowanych jako leki lub suplementy diety. Żeby dany preparat był bezpieczny i odpowiednio skuteczny, musi spełniać parę wymogów.

1. Zasiedlanie właściwego miejsca w organizmie

Odpowiedni probiotyk powinien mieć zdolność zasiedlania określonego rejonu w ciele, bo tylko wtedy może rozwinąć swoje działanie.

2. Odporność na sok żołądkowy i żółć

Probiotyk powinien być odporny na działanie soku żołądkowego i żółci, jeśli podaje się go doustnie. Tylko wtedy da radę dotrzeć do jelit i się tam namnożyć.

3. Konkurencyjny do naturalnej flory bakteryjnej

Żeby probiotyk mógł rozwinąć swoje działanie, powinien być konkurencyjny do flory, która już zamieszkuje dany rejon.

4. Udokumentowane bezpieczne stosowanie

Jak każdy środek leczniczy, probiotyk musi przejść serię badań.

5. Jasne oznaczenie szczepu bakterii jakie zawiera probiotyk

Warto zwrócić uwagę na zawartość bakterii w preparacie i dokładne oznaczenie ich szczepu. Im informacja dokładniejsza, tym pewniejszy preparat. Niektórzy producenci deklarują zawartość bakterii, ale nie określają, czy jest ona gwarantowana w przeciągu całego okresu ważności, czy np. po połowie terminu ważności dalej można mieć pewność, że w kapsułkach znajduje się dpowiednia ilość bakterii. Inni z kolei podają ogólne nazwy szczepów, nie precyzując, który dokładnie rodzaj bakterii znajduje się w środku.

6. Odpowiednia duża ilość bakterii w probiotyku

Dla optymalnego działania dobry probiotyk powinien mieć odpowiednio dużą zawartość bakterii i taką technologię wytwarzania, która pozwoli bakteriom dotrzeć do jelit.

Co to znaczy dobry prebiotyk?

Istnieje 5 głównych właściwości, które powinien spełniać prebiotyk. Są to:

1. Odporność na trawienie w górnych odcinkach przewodu pokarmowego

Dzięki temu będzie mógł dotrzeć do jelit i odżywić bakterie.

2. Musi mieć dobry wpływ na Twoje zdrowie

Choć wydaje się to oczywiste nie każdy prebiotyk naturalny może tak działać.

3. Powinien być metabolizowany przez bakterie w jelitach

Oznacza to, że musi być pożywką dla dobrych bakterii.

4. Musi mieć korzystny wpływ na rozwój dobrych bakterii

To podstawowa funkcja prebiotyku i sens jego działania.

5. Powinien być odporny na obróbkę termiczną podczas gotowania

Np. jeśli kupujesz prebiotyk osobno w formie, którą możesz dodać do potraw (np. inulina w proszku), upewnij się, że w czasie przygotowywania posiłku nie niszczysz prebiotyku. Z tego względu prebiotyki w lekach czy suplementach są znacznie bezpieczniejsze − masz pewność, że łykając tabletkę, dostarczasz do organizmu prebiotyk.    

Co brać: probiotyki czy prebiotyki?

Probiotyki są zalecane w szczególności osobom przyjmujących antybiotyki (zwłaszcza przy dłuższych terapiach), przy zatruciach pokarmowych u dzieci i dorosłych (przebiegających z biegunką) oraz w przebiegu zaburzeń pokarmowych o nieznanym podłożu. W tym ostatnim przypadku lepiej jednak konsultować się z lekarzem, żeby ustalić przyczynę dolegliwości. Bakterie probiotyczne zwiększają odsetek pozytywnej mikroflory i przywracają równowagę jelit w przypadku osłabienia. Dowiedz się, jak odbudować florę bakteryjną po antybiotykach: Odbudowa flory bakteryjnej po antybiotykoterapii. Dlaczego jest ważna?

Często zaleca się również stosowanie probiotyków w zakażeniach Helicobacter pylori. To bakteria, która atakuje błonę śluzową żołądka (zasiedla się w niej), przez co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia wrzodów żołądka i dwunastnicy. Dodatkowo produkuje enzym podnoszący pH, co ułatwia jej dalszą ekspansję i wywołuje miejscowe stany zapalne błony śluzowej żołądka. W terapii infekcji Helicobacterem stosuje się różnego rodzaju antybiotyki, które mogą wpływać niekorzystnie na naturalną florę jelitową.

Prebiotyki natomiast są zalecane do stosowania łącznie z probiotykami, żeby maksymalnie pomóc osłabionej florze jelitowej. Dodatkowo warto też uzupełnić dietę w prebiotyki, jeśli na co dzień jadasz niezdrowe i wysoko przetworzone produkty. Można je również nabyć w formie suplementów w postaci tabletek lub w formie proszków do rozpuszczenia czy dodania do żywności.

Możesz też wzbogacić dietę w prebiotyki naturalnie zawarte w niektórych produktach. Są nimi np. mleczne napoje fermentowane takie jak: kefir, kwaśne mleko, maślanka czy jogurt oraz produkty kiszone – kapusta czy ogórki. Dodatkowo laktoza zawarta w produktach mlecznych jest naturalnym stymulatorem wzrostu bakterii.

Probiotyki i prebiotyki − przydatne wskazówki stosowania

Zanim przyjmiesz prebiotyk lub probiotyk, zapoznaj się z dobrymi praktykami przyjmowania tych preparatów.

1. Pilnuj temperatury preparatu

Jeśli kupisz probiotyk z żywymi bakteriami, który wymaga przechowywania w lodówce, zwróć uwagę, aby zażywać go w towarzystwie chłodnych lub letnich posiłków czy napoi. Gdy popijesz go od razu np. gorącą wodą czy herbatą, już na samym początku możesz zabić zawarte w nim bakterie.

2. Leki czy suplementy diety?

Przy zakupie preparatu wspomagającego antybiotykoterapię lub leczenie zatrucia pokarmowego masz wybór: produkty rejestrowane jako leki lub suplementy diety. Zawsze lepszym i bezpieczniejszym wyborem będzie lek ze względu na ilość obowiązkowych badań, które musi przeprowadzić jego producent, aby wprowadzić go na rynek. Np. probiotyk lek musi mieć gwarantowaną stabilność bakterii w całym okresie przydatności do spożycia. W przypadku suplementu tak naprawdę trzeba wierzyć producentom na słowo.

W niektórych wskazaniach nie ma dostępnych probiotyków-leków. Np. na rynku są preparaty z odpowiednimi szczepami bakterii stosowane w przypadku kolek u niemowląt czy wzmacniania odporności na infekcje dróg oddechowych, jednak na razie są one tylko w formie suplementów, co ogranicza wybór.

3. Jakie szczepy bakterii probiotyku wybrać?

Najczęściej stosowane i najlepiej przebadane szczepy probiotyczne to:

• Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103),
• Lactobacillus plantarum 299V,
• Kombinacja VSL#3, czyli Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus, Bifidobacterium longum, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium infantis, Streptococcus thermophilus,
• Lactobacillus reuteri DSM 17938.

Lactobacillus rhamnosus ma udowodnione naukowo działanie w przypadku biegunek związanych z infekcjami, biegunek podróżnych, zaburzeń trawiennych poantybiotykowych. Zmniejsza też ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych oraz częstość wytypowania zaostrzeń u osób z atopowym zapaleniem skory. Lactobacillus reuteri DSM 17938 zalecany jest szczególnie u niemowląt w celu łagodzenia kolek.Lactobacillus plantarum polecany jest osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego w celu łagodzenia bólu brzucha i wzdęć.

4. Prebiotyk: racjonalna dieta powinna wystarczyć

Na rynku jest dużo mniej preparatów z samymi prebiotykami niż probiotykami lub ich połączeniami. Dlaczego? Bo dobrze zbilansowana dieta, boga w produkty roślinne, pokryje Twoje zapotrzebowanie na prebiotyki. Jeśli Twój jadłospis jest monotonny czy ubogi i nie możesz go sprawnie zmodyfikować, a doskwierają Ci problemy jelitowe, to warto zastanowić się nad dodatkiem prebiotyków do diety.

Podsumowując: prebiotyk czy probiotyk − jaki, kiedy wybrać?

Probiotyki i prebiotyki oraz ich połączenia są obecnie dostępne w wielu postaciach i pod wieloma nazwami. Producentów i preparatów znajdziesz w aptece naprawdę dużo. Dodatkowo coraz częściej możemy spotkać się z ich promocją i reklamą zalecającą ich stosowanie jako rozwiązanie praktycznie każdej dolegliwości. Jak jest naprawdę?

W pełni jednoznacznie udowodnione bezpieczeństwo i działanie mają probiotyki zalecane przy antybiotykoterapii, biegunkach czy dolegliwościach związanych z jelitem drażliwym lub w AZS i infekcjach dróg oddechowych. Wiele nowych zastosowań probiotyku i prebiotyku wciąż poddaje się szczegółowym badaniom. Dlatego też preparaty te najlepiej zażywać z rozwagą, a ich długoterminowe przyjmowanie powinno być zawsze konsultowane z lekarzem.

Źródła:

1. deVos W.M., de Vos E.A.: Role of the intestinal microbiome in health and disease: from correlation to causation. Rev., 2012
2. Szajewska H., Fordymacka A., Bardowski J. i wsp.: Microbiological and genetic analysis of probiotic products licensed for medicinal purposes. Sci. Monit., 2004
3. Ouwehand A.C.: A review of dose-responses of probiotics in human studies. Microbes, 2017
4. Hoa N.T., Baccigalupi L., Huxham A. i wsp.: Characterization of Bacillus species used for oral bacteriotherapy and bacterioprophylaxis of gastrointestinal disorders. Envir. Microbiol., 2000