Regeneracja chrząstki stawowej − czy jest możliwa?

Chrząstka stawowa pokrywa powierzchnie stawowe kości. Jest odporna na tarcie, cechuje się dużą wytrzymałością i sprężystością. Amortyzuje wstrząsy i chroni kości przed ścieraniem. Degeneracja chrząstki stawowej prowadzi do zwyrodnienia stawów i dolegliwości bólowych. W jaki sposób leczy się uszkodzoną chrząstkę? Czy jej regeneracja jest możliwa?

Chrząstka stawowa − czym właściwie jest i jakie spełnia funkcje?

Zanim opowiem, czym jest regeneracja chrząstki stawowej i jak ją uskutecznić, pokrótce naszkicuje, jaką funkcję pełni ta ważna tkanka w Twoim organizmie. Otóż chrząstka stawowa pokrywa powierzchnie końców kości, które stykają się ze sobą w stawie. W znacznej większości to chrząstka szklista. Struktura ta ma czterowarstwową budowę. Bezpośrednio przy kości chrząstka jest zwapniała, a jej powierzchowna warstwa (zwrócona do jamy stawowej) stanowi gładką i lśniącą powłokę. Grubość chrząstki różni się w zależności od stawu i najczęściej waha się od 0,5 mm do 3 mm.

Chrząstka w stawie to struktura odporna na tarcie, a przynajmniej ma bardzo niski współczynnik tarcia. Dodatkowo obniża go maź stawowa, która pokrywa powierzchnie tkanki. Chrząstka charakteryzuje się dużą wytrzymałością i elastycznością. Dzięki swej sprężystości odkształca się w sposób odwracalny pod wpływem obciążeń generowanych podczas ruchu w stawie.

Sprawdź też leki wspomagające odbudowę chrząstki stawowej.

Musisz wiedzieć, że tkanka ta przejmuje obciążenia biomechaniczne, zapewnia odpowiednią amortyzację, umożliwia ruch ślizgowy i chroni kości przed uszkodzeniem. Nie posiada swoich naczyń krwionośnych, limfatycznych ani nerwów. Jej odżywianie zachodzi więc poprzez dyfuzję (rozproszenie) z płynu stawowego, który krąży w jamie stawowej oraz w mniejszym stopniu z płynu międzykomórkowego przylegającej kości.

A co wpływa na regenerację chrząstki stawowej? Jej prawidłowe odżywienie zależy od ruchu w stawie i odpowiedniego, fizjologicznego obciążania powierzchni stawowych. Kiedy organizm starzeje się, chrząstka stawowa traci swoją sprężystość, przybiera żółtawy odcień i staje się coraz cieńsza. To powoduje spadek amortyzacji w stawach i większa podatność na urazy.

Pierwotna postać choroby zwyrodnieniowej stawów jest częstsza i rozwija się samoistnie. Niemniej jednak warto mieć na uwadze, że nie tylko osoby w podeszłym wieku borykają się z dolegliwościami stawowymi. Młodzi także są narażeni na uszkodzenia i zespół przedwczesnego zużycia chrząstki stawowej.

Sprawdź też ćwiczenia na staw skokowy.

Czy chrząstka stawowa się regeneruje?

Za regenerację tkanki chrzęstnej odpowiada struktura zwana ochrzęstną. To specjalna błona pokrywająca chrząstki i odżywiająca je. Chrząstka w stawie nie posiada ochrzęstnej, przez co jej zdolności do samodzielnej regeneracji są znikome. Uszkodzenia i ubytki w chrząstce zostają zwykle zapełnione tkanką włóknisto-chrzęstną, która nie spełnia funkcji prawidłowej struktury. Istotne uszkodzenia chrząstki stawowej wymagają więc odpowiedniego działania z zewnątrz.

Regeneracja chrząstki stawowej czy redukcja bólu? Poznaj metody leczenia

Po pierwsze, kiedy odczuwasz ból wywołany uszkodzeniami chrząstki możesz zastosować leki przeciwbólowe. Nie wpływają one jednak na przebieg choroby i stan chrząstki stawowej. Przydatne są niesteroidowe leki przeciwzapalne, tramadol czy duloksetyna. Zanim zażyjesz te środki, przeczytaj artykuł: Paracetamol czy ibuprofen? Co uśmierzy ból lepiej?.

Po drugie, w okresach zaostrzenia dolegliwości stosuje się dostawowe wstrzyknięcia glikokortykosteroidów, jednak wywierają one negatywny wpływ na chrząstkę stawową. W niektórych przypadkach pozytywny efekt można uzyskać przez dołączenie do leczenia leków przeciwdepresyjnych.

Po trzecie, na regenerację chrząstki stawowej możesz stosować objawowe leki wolno działające. Zalicza się do nich siarczan chondroityny, glukozaminę, diacereinę i piaskledynę. Jednak dane na temat ich skuteczności nie są jednoznaczne. Glukozamina to substrat do biosyntezy proteoglikanów, które wchodzą w skład chrząstki stawowej. Pozytywnie wpływa na zachowanie czynności i właściwości tkanki, wywiera działanie regeneracyjne i przeciwzapalne. Więcej o glukozaminie dowiesz się z tekstu: Glukozamina na stawy. Kiedy wkomponować ją w dietę?. Siarczan chondroityny hamuje procesy lizy chrząstki i stymuluje syntezę proteoglikanów dzięki czemu może spowalniać lub blokować procesy degeneracji chrząstki stawowej.

Po czwarte, istnieje także metoda ostrzykiwania uszkodzonej chrząstki stawowej kwasem hialuronowym. Dane na temat wstrzyknięć są dyskusyjne. Według niektórych wytycznych można rozważyć jego użycie, kiedy w grę wchodzi chrząstka w kolanie. Regeneracja tkanek po kwasie hialuronowym może zachodzić dzięki wzrostowi lepkości płynu stawowego, ułatwieniu poślizgu powierzchni stawowych i wzrostowi przenikania substancji odżywczych do chrząstki.

A co nie działa na regenerację tkanki chrzęstnej w stawie? Jak dotąd nie potwierdzono skuteczności wyciągu z hakorośli rozesłanej, wyciągu z imbiru, żywicy kadzidłowca z kwasem bosweliowym, kompleksu lipidów z zielonych małży nowozelandzkich, sproszkowanych owoców głogu ani kurkuminy.

Zabiegi a regeneracja tkanki stawowej

W niektórych przypadkach regeneracja tkanki stawowej może przebiegać przy zastosowaniu nieco bardziej inwazyjnych i zaawansowanych zabiegów.

Regeneracja chrząstki stawowej może być wzmocniona przez zabiegi:

• stymulacji szpikiem kostnym,
• implantacji namnożonych chondrocytów,
• wszczepieniu implantu tkankowego, czyli fragmentów chrząstki lub chrzęstno-kostnych,
• wszczepieniu implantów gotowych preparatów bezkomórkowych,
• biologicznej stymulacji odnowy chrząstki stawowej, np. z pomocą komórek macierzystych lub czynników wzrostu.

Biologiczne metody regeneracji chrząstki stawowej i rodzaj konkretnej techniki dostosowuje się indywidualnie do konkretnego przypadku i nie stosuje się ich rutynowo. W niektórych sytuacjach ulgę przynoszą zabiegi operacyjne takie jak: alloplastyka stawu (głównie w przypadku stawu biodrowego oraz stawu kolanowego) czy zabiegi artroskopowe.

Sprawdź też, co to jest glukozamina.

Niefarmakologiczna regeneracja chrząstki stawowej

W przypadku zwyrodnieniowych zmian w chrząstce stawowej dużą uwagę zwraca się także na leczenie niefarmakologiczne. Pamiętaj, aby zadbać o prawidłową masę ciała i postaraj się wprowadzić do swojego życia aktywność fizyczną odpowiednią do swoich możliwości (np. jogę). Warto zwrócić uwagę na unikanie przeciążeń i profilaktykę przeciwurazową.

Kinezyterapia, czyli odpowiednie ćwiczenia, mogą zmniejszyć intensywność dolegliwości bólowych i poprawić ogólne funkcjonowanie stawu. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się skorzystanie z pomocy ortopedycznych, np. lasek, kul, stabilizatorów stawu kolanowego czy ortez.

Jak chronić chrząstki stawowe przed uszkodzeniami? Działania profilaktyczne

Destrukcja chrząstki stawowej prowadzi do wystąpienia szeregu nieprzyjemnych objawów: dolegliwości bólowych, ograniczenia ruchomości w stawie, trzeszczenia w stawie i wystąpienia wtórnych zmian zapalnych. Regeneracja chrząstki stawowej nie zachodzi samoistnie, a zabiegi regeneracyjne nie zawsze przynoszą oczekiwane rezultaty. Warto więc zadbać o profilaktykę. Co możesz zrobić?

Otóż już we wczesnym okresie dziecięcym możesz zadbać o chrząstki stawowe swojego dziecka. Pamiętaj o zbadaniu bioder u swojego niemowlaka, żeby w razie potrzeby jak najwcześniej rozpocząć leczenie dysplazji. Dbaj o prawidłowy chód swojego dziecka i eliminuj ewentualne wady postawy, żeby zapobiec asymetrycznym i niefizjologicznym przeciążeniom chrząstki stawowej.

Nie zapominaj o wczesnej diagnostyce i leczeniu jakichkolwiek ognisk zapalnych w swoim organizmie, chorób układowych czy zaburzeń endokrynologicznych. Dbaj o prawidłową masę ciała i odpowiednią do swoich możliwości aktywność ruchową.

Przeczytaj także artykuł: Co zrobić, gdy lekarz zdiagnozował brak mazi stawowej? Problemy z chrząstką stawową.

Co warto zapamiętać o regeneracji chrząstki stawowej?

Zdrowa chrząstka stawowa warunkuje prawidłowe funkcjonowanie Twoich stawów. Istnieje wiele przyczyn uszkodzenia chrząstki stawowej i na część z nich niestety nie masz wpływu (np. na starzenie się chrząstki wraz ze starzeniem się organizmu). Niemniej jednak pewne czynniki, które mogą sprzyjać degeneracji chrząstki, możesz modyfikować. Chrząstka stawowa dorosłego człowieka praktycznie pozbawiona jest samodzielnych zdolności regeneracyjnych. Warto więc zadbać o odpowiednią profilaktykę, np. prawidłowy chód i postawę, masę ciała czy odpowiedni wysiłek fizyczny. W przypadku uszkodzenia chrząstki i dolegliwości związanych ze zwyrodnieniem stawów stosuje się rozmaite formy leczenia i próby regeneracji chrząstki stawowej.

Jeśli odczuwasz dolegliwości bólowe lub dokucza Ci ograniczenie ruchu w stawach, zanim skorzystasz z suplementów diety „na stawy”, koniecznie udaj się do lekarza, żeby zdiagnozować przyczynę swojego problemu.

Źródła:

1. Ciszek B., Morfologia i funkcja chrząstki stawowej, Acta Clinica 2001, 1:10-14
2. Karuga E., Żywicka B., Pielka S., Uszkodzenia chrząstki stawowej- problem do rozwiązania, Procesni technika, Praga. 2010; 207-219
3. Kuczyński P., Woszczyło J., Czabak-Garbacz R., Leczenie chorej chrząstki stawowej, lekwpolsce.pl, 2015, VOL 25 NR 02’15 (285)
4. Marczyński W., Białecki J., Analiza biologicznych możliwości „ochrony” chrząstki stawowej, Ortopedia Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, MEDSPORTPRESS, 2013; 5(6); Vol. 15, 509-515 
5. Zimmermann- Górska I., Szczepański L., Choroba zwyrodnieniowa stawów. W: Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020