Stan podgorączkowy u niemowlaka – co może oznaczać?

Stan podgorączkowy u niemowlaka to objaw mogący wskazywać na toczącą się w organizmie infekcję. Jednak nierzadko jest symptomem towarzyszącym ząbkowaniu, przegrzaniu lub stanowi reakcję na przyjęte szczepienie. Z tego powodu znaczenie stanu podgorączkowego zawsze powinno być interpretowane łącznie z całościową oceną stanu dziecka. Dowiedz się, co może oznaczać podwyższona temperatura i jak postępować, gdy u Twojego malucha wystąpi stan podgorączkowy.

Od jakiej temperatury rozpoznajemy stan podgorączkowy u niemowlaka?

Temperatura ciała człowieka jest względnie stała, a za jej utrzymanie odpowiada ośrodek termoregulacji znajdujący się w podwzgórzu. Możliwe są jednak niewielkie wahania zależne od takich czynników, jak:

• Wiek,
• Pora dnia,
• Aktywność fizyczna,
• U dziewcząt, które już miesiączkują – faza cyklu miesiączkowego.

Wahania ciepłoty ciała w ciągu doby nie powinny przekraczać 0,5°C. Średnia prawidłowa temperatura ciała człowieka mierzona w dole pachowym wynosi ok. 36,6°C.

U noworodków i niemowląt obserwujemy wyższe temperatury ciała niż u większych dzieci i u dorosłych. Jest to związane z większym stosunkiem powierzchni ciała do jego masy i intensywniejszymi przemianami metabolicznymi w tej pierwszej grupie. Te uwarunkowania sprawiają również, że maluszki są dużo bardziej narażone na odwodnienie, ponieważ szybciej tracą wodę w czasie gorączki.

Pomiaru temperatury ciała u dzieci do 2. roku życia dokonujemy w odbytnicy. W okresie niemowlęcym średnia temperatura ciała mierzona w odbytnicy wynosi maksymalnie do 37,5°C. Powyżej tej wartości rozpoznajemy stan podgorączkowy, a kiedy mierzona temperatura ciała w odbytnicy ≥38,5°C – gorączkę. Jeśli pomiar dokonywany jest w innych lokalizacjach – jamie ustnej, przewodzie słuchowym zewnętrznym lub dole pachowym, stan podgorączkowy i gorączkę rozpoznajemy od temperatury o 0.5°C niższej niż w odbytnicy.

Stan podgorączkowy u niemowlaka – przyczyny

Stan podgorączkowy i gorączka to objawy stanu zapalnego toczącego się w organizmie, które mogą mieć wiele przyczyn i zawsze powinny być interpretowane łącznie z całościową oceną pacjenta. Pod uwagę należy wziąć czas trwania stanu podgorączkowego, jego ewentualną progresję do gorączki oraz reakcje na podejmowane próby zbicia temperatury za pomocą leków przeciwgorączkowych. Podczas oceny dziecka zwraca się szczególną uwagę na sposób karmienia oraz to czy przyjmuje płyny w odpowiedniej ilości. Lekarz ocenia również postawę, napięcie mięśniowe, napięcie ciemiączka, obecność wysypki, sztywności karku, poziom świadomości, a także zagląda do jamy ustnej i osłuchuje płuca.

Do możliwych przyczyn stanu podgorączkowego u niemowląt należą:

• Przeziębienie,
• Infekcje dolnych dróg oddechowych – zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc,
• Zapalenie ucha środkowego,
• Trzydniówka oraz inne choroby zakaźne wieku dziecięcego – różyczka, ospa wietrzna czy świnka,
• Zakażenie układu moczowego.

Stwierdzenie stanu podgorączkowego lub gorączki przy alergii jest również możliwe. Jednak stan podgorączkowy nie zawsze świadczy o chorobie. Nierzadko wynika z ząbkowania, przegrzania dziecka, stresu, silnego płaczu lub reakcji na szczepienie. Wówczas temperatura ciała szybko wraca do normy i nie towarzyszą temu inne objawy mogące wskazywać na infekcję.

Wizyta u lekarza wskazana jest w przypadku, gdy stan podgorączkowy:

• Utrzymuje się,
• Ulega progresji do gorączki
• I/lub obserwuje się inne objawy, takie jak: wysypkę na skórze, biegunkę, katar, kłopoty z oddychaniem, zimne dreszcze, apatyczne zachowanie.

Stan podgorączkowy u niemowlaka – co robić?

Wielu rodziców zastanawia się co robić, gdy temperatura ciała niemowlaka wynosi ≥37,5°C, ale nie jest na tyle wysoka, by rozpoznać gorączkę. Czy podać wówczas leki przeciwgorączkowe dla dzieci i kiedy udać się do lekarza – to częste pytania, które zadają sobie opiekunowie. Po pierwsze sprawdź, czy niemowlę nie prezentuje innych objawów mogących wskazywać na rozwijającą się infekcję. Jest to trudne, ponieważ w przeciwieństwie do starszych dzieci, maleństwo nie powie, co je boli. Zwróć uwagę na obecność takich objawów, jak:

• Katar, trudności z oddychaniem, zaczerwienienie gardła – mogą wskazywać na przeziębienie u dziecka, a także infekcję dolnych dróg oddechowych,
• Pęcherzyki wokół ust i nierzadko wewnątrz jamy ustnej – sugerują zakażenie wirusem opryszczki, zwłaszcza jeśli podobne zmiany stwierdza się u osoby mającej bliski kontakt z dzieckiem,
• Wysypka na skórze – może wskazywać na infekcję wirusową wieku dziecięcego, np.: trzydniówkę, a także zakażenie bakteryjne lub alergię,
• Wymioty, biegunka – zakażenie przewodu pokarmowego, zatrucie pokarmowe, alergia pokarmowa,
• Częstsze moczenie pieluszki, mocz o nieprzyjemny zapachu i/lub podbarwiony krwią – to objawy zakażenia układu moczowego,
• Stan zapalny w okolicy pieluszkowej,
• Czas utrzymywania się stanu podgorączkowego i jego ewentualną progresję do gorączki, apatię, ospałość, brak apetytu.

Stan podgorączkowy jest naturalną reakcją organizmu i ma na niego korzystny wpływ, ponieważ zwiększa ukrwienie tkanek i pobudza układ odpornościowy do walki z patogenem. Nie jest wskazaniem do stosowania leków przeciwgorączkowych. Dziecko ze stanem podgorączkowym wymaga przede wszystkim regularnego monitorowania temperatury ciała oraz obecności innych, wyżej wymienionych objawów.

Leki przeciwgorączkowe podaj, dopiero gdy temperatura ciała mierzona w odbytnicy będzie wynosiła ≥38,5°C. Podstawową rolę odgrywa łagodzenie dolegliwości towarzyszących stanowi podgorączkowemu, a przede wszystkim dbanie o odpowiednie nawodnienie niemowlaka. W przypadku objawów kataralnych zastosuj leki na katar u dzieci dozwolone do użycia poniżej 1. roku życia. Pula leków na odporność dla dzieci w tym wieku jest ograniczona, jednak możesz podać zalecane witaminy i minerały dla dzieci, w szczególności witaminę D3.

Natychmiastowa wizyta u lekarza jest konieczna, gdy obserwuje się progresję stanu podgorączkowego do gorączki:

• Zawsze w przypadku niemowlęcia do 6. miesiąca życia,
• U niemowląt po 6. miesiącu życia, jeśli rodzice zauważyli zmiany sposobu zachowania, wyglądu, sposobu oddychania czy łaknienia,
• U niemowląt z chorobami przewlekłymi, niedawno hospitalizowanych i/lub przyjmujących antybiotyk.

Natomiast u dotychczas zdrowych maluszków po 6. miesiąca życia, które nie prezentują żadnych niepokojących objawów w zmianie sposobu zachowania, wyglądzie, sposobie oddychania czy łaknienia, leczenie początkowo można ograniczyć się do obserwacji dziecka w domu i podawaniu środków przeciwgorączkowych w odpowiednich dawkach. Jeśli objawy nie mijają po 3-5 dniach, konieczna jest wizyta u lekarza.

Podsumowanie

O stanie podgorączkowym u niemowląt mówimy wówczas, gdy temperatura ciała mierzona w odbytnicy wynosi ≥37,5°C, ale nie przekracza 38,5°C. Podwyższenie ciepłoty ciała może wynikać zarówno z toczącego się w ich organizmie stanu zapalnego, jak i być całkowicie fizjologiczną reakcją występującą w odpowiedzi na ząbkowanie, przegrzanie czy długotrwały płacz dziecka. O sposobie postępowanie decyduje obecność innych objawów, a także progresja temperatury ciała do wyższej.

Źródła:

1. Janeczko J.: Gorączka. [W:] Dziubek Z. (red.): Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012: 34–43.
2. Kordek, M. Kordek, Gorączka u małego dziecka – od urodzenia do 5 roku życia, https://podyplomie.pl/pediatria/35043,goraczka-u-malego-dziecka-od-urodzenia-do-5-roku-zycia, [dostęp 16.06.23 r.].
3. Hague, Postępowanie u dziecka z gorączką. Gorączka u dzieci – przyczyny, badanie i ocena pacjenta, wskazania do konsultacji, https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/138118,goraczka-u-dzieci, [dostęp 16.06.2023 r.].