Wykwity skórne − co mogą oznaczać?

Wykwity skórne mogą wskazywać na ogólną kondycję Twojego organizmu. Mówi się, że skóra jest odzwierciedleniem Twojego zdrowia. To, jak się odżywiasz, ile śpisz, czy uprawiasz sport lub czy chorujesz przewlekle bardzo często odciska piętno na skórze. Jakie rodzaje wykwitów skórnych wyróżniamy i czy wykwity skórne zawsze oznaczają chorobę?

Wykwity skórne − co to jest?

Wystarczy, że alergik zje uczulające go truskawki lub napije się krowiego mleka, a już po chwili na jego skórze pojawiają się swędzące bąble pokrzywkowe. Objawy skórne mogą więc odzwierciedlać Twój ogólny stan zdrowia.

Sprawdź też, skąd biorą się wrzody na ciele.

Rodzaje wykwitów skórnych: wykwity skórne pierwotne i wtórne

Najbardziej podstawowy i tradycyjny podział wykwitów skórnych to podział na zmiany pierwotne, które powstają na skórze „de novo” i wykwity wtórne, które tworzą się na podłożu wykwitów pierwotnych.

Przykładem takich zmian jest choćby często spotykana grudka zapalna, która może przekształcić się między innymi w nadżerkę lub owrzodzenie, które są już wykwitami wtórnymi.

Wykwity skórne pierwotne

Wśród pierwotnych wykwitów skórnych wyróżnia się następujące zmiany: plama, bąbel pokrzywkowy, grudka, guzek, tarczka, pęcherz i krosta.

Sprawdź też objawy i przyczyny pokrzywki słonecznej.

1. Plama (łac. macula)

Plama to bardzo często spotykany wykwit skórny. Zmiana ta jest płaska i najczęściej jest dość wyraźnie odgraniczona od otaczającej ją skóry. Plamy mogą mieć różny kolor, wielkość i kształt. Zmiany skórne na twarzy i innych częściach ciała często przybierają formę plam na przykład w przebiegu bielactwa, w postaci przebarwień pozapalnych czy wskutek zatrucia metalami ciężkimi.

2. Bąbel pokrzywkowy (łac. urtica)

Bąbel pokrzywkowy to najczęstszy swędzący wykwit skórny. Zmiana ta ma charakter miejscowego obrzęku skóry o porcelanowo białej barwie. Bąble pokrzywkowe są ostro odgraniczone od skóry zdrowej i powodują u pacjenta silny świąd. Wykwity te spotyka się w przebiegu pokrzywki i powstają pod wpływem stymulacji alergenem lub innym czynnikiem niealergicznym na przykład lekiem. Bąble pokrzywkowe mogą mieć rozmaity kształt i wielkość, od kilku milimetrów do rozległych, masywnych zmian obejmujących całe ciało.

3. Grudka (łac. papula), guzek (łac.nodulus) i tarczka (łac. plaque)

Zarówno grudka, guzek i tarczka to wyniosłe ponad powierzchnię skóry wykwity, które są wynikiem zjawisk zachodzących w naskórku i skórze właściwej.

Grudka to drobna, mająca mniej niż 1 cm średnicy, wyniosła zmiana. Przyczyną tworzenia się grudek mogą być zmiany zachodzące w naskórku (grudka naskórkowa), skórze właściwej (grudka skórna) lub w obu tych lokalizacjach (grudka mieszana). Najczęściej spotykanymi grudkami są między innymi grudki zapalne w przebiegu trądziku pospolitego czy brodawki wirusowe będące wynikiem hiperkeratozy w naskórku. Do grudek należą też znamiona melanocytowe, naczyniaki rubinowe czy brodawki łojotokowe, określane przez pacjentów jako „łojowe wykwity skórne”.

Sprawdź też leki i preparaty na problemy skórne.

Grudki i guzki mają podobną etiologię. Jeśli zmiana jest uniesiona ponad powierzchnię skóry, a jej średnica przekracza 1 cm, wtedy mówimy o guzku. Guzek może mieć zarówno zapalny, jak i niezapalny charakter. Tarczki, podobnie jak grudki i guzki są zmianami uniesionymi ponad powierzchnię skóry, w przeciwieństwie jednak do nich tarczki są na szczycie spłaszczone. Tarczki lub inaczej blaszki charakterystyczne są między innymi dla łuszczycy.

4. Pęcherz (łac.bullae)

Można zakładać, że każdy przynajmniej raz w życiu oparzył sobie skórę. Początkowo w miejscu oparzenia powstaje rumień, któremu z czasem towarzyszy też powstający pęcherz. Pęcherze, czyli skórne wykwity wypełnione płynem powstają nie tylko w skutek działania wysokiej temperatury, ale też w przebiegu licznych chorób dermatologicznych.

Z histopatologicznego punktu widzenia pęcherze dzieli się między innymi ze względu na to, na jakim poziomie skóry powstały.

Na tej podstawie wyróżnić można:

• pęcherze podrogowe − znajdują się tuż pod rogową warstwą naskórka
• pęcherze śródnaskórkowe − tworzą się między głębszymi warstwami naskórka
• pęcherze podnaskórkowe
• pęcherze skórne − obejmujące skórę właściwą

Treść wypełniająca pęcherz różni się także w zależności od choroby. W przypadku zakażenia wirusem opryszki, pęcherzyki wypełnione są płynem surowiczym, w przebiegu liszajca zakaźnego zawierają one ropę, a w przypadku róży pęcherzowej mogą zawierać krew.

Sprawdź też, jak leczyć pęcherze na stopach.

5. Krosta (łac. papula)

Jeśli pęcherz lub pęcherzyk wypełniony jest treścią ropną, wtedy wykwit ten nazywa się krostą. Krosty, podobnie jak pęcherze obserwowane są w licznych dermatozach, jak na przykład liszajec zakaźny, łuszczyca krostkowa, często spotykane po depilacji zapalenie mieszków włosowych czy trądzik pospolity. Krosty mogą zarówno powstawać z pęcherzy, jak również tworzyć się w postaci zmian pierwotnych.

Wykwity skórne wtórne

Wykwity wtórne to 2. rodzaj wykwitów skórnych. Zmiany te, w przeciwieństwie do opisanych wykwitów pierwotnych, nie powstają „de novo”, a na podłożu już istniejących zmian skórnych. W wielu chorobach dermatologicznych obserwuje się współistnienie zarówno pierwotnych, jak i wtórnych wykwitów. Ma to miejsce na przykład w opryszczce zwykłej, gdy w obrębie ogniska opryszczki widoczne są zarówno pęcherzyki, jak i strupy. Więcej na temat opryszczki przeczytać możesz w artykule: Dlaczego męczy Cię nawracająca opryszczka ust? Lekarz odpowiada!

Do wtórnych wykwitów skórnych należą: łuska, strup, nadżerka, owrzodzenie, martwica, otarcie, rozpadlina, szczelina oraz blizna.

1. Łuska (łac. squama)

Mimo, że na ogół jest to niewidoczne, naskórek człowieka każdego dnia się złuszcza. Komórki naskórka podlegają ciągłej przemianie, w warstwie rozrodczej namnażają się nowe, które przesuwają się ku górze zastępując stare, zrogowaciałe komórki. Proces złuszczania widoczny może być w postaci pojawiających się na skórze łusek. Łuski, to zbite ze sobą zrogowaciałe komórki naskórka, połączone niekiedy z płynem surowiczym, elementami morfotycznymi krwi czy bakteriami. Do najbardziej charakterystycznych łusek należy łupież, czyli komórki naskórka złuszczające się ze skóry głowy. Łuski obecne są też w przebiegu takich chorób jak łuszczyca, rybia łuska, łupież różowy czy rogowce dłoni i podeszew.

2. Strup (łac. crusta)

Strup to jeden z najczęściej spotykanych wykwitów skórnych. Pod kątem histopatologicznym strup to zaschnięta wydzielina − krew, surowica lub ropa, które w kontakcie z powietrzem tworzą wykwit w postaci strupa. Strupy obecne są na ranach, otarciach czy owrzodzeniach, a pod nimi zachodzi proces gojenia. Strup może też pokrywać owrzodzenie w przebiegu nowotworu na przykład raka podstawnokomórkowego, dlatego tak ważne jest, żeby nie bagatelizować zmian o przewlekłym charakterze. Każda taka zmiana powinna być zbadana przez lekarza, który w razie konieczności pobiera z wykwitu skórnego biopsję.

3. Nadżerka (łac. erosio), owrzodzenie (łac. ulceratio), martwica (łac. necrosis)

Wszystkie 3 rodzaje wtórnych wykwitów skórnych, czyli nadżerka, owrzodzenie i martwica opisują różnego stopnia ubytki skóry.

Najbardziej powierzchowna jest nadżerka, bo jej głębokość nie przekracza warstwy naskórka. Gojenie nadżerki przebiega bez pozostawienia blizny. Nadżerki powstają między innymi w przebiegu powierzchownych oparzeń skóry, otarcia naskórka wskutek urazy czy w miejscu pęcherzy.

Owrzodzenie jest głębszym ubytkiem tkanek niż nadżerka i obejmuje nie tylko naskórek, ale również skórę właściwą i niekiedy także tkankę podskórną. Gojenie owrzodzenia jest nie tylko długotrwałe (może trwać latami!), wiąże się też z powstawaniem blizn. Owrzodzenia skóry mają bardzo wiele przyczyn – powstają między innymi w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej kończyn dolnych, w wyniku przewlekłych zakażeń skóry, pod wpływem promieniowania czy wskutek długotrwałego ucisku. Nieprawidłowo leczone przewlekłe zapalne zmiany skórne na nogach u osób starszych niosą za sobą duże ryzyko rozwoju owrzodzeń, dlatego też w tej grupie pacjentów szczególnie warto dbać o prawidłową higienę i leczenie wszelkich zmian skórnych.

Owrzodzenia, podobnie jak strupy mogą mieć też charakter nowotworowy, zatem każda taka zmiana wymaga zbadania.

Martwica to termin opisujący po prostu martwą tkankę. Do rozwoju martwicy w obrębie skóry dojść może między innymi z powodu braku odpowiedniego zaopatrzenia w krew, wskutek głębokich oparzeń oraz odmrożeń. Ogniska martwicy powinny być opracowane przez chirurga celem umożliwienia prawidłowego gojenia się sąsiednich tkanek.

4. Otarcie (łac. excoriatio), rozpadlina (łac. rhagas), szczelina (łac. fissura)

W nomenklaturze dermatologicznej istnieją również terminy określające ubytki tkanek o szczególnym układzie, a są to: otarcie, rozpadlina i szczelina. Wszystkie 3 należą do wtórnych wykwitów skórnych.

Otarcie jest powierzchownym ubytkiem i obejmuje naskórek i warstwę brodawkowatą skóry właściwej. Otarcie powstaje najczęściej w wyniku drobnych urazów jak drapanie.

Rozpadlina i szczelina to szczególne typy ubytków tkankowych o linijnym charakterze. Te wykwity skórne powstają w miejscach, gdzie skóra lub błona śluzowa pękają na przykład w kącikach ust, w okolicy zwieracza odbytu czy na podeszwach stóp.

5. Blizna (łac. cicatrix)

Ostatnim, a zarazem ostatecznym wtórnym wykwitem skórnym jest blizna. Tkanka bliznowata powstaje wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości regeneracji prawidłowej, zdrowej tkanki. Blizny mogą mieć różny kształt i barwę. Początkowo są to zmiany czerwone, z czasem natomiast przybierają barwę skóry, są od niej jaśniejsze lub stają się ciemniejsze. Blizny mogą być płaskie, lekko wyniosłe lub zapadnięte. Proces tworzenia się i przebudowy blizny jest długotrwały i trwa zwykle kilka a nawet kilkanaście miesięcy.

Sprawdź też maści, kremy i żele na blizny.

Źródła:

1. W.H.C. Burgdorf, G. Plewig, H.H. Wolff, M. Landthaler, Braun-Falco Dermatologia, Wydanie III polskie, Lublin 2017 tom 1
2. S. Jabłońska, Sławomir Majewski: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL 2005