Alergia w ciąży – jak sobie z nią radzić?

Obecnie, ze względu na dużą częstość występowania, choroby alergiczne zostały uznane za jedną z chorób cywilizacyjnych XXI w. Szacuje się, że cierpi na nie nawet co czwarta kobieta w wieku rozrodczym. Każda z nich może potencjalnie zajść w ciążę. Co ważne, objawy alergii mogą również po raz pierwszy pojawić się dopiero w tym stanie. Wykazano, że astma, a także inne choroby alergiczne mogą mieć wpływ na przebieg ciąży, jak również i ona może modyfikować ich przebieg. Sprawdź, co warto wiedzieć na ten temat. 

Alergia w ciąży - objawy  

Alergia to nadmierna, nieadekwatna reakcja układu immunologicznego występująca u osób predysponowanych po kontakcie z alergenem - cząsteczką białkową wchodzącą w skład komórek roślin, zwierząt, leków lub innych substancji chemicznych. U osób zdrowych kontakt z alergenem nie prowadzi do pojawienia się oznak uczulenia. Alergia nierzadko dotyka również kobiety w ciąży. Większość z nich cierpiała na nią jeszcze przed zajściem w ciążę. Jednak nierzadko, ze względu na zachodzące zmiany hormonalne, które wpływają na działanie układu odpornościowego, alergia pojawia się po raz pierwszy właśnie w ciąży. Może ona wystąpić pod różnymi postaciami: jako alergia pokarmowa, wziewna lub kontaktowa. 

Do objawów mogących wskazywać na alergię należą: 

• Wodnisty katar, świąd nosa, łzawienie oczu - co może sugerować alergiczny nieżyt nosa, jedną z najczęstszych manifestacji m.in. alergii na trawy,
• Duszność, świszczący oddech, skurcz oskrzeli - co wskazuje na astmę oskrzelową,
• Nudności po jedzeniu, nierzadko również wymioty, ból brzucha, biegunka - symptomy mogące wystąpić w przebiegu alergii pokarmowej, jednak bardzo łatwo pomylić je z pierwszymi objawami ciąży,
• Wysypka, pokrzywka na ciele, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry, nasilony świąd skóry.

Do nietypowych objawów alergii należą problemy z zasypianiem związane z upośledzoną drożnością przewodów nosowych, ból głowy, swędzenie uszu, uczucie ogólnego osłabienia i rozbicia. 

Jedną ze szczególnie niebezpiecznych manifestacji alergii jest rozwijający się w ciągu kilku minut od kontaktu z alergenem wstrząs anafilaktyczny. Do jego głównych objawów należy nagły spadek ciśnienia tętniczego krwi na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych przez związki chemiczne, w głównej mierze histaminę, wydzielaną w dużej ilości przez komórki układu odpornościowego. Mogą mu towarzyszyć inne, wymienione powyżej symptomy alergii, ze strony skóry, układu oddechowego, czy przewodu pokarmowego. Jeśli dojdzie do rozwoju wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi zagrożenie życia zarówno dla matki, jak i dla płodu, konieczne jest jak najszybsze podanie adrenaliny.

Jak złagodzić objawy alergii w ciąży? 

Leki na alergię o działaniu przeciwhistaminowym, to obok ograniczenia kontaktu z alergenem podstawowy sposób niwelacji objawów alergii. 

• Choć zaleca się, by w czasie ciąży korzystać z leczenia farmakologicznego tylko wtedy, gdy jest ono konieczne; w przypadku objawów alergii nierzadko okazuje się ono niezbędne.  
• U kobiet ciężarnych ze względów etycznych nie przeprowadza się żadnych badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania leków. Dane dotyczące potencjalnego wpływu substancji farmakologicznych na zarodek, a później płód pochodzą z obserwacji stanu zdrowia dzieci urodzonych przez kobiety, które nieświadomie, np. na początku ciąży zażywały dany lek. Wynika z nich, że większość preparatów powszechnie stosowanych w leczeniu astmy oraz innych postaci alergii nie wykazuje szczególnych działań niepożądanych u kobiet w ciąży. 
• Zgodnie z kwalifikacją FDA (Amerykańskiej Agencji Żywności i Leków) za preferowane leki przeciwhistaminowe u kobiet w ciąży uznaje się cetyryzynę, klemastynę, cyproheptadynę oraz difenhydraminę. 
• Leki przeciwhistaminowe zawierające jako substancję czynną antazoline, feksofenadynę, hydroksyzynę, prometazynę, ketotifen i lewoceteryzynę mogą być stosowane tylko wtedy, gdy korzyści z leczenia nimi przewyższają ewentualne ryzyko dla płodu.  
• Natomiast ze względu na zbyt małą liczbę danych dotyczących stosowania nowych leków przeciwhistaminowych - bilastyny oraz rupatadyny, kobiety w ciąży nie powinny po nie sięgać.

Kobiety chorujące na astmę oskrzelową w czasie ciąży, podobnie jak poza nią, powinny stosować leki wziewne - sterydy oraz leki rozszerzające oskrzela. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie najważniejszego celu leczenia, a mianowicie odpowiedniej kontroli choroby. Należy pamiętać o tym, że wszelkie epizody zaostrzenia astmy oskrzelowej są niebezpieczne zarówno dla przyszłej mamy, jak i dziecka. Z tego powodu, w żadnym wypadku nie należy na własną rękę rezygnować z leczenia.

Domowe sposoby na alergię w ciąży

Podstawowym elementem leczenia alergii, również w czasie ciąży jest unikanie kontaktu z alergenem, np.: w przypadku alergii na nabiał rezygnacja ze wszystkich produktów spożywczych, które go zawierają. Jednak nie zawsze możliwa jest całkowita eliminacja alergenu z naszego otoczenia. Przykład stanowi  alergia wziewna na pyłki roślin. Wówczas zaleca się, by w miarę możliwości jak najbardziej ograniczyć tę ekspozycję m.in. poprzez unikanie długich spacerów w ciepłe, słoneczne dni, kiedy stężenie pyłków w powietrzu jest wysokie. Wskazane jest również, by kobiety cierpiące na sezonowy katar sienny lub mające zaostrzenia astmy w okresie pylenia roślin w miarę możliwości planowały zajście w ciążę po jego zakończeniu.

Do domowych sposobów walki z alergią należą:

• Dokładne mycie rąk, twarzy oraz włosów po powrocie do domu, pozwala to na pozbycie się alergenów osadzonych na skórze,
• W przypadku alergii wziewnej płukanie przewodów nosowych roztworem soli fizjologicznej, a także stosowanie inhalacji, które nawilżają drogi oddechowe.

Co ważne, stosowanie oleju z czarnuszki, który wykazuje właściwości przeciwalergiczne, jest przeciwwskazane w czasie ciąży. Substancje zawarte w tym preparacie mogą wywołać przedwczesne skurcze macicy, co może skutkować promieniem lub porodem przedwczesnym.

Czy alergia w ciąży szkodzi dziecku?

Niektóre rodzaje alergii mogą być niebezpieczne dla płodu. Należy do nich w szczególności źle kontrolowana astma oraz wstrząs anafilaktyczny. Wykazano, że dzieci kobiet chorujących na astmę częściej rodzą się przedwcześnie, ze zbyt małą masą ciała w stosunku do wieku ciążowego, są narażone na częstsze występowanie wad rozwojowych oraz osiągają niższą punktację w skali Apgar. Rokowanie jest szczególnie niekorzystne, gdy w czasie ciąży doszło do licznych zaostrzeń astmy. Mniej niebezpieczne dla rozwoju płodu są inne, mniej nasilone manifestacje alergii - katar sienny, alergiczne zapalenie spojówek, czy atopowe zapalenie skóry. Jednak, ze względu na dyskomfort, jaki powodują u kobiety, również one powinny być leczone.

Podsumowanie

Alergia w ciąży może występować pod różnymi postaciami - jako alergia pokarmowa, wziewna czy kontaktowa. Najczęściej objawy nadwrażliwości na dany alergen pojawiają się u kobiet, które w przeszłości miały już objawy alergii. Jednak do rzadkości nie należy również sytuacja, gdy alergia po raz pierwszy rozwija się w czasie ciąży.

Źródła:

1. G.H. Bręborowicz, Położnictwo i Ginekologia, Tom 1, PZWL Warszawa 2020
2. A. J. Sybilski, Ciąża a choroby alergiczne, https://www.researchgate.net/profile/Adam-Sybilski/publication/303662426_Ciaza_a_choroby_alergiczne/links/574bd9a208ae2e0dd301ac6e/Ciaza-a-choroby-alergiczne.pdf, [dostęp 12.02.2023]
3. K. Korzeniowska i wsp., Leki przeciwhistaminowe w ciąży, http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201301_Farmacja_004.pdf, [dostęp 12.02.2023]