Artretyzm – przyczyny, objawy i leczenie

Artretyzm to choroba o podłożu metabolicznym, charakteryzująca się atakami ostrego zapalenia stawów. Schorzenie wiąże się z wysokim poziomem kwasu moczowego we krwi i wymaga wdrożenia specjalistycznej terapii. Nieleczony pogarsza jakość funkcjonowania motorycznego i prowadzi do niepełnosprawności ruchowej. Czym dokładnie jest artretyzm i w jaki sposób leczyć tę chorobę? Wyjaśniamy!

Co to jest artretyzm?

Artretyzm zalicza się do grupy chorób reumatycznych o charakterze zapalnym. Inaczej zwany jest dną moczanową lub podagrą. To choroba układu kostno-stawowego, a także tkanki łącznej. Schorzenie wywołuje epizody ostrego zapalenia stawów, głównie stóp i rąk z tendencją do nawracania. W zależności od umiejscowienia stosowane są różne nazwy:

• Podagra – dotyczy stawu palucha,
• Gonagra – dotyczy stawu kolanowego,
• Chiragra – dotyczy stawu kciuka,
• Omagra – dotyczy stawu barkowego,
• Rachidagra – dotyczy stawu kręgosłupa.

Niegdyś artretyzm nazywany był „chorobą królów”, ponieważ uważano, że dotyka on wyłącznie osoby zamożne, spożywające czerwone mięso oraz nadużywające alkoholu. We współczesnej medycynie rozróżnia się blisko 150 rodzajów artretyzmu, wśród których najczęstsze z nich to choroba zwyrodnieniowa stawów oraz reumatoidalne zapalenie stawów.

Artretyzm – przyczyny

Artretyzm to choroba autoimmunologiczna, w której mechanizmy obronne organizmu człowieka działają nieprawidłowo, atakując i niszcząc jego własne narządy. Przyczyną artretyzmu jest odkładanie się w organizmie kryształków moczanu sodu na skutek podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi. Fizjologicznie jest on wydalany wraz z moczem, jednak w sytuacji jego wysokiego stężenia zaczyna się krystalizować, odkładając się w stawach, ścięgnach oraz otaczającej je tkance.

Możemy wyróżnić dwa rodzaje artretyzmu:

• Artretyzm pierwotny – pojawia się wówczas, gdy z niewyjaśnionych przyczyn organizm zaczyna produkować zbyt dużą ilość kwasu moczowego,
• Artretyzm wtórny – jest najczęściej następstwem napromieniowania, białaczki, przyjmowania określonych leków, a także nadwagi, nadciśnienia i otyłości.

Bardzo często dna moczanowa współwystępuje z innymi schorzeniami takimi jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca oraz zaburzenia lipidowe, które mogą mieć pośredni wpływ na występowanie objawów artretyzmu. Grupą szczególnie narażoną na rozwój choroby są mężczyźni – artretyzm występuje u nich aż 20 razy częściej niż u kobiet. Oprócz tego istnieje szereg zachowań i czynników, które mogą wpływać na zaostrzenie objawów artretyzmu. Należą do nich:

• Wiek – schorzenie objawia się zazwyczaj powyżej 40. roku życia,
• Nieodpowiednia dieta – spożywanie produktów o dużej zawartości puryn, czyli czerwonego mięsa, podrobów, owoców morza oraz niektórych roślin strączkowych,
• Używki – nadużywanie alkoholu i palenie papierosów,
• Przyjmowane leki – szczególnie te zwiększających stężenie kwasu moczowego w organizmie, np. leki moczopędne, środki immunosupresyjne, witamina B3,
• Choroby współistniejące – otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia lipidowe,
• Czynniki genetyczne – chociaż artretyzm nie ma wyraźnie ustalonego wzorca dziedzicznego, to szacuje się, że częstość występowania choroby jest 4 razy większa u krewnych osoby, która już choruje, dlatego uważa się, że istnieje predyspozycja genetyczna.

Artretyzm – objawy

Objawy artretyzmu zależą od tego, z jakim schorzeniem mamy do czynienia.

• Charakterystycznymi symptomami są: ból w okolicy kości i stawów, bóle kręgosłupa, ograniczenie ruchomości w stawach oraz bóle kończyn.
• Artretyzmowi mogą towarzyszyć również nietypowe objawy jak: uczucie suchości w ustach, nadżerki jamy ustnej, stwardnienia skóry, zaparcia oraz ogólne osłabienie organizmu.
• Warto wiedzieć, że w początkowej fazie choroba może przebiegać bezobjawowo. Mówimy wówczas o hiperurykemii, czyli utrzymującym się od dłuższego czasu podwyższonym poziomie kwasu moczowego w surowicy krwi.
• W przypadku dny moczanowej pierwszym objawem jest epizod bolesnego obrzęku pojedynczego stawu – najczęściej stawu podstawy palucha. Palec stopy staje się obrzęknięty, ucieplony i wrażliwy na dotyk. Apogeum dolegliwości daje o sobie znać najczęściej w trakcie nocy. Nierzadko do objawów dołączają również: gorączka, dreszcze oraz słabe samopoczucie. W badaniach obrazowych mogą uwidocznić się wysięki stawowe na skutek stanu zapalnego, np. woda w kolanie. Po pierwszym etapie objawy na jakiś czas ustępują. Należy jednak jak najwcześniej rozpocząć leczenie, aby nie dopuścić do kolejnych ataków, które z czasem przybierają na sile i częstotliwości.
• Dna moczanowa może dotknąć również inne stawy jak staw skokowy, kolanowy czy stawy kończyny górnej. Nieleczona podagra może przybierać stan przewlekły, w którym objawy mają charakter nawracający. Odkładające się przez długie lata kryształy moczanu sodu tworzą charakterystyczne guzki, zwane guzkami dnawymi. Ich wielkość osiąga niekiedy rozmiary kurzego jaja. Zmiany mogą występować na stopach, dłoniach oraz małżowinach usznych. Konsekwencją tego są zniekształcenia stawów i ograniczenie funkcjonalności ruchowej.

Artretyzm – leczenie

Leczenie artretyzmu należy rozpocząć już po pierwszym ataku, aby nie dopuścić do rozprzestrzenienia się choroby na wiele stawów.

• Lekarz zaleca badanie poziomu kwasu moczowego we krwi oraz w moczu. Czasem konieczne jest wykonanie także prześwietlenia stawu lub USG. Terapia opiera się na metodach farmakologicznych i niefarmakologicznych.
• W ostrej fazie choroby leczenie ukierunkowane jest przede wszystkim na złagodzenie dolegliwości bólowych przy pomocy leków na artretyzm z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz sterydów. Pomocne są leki na reumatyzm, a także maści na stawy i ból mięśni.
• W ramach łagodzenia bólu stawu zaleca się stosowaniezimnych okładów. Pomocna jest również fizjoterapia, uwzględniająca odpowiednio dobrane zabiegi manualne lub fizykalne.
• Dalszy etap skupia się na terapii chorób współistniejących oraz modyfikacji stylu życia. W przypadku wystąpienia guzków moczanowych lekarz może zalecić ich operacyjne usunięcie.

Artretyzm – dieta

Dieta przy dnie moczanowej ma za zadanie obniżenie stężenia kwasu moczowego oraz zmniejszenie nieprzyjemnych objawów choroby. Chorym na dnę moczanową zalecana jest dieta uboga w puryny. Aby zapobiec bolesnym nawrotom schorzenia, do codziennego jadłospisu warto wprowadzić kilka zmian.

• Przede wszystkim należy ograniczyć potrawy z wysoką zawartością tego związku takie jak: czerwone mięso (wołowina, wieprzowina, bekon, dziczyzna), tłuste sosy, warzywa kapustne – kapusta, kalafior i brokuł.
• Nie są również wskazane kwaśne owoce, np. cytrusy czy też śliwki.
• Artretyzmowi nie sprzyja także pszenica, gluten, mleko oraz przetwory mleczne, w tym sery pleśniowe.
• W ramach profilaktyki należy zrezygnować ze spożywania alkoholu (szczególnie piwa), który znacznie podnosi stężenie kwasu moczowego we krwi.
• Zamiast ostrych przypraw warto postawić na bazylię, czosnek, imbir, kurkumę oraz anyż, które wykazują działanie przeciwzapalne.
• Istotne w leczeniu artretyzmu jest zapobieganie nadwadze, która stanowi czynnik ryzyka choroby.
• Nie można zapominać również o prawidłowym nawodnieniu.

Codzienne funkcjonowanie z artretyzmem ułatwia również regularna, uzgodniona wcześniej z lekarzem aktywność fizyczna. Codzienna dawka ruchu odżywia i dotlenia stawy, co zmniejsza ryzyko wystąpienia bólu i ewentualnych uszkodzeń.

Czy artretyzm jest uleczalny?

Artretyzm to choroba nieuleczalna, jednak stosując się do zaleceń lekarskich, jesteśmy w stanie znacznie ograniczyć jej rozwój. W terapii schorzenia ważny czynnik stanowi czas – im szybciej artretyzm zostanie zdiagnozowany, tym rokowania są lepsze.

Podsumowanie

Artretyzm jest chorobą autoimmunologiczną, która nieleczona może prowadzić do niepełnosprawności ruchowej. Nie lekceważ sporadycznych ataków bólu stawów. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia zwiększają szansę na wyciszenie objawów i powrót do zdrowia.

Źródła:

1. Theodosakis, Artretyzm – nowe sposoby leczenia, KDC, Warszawa, 2008
2. W. Pęksa, A. Malinowska-Karpiel, Farmakoterapia i leczenie dietetyczne hiperurykemii oraz napadów dny moczanowej, 2019, [dostęp: 14.04.2023 r.]
3. Nuki, M. Doherty, P. Ricette, Aktualne postępowanie w dnie moczanowej, Praktyczne wskazówki z wytycznych EULAR 2016, Medycyna Praktyczna 2017, https://www.mp.pl/reumatologia/leczenie-nlpz/164013,aktualne-postepowanie-w-dnie-moczanowej-praktyczne-wskazowki-z-wytycznych-eular-2016, [dostęp: 14.04.2023 r.]