Czarna pasta do zębów - czy działa? Dentysta odpowiada!

Czy czarna pasta do zębów pomoże skutecznie wybielić zęby? Środowisko lekarzy stomatologów jest dość sceptycznie nastawione do tego wyrobu. Jednak nie należy z miejsca przekreślać czarnej pasty do zębów. Sprawdź, jak stosowanie węgla aktywnego wpływa na Twój uśmiech.

Czarna pasta do zębów − hit wśród pacjentów, ale nie lekarzy?

Nie każdy chce lub może pozwolić sobie na zainwestowanie w profesjonalne wybielanie zębów w gabinecie stomatologicznym. A perłowo-białe zęby chciałby mieć każdy. Rynek stomatologiczny i kosmetyczny odpowiada na te potrzeby bardzo szybko. Ostatnimi czasy dużą popularność wśród pacjentów zyskała czarna pasta do zębów, czyli taka, która zawiera w swoim składzie węgiel aktywny. Można je znaleźć niemal w każdej drogerii. Producenci zachwalają ich skład jako wegański, ekologiczny, naturalny, bez parabenów, naturalny i co najważniejszy bez fluoru! Spowodowane jest to rosnącą niechęcią do stosowania fluoru i reklamowanie go przez środowiska pseudomedyczne jako środka bardzo toksycznego. Niestety brak fluoru często kończy się to fatalnym skutkiem dla uzębienia w postaci np. dynamicznego rozwoju próchnicy.

Sprawdź też preparaty do wybielania zębów.

Nie chce z tego miejsca całkowicie przekreślać past z aktywnym węglem, a raczej zauważyć, że środowisko lekarzy stomatologów na podstawie przeprowadzonych badań nad czarną pastą wybielającą raczej wypowiada się bez nadmiernego entuzjazmu, stojąc w opozycji oczywiście do producentów tych środków wybielających. Czy stosowanie czarnej pasty wybielającej jest rzeczywiście tak bardzo zdrowe i eko oraz czy dzięki niej uzyskamy efekt śnieżnobiałego uśmiechu?

Czarna pasta wybielająca − składnik aktywny: węgiel

Zacznijmy od budowy i właściwości samego węgla aktywnego. Jest to nanokrystaliczna forma węgla o unikalnych właściwościach fizykochemicznych. Jego cechą charakterystyczna jest bardzo duża powierzchnia właściwa (1000 ­− 3000 m²/g) i ogromna liczba porów przypadająca na nm². Ma niezwykłe zdolności absorpcji związków chemicznych z gazów i cieczy. Z tego względu jego zastosowanie jest bardzo szerokie i obejmuje wiele dziedzin oraz technologii, począwszy od magazynowania energii, do jej konwersji w różnego rodzaju czujnikach, przez stosowanie w inżynierii środowiska, np. do oczyszczania powietrza i wody oraz produkcji wielu innych czynników chemicznych.

Węgiel aktywny trzymuje się go przez produkcje z naturalnych surowców organicznych. Najczęściej wykorzystuje się do tego celu drewno (35% użytych do produkcji węgla aktywnego surowców), węgla kamiennego (28%), węgla brunatnego (14%), torfu (10%), odpadów, skorupek orzechów czy pestek owoców (10%).

Sprawdź też pasty do zębów.

W medycynie najpowszechniejszym zastosowaniem węgla aktywnego jest używanie go jako środka leczniczego przy wszelkiego rodzaju zatruciach pokarmowych. Dzięki swoim właściwościom absorpcyjnym pochłania bakterie oraz ich toksyny, które powodują nieprzyjemne objawy i pozbywa się ich z organizmu. Dodatkowo zabezpiecza błonę śluzową jelit, bo wytwarza na nich warstwę ochronną. Stosuje się go tylko w przypadku ostrych biegunek, ponieważ tak jak substancje toksyczne, łatwo wiąże też substancje odżywcze i enzymy trawienne.

Drugie bardzo powszechne zastosowanie węgla to przemysł kosmetyczny. Wykorzystywany jest w preparatach głęboko oczyszczających, np. w kosmetykach przeciwtrądzikowych, szamponach przeciwłupieżowych i przeciw przetłuszczaniu się włosów. Do tej samej gałęzi przemysłu kosmetycznego zaliczamy czarne pasty wybielające. Więcej na temat zastosowania węgla w kosmetyce przeczytasz tu: Węgiel aktywny − zbawienie dla problematycznej cery.

Pasta do zębów z węglem − jak działa?

Po przeczytaniu kilku opisów czarnych past (różnych producentów), które zawierają w składzie węgiel aktywny, dochodzę do wniosku, że producenci najczęściej informują o tym, że pasta ta nie tylko świetnie oczyszcza zęby i chroni je przed działaniem próchnicy, ale przede wszystkim skutecznie je wybiela, ponadto utrzymuje biel zębów i chroni przed przebarwieniami. Obiecywane jest też zwalczanie nieświeżego oddechu i uczucie orzeźwienia na długi czas. Pasta reklamowana jest jako delikatna dla szkliwa i dziąseł oraz pozwalająca na pozbycie się kamienia nazębnego. Weźmy zatem pod lupę te obietnice!

1. Czarna pasta do zębów a wybielanie

Na początku skupię się na wyjaśnieniu 2 pojęć, a mianowicie teeth whitening (z ang. wybielenie zębów) oraz teeth bleaching (z ang. rozjaśnienie zębów). Określenie teeth whitening odnosi się do usuwania przebarwień zewnętrznych, czyli takich, które powstają na skutek działania barwników z pożywienia, leków, napojów itp. Tworzące się osady dość łatwo można usunąć dzięki odpowiednim pastom lub prostym zabiegom stomatologicznym takie jak piaskowanie czy skaling przy trudniejszych osadach, np. ponikotynowych.

Natomiast teeth bleaching to zmiana wewnętrznej struktury zęba przez zastosowanie środków chemicznych, co pozwala na jego rozjaśnienie. W tej reakcji chemicznej substancje czynne utleniają nagromadzone barwniki (chromatoforów) do prostszych substancji. Zabiegi z ich użyciem mogą być przeprowadzane tylko w gabinecie stomatologicznym lub w domu przez pacjenta, ale przy ścisłych zaleceniach lekarza dentysty odnośnie do ich stosowania.

Zauważmy, że na wszelkiego rodzaju pastach wybielających, nie tylko tych z aktywnym węglem, znajdziemy napis „teeth whitening”, który sugeruje, że pasta usuwa jedynie przebarwienia zewnętrzne. Działanie wybielające węgla aktywnego opiera się na jego zdolności do absorpcji innych substancji i przede wszystkim na ścieraniu. Nie ma dowodów naukowych, że czarne pasty mogą zmienić wewnętrzny kolor zęba. Mają one natomiast bardzo duży współczynnik ścieralności, tzw. współczynnik RDA i stosowane codzienne co prawda zmniejszają przyczepialność biofilmu, przez co wpływają na mniejsze tworzenie się przebarwień, jednak używanie ich kilka razy dziennie przez dłuższy czas może uszkadzać twarde i miękkie tkanki jamy ustnej, wypełnienia kompozytowe, prowadzić do powstania recesji dziąsłowych, abrazji przyszyjkowej szkliwa oraz w efekcie być przyczyną nadwrażliwości zębowej. Im większe cząsteczki węgla aktywnego w paście, tym jest ona bardziej ścierna.

Sprawdź też, czy wybielanie zębów jest szkodliwe.

2. Pasta z węglem a zapobieganie nieprzyjemnemu zapachowi z ust

Producenci zapewniają, że pasta z węglem aktywnym doskonale radzi sobie z nieświeżym oddechem dzięki swoim właściwościom absorpcyjnym. Jednak uczucie świeżości jest krótkotrwałe ze względu właśnie na wspomnianą powyżej absorpcję. Ogranicza ona działanie takich substancji jak olejki eteryczne, środki aromatyzujące i inne, które mają przeciwdziałać przykremu zapachowi z ust. Dodatkowo sam węgiel nie zapobiega halitozie, bo nie wpływa na jej przyczynę. Pasta może natomiast pozostawiać ziemisty posmak.

3. Czarna pasta do zębów z węglem aktywnym a próchnica

Część producentów rezygnuje z dodatku fluoru do czarnych past. Opierają działanie swoich produktów na przeciwbakteryjnych właściwościach samych cząsteczek węgla, które pozostają w jamie ustnej po szczotkowaniu. Nie ma jednak na to silnych dowodów naukowych, że węgiel poradzi sobie z ochroną przed bakteriami.

Choć w części past znajduje się fluor, to trzeba mieć na uwadze fakt, że mimo wszystko mogą mieć one zmniejszone zdolności remineralizacji szkliwa. A wszystko właśnie przez właściwości pochłaniające węgla aktywnego. Działa on jak w węglowych filtrach do wody, gdzie wychwytuje fluor z wody pitnej. Tak więc w miejscach, gdzie fluor ma on podwyższone stężenie, np. w jamie ustnej po zastosowaniu pasty, zostaje on pochłaniany przez węgiel, zanim zacznie działać.

Sprawdź też, skąd bierze się próchnica u dorosłych.

4. Czarna pasta do zębów a pielęgnacja szkliwa i dziąseł

Powraca tu temat ścierania szkliwa przez czarną pastę. Przeprowadzono badania, które miały określić, czy długotrwałe stosowanie czarnej pasty z węglem aktywnym zmienia strukturę szkliwa. Skupiono się głównie na jego chropowatości. Z obserwacji wynika, że zwiększyła się ona na tyle znacząco po 3 miesiącach jej stosowania, że przyleganie płytki nazębnej do tych zębów było łatwiejsze przez zwiększoną porowatość szkliwa. Tym samym pacjent był bardziej narażony na próchnicę i choroby dziąseł oraz przyzębia.

Co ważne, lekarze nie polecają past węglowych osobom z chorobami przyzębia. Może ona wywoływać recesje dziąsłowe, podrażnienia tkanek miękkich jamy ustnej lub gromadzenie się cząsteczek węgla głęboko w kieszonkach trzyzębnych, przez co mogą pojawiać się przebarwienia tkanek w kolorze szaroczarnym. Cząsteczki węgla mogą na zasadzie tego samego mechanizmu gromadzić się w anatomicznych zagłębieniach takich jak bruzdy zębowe, otwory ślepe, na granicy nieszczelnego wypełnienia kompozytowego i zęba, w zachyłkach powstałych na skutek działania jatrogennego. Pogarsza to estetykę uśmiechu.

Sprawdź też, co oznaczają czarne kropki na zębach.

Węglowa pasta wybielająca − czarna owca w higienie jamy ustnej? Niekoniecznie!

Czarną pastę z węglem aktywnym powinno się stosować z umiarem i nie przez długi czas. Nie powinni jej używać pacjenci z chorobami przyzębia oraz z problemami żołądkowo-jelitowymi, np. z niedrożnością jelit lub spowolnieniem perystaltyki. Nie ma przeciwwskazań, żeby pastą tą myły zęby kobiety w ciąży lub karmiące piersią, o ile nie przedłużają jej używania. Jednak w tej sytuacji najlepiej skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciąże lub pediatrą. 

Dodatkowo nie ma podstaw naukowych, które pozwalają twierdzić, że codzienne stosowanie dostatecznie wybieli zęby. Takie same rezultaty można osiągnąć z prawidłową higieną jamy ustnej. Należy myć dokładnie zęby 2 razy dziennie za pomocą pasty do zębów rekomendowaną przez lekarza dentystę, stosować nitkę do oczyszczenia przestrzeni międzyzębowych i płukankę antybakteryjną.

Sprawdź, jak prawidłowo myć zęby: Nie wszyscy wiedzą jak prawidłowo myć zęby – profilaktyka próchnicy oraz jak używać nici dentystycznej: Jak używać nici dentystycznej? Stomatolog radzi!.

Źródła:

1. Tysiąc-Miśta M.; Brzoza K.; Pałkiewicz K.; Dubiel K.; Burek M.: Pasty z węglem aktywnym stosowane do wybielania zębów. W: Medical Tribune Stomatologia 2020. [Nr] 3.
2. Choma J.; Osuchowski Ł.; Jaroniec M.: Właściwości i zastosowanie węgli aktywnych otrzymanych z materiałów polimerowych. W: Ochrona środowiska. 2014. Vol. 36 [Nr] 2.
3. Jańczuk Z.; Kaczmarek U.; Lipski M.: Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2015. s. 106-9, 503-9.
4. Pertiwi U.I.; Eriwati Y.K.; Irawan B.: Surface changes of enamel after brushing with charcoal toothpaste. W: Journal of Physics: Conference Series. U.I. Pertiwi et al. 2017 J Phys: Conf Ser 884 012002.