Próchnica u dorosłych – skąd się bierze i jak ją leczyć?

Regularne, prawidłowe szczotkowanie zębów i używanie nici dentystycznych sprawia, że na powierzchni zębów i w przestrzeniach między zębowych pozostaje mniej resztek pokarmowych. Dzięki temu bakterie odpowiedzialne za rozwój próchnicy pozbawione są substratów do wytwarzania uszkadzających kwasów. Idealnym pokarmem dla bakterii są cukry, dlatego ograniczenie w diecie słodkich przekąsek i napojów również sprawdzi się jako prewencja próchnicy. Cukier łączy się z płytką nazębną, osłabia szkliwo, a bakterie pozyskują z niego kwasy atakujące tkanki zęba”.

Przeczytaj także: Próchnica korzenia zęba − choroba niemytych zębów?

Próchnica u dorosłych – objawy schorzenia

Farmaceutka Irmina Turek wymienia symptomy dolegliwości:

„Nie bagatelizuj próchnicy i lecz ją od razu po wykryciu, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom oraz zarażaniu zębów zdrowych! Pierwsze symptomy próchnicy to m.in. plamki próchnicowe. To jasne przebarwienia, plamki pojawiające się na szkliwie, a z czasem stają się coraz ciemniejsze. W dalszym etapie powstają uszkodzenia szkliwa, zębiny, czy nawet miazgi zęba. 

Zmiany nie zawsze są widoczne z zewnątrz i czasem próchnica może atakuje ząb, który pozornie wygląda na całkiem zdrowy. Objawami w takiej sytuacji jest najczęściej ból danego zęba lub jego nadwrażliwość na zimne i ciepłe bodźce. W takich sytuacjach lepiej nie odkładaj dalszej diagnostyki na później. Odpowiednio wczesne leczenie może uratować zęba. Aby dokładnie zobaczyć, co się dzieje z nadwrażliwym czy bolącym zębem, wykonaj zdjęcie rentgenowskie. Na jego podstawie stomatolog jest w stanie ocenić, co dzieje się we wnętrzu zęba. Sprawdź także, czym jeszcze są czarne kropki na zębach. Czy to próchnica?

Przyczyny próchnicy u dorosłych to m.in. bakterie bytujące na zębach i przestrzeniach między zębowych, które wytwarzają uszkadzające zęby kwasy. Bakterie te, czerpiąc składniki z jedzonych przez Ciebie pokarmów, namnażają się i rozkładają cukry zawarte w pożywieniu. Powstałe w tym procesie kwasy zmiękczają, osłabiają i stopniowo uszkadzają zęba. Zmiany zaczynają się od szkliwa, a nie leczone mogą doprowadzić do uszkodzenia całego zęba. Bakterie bytują w płytce nazębnej, która przylega do zęba. 

Co jeszcze ma wpływ na powstawanie próchnicy i dlaczego niektórzy mają z nią większy problem? Po pierwsze, każdy inaczej dba o higienę jamy ustnej. Do tego dochodzą różnice w codziennej diecie. To podstawowe czynniki wpływające na rozwój próchnicy u zdrowych osób. Należy jednak wziąć pod uwagę też różnego rodzaju uwarunkowania osobnicze, np. kształt, twardość i ułożenie zębów u konkretnej osoby oraz jego budowa, a także choroby przewlekłe, czy ewentualne stany osłabienia oraz zaburzenia odżywiania. 

Przeczytaj, czym jest zgorzel zęba.

Innym elementem silnie wpływającym na tempo powstawania próchnicy jest też ilość wydzielanej śliny. Ślina nie tylko oczyszcza zęby z resztek pokarmów, ale i neutralizuje kwasy powstające w jamie ustnej. Co ciekawe, zdolność neutralizacji kwasów wiąże się też z tym, jakie pokarmy były spożywane. Szybciej uciszane jest środowisko jamy ustnej po spożyciu samych cukrów niż cukrów w obecności skrobi (np. słodkie bułki). 

Pamiętaj również, że w trakcie snu organizm wytwarza dużo mniej śliny niż w ciągu dnia. Dlatego istotne jest prawidłowe mycie zębów przed snem i wstrzymanie się od spożywania czegokolwiek z cukrami po myciu. Cukry, które pozostaną w jamie ustnej przez całą noc, mogą wyrządzić dużo więcej szkód w uzębieniu niż te w ciągu dnia”.

Próchnica u dorosłych, a dieta

Farmaceutka Irmina Turek pisze:

„Jak już wiesz, najbardziej niekorzystnym z punktu widzenia próchnicy składnikiem diety są cukry. Jedzenie i napoje w nie bogate przyczyniają się do obniżania wartości pH w jamie ustnej i do uszkodzeń szkliwa. W ten sposób działa np. glukoza i fruktoza oraz dwucukry, takie jak sacharoza, czy maltoza. Występująca w nabiale laktoza ma już dużo mniejszy potencjał próchnicotwórczy. Podobnie mniejsze zagrożenie niesie spożywanie cukrów złożonych. 

Istnieje też grupa produktów, która nie ma w ogóle potencjału nasilania i wywoływania próchnicy. Należą do niej m.in. warzywa, mięso, ryby, jajka lub zielona herbata. Nie bez znaczenia jest również kolejność spożywanych produktów. Jeśli w pierwszej kolejności z danego posiłku spożywasz produkty, które mogą przyczynić się do próchnicy, a na końcu takie, które nie mają na nią wpływu, to lepiej dla Twoich zębów. Bardzo dobrym składnikiem do używania w zastępstwie cukru jest ksylitol. Nie powoduje próchnicy i jest uniwersalny w gotowaniu.

Oprócz samej jakości produktów, ważna jest też ich konsystencja. Produkty, które mają krótszy kontakt z zębami, w mniejszym stopniu powodują próchnicę. Odwrotnie produkty lepkie typu suszone owoce, gumy rozpuszczalne, czy karmel – oblepiają zęby i pozostają na długo na ich powierzchni”. 

Jak leczyć próchnicę u dorosłych? Zadbaj o higienę!

Farmaceutka Irmina Turek kontynuuje:

„Zaawansowana próchnica u dorosłych nadaje się do leczenia stomatologicznego. W zależności od umiejscowienia i rozległości zmian, lekarz dobierze odpowiednią metodę terapii. Jak nie dopuścić do dalszego rozwoju zmian degeneracyjnych na zębach? Sięgnij po profesjonalne pasty do zębów. W tym celu sprawdzą się specjalistyczne pasty na próchnicę z fluorem. Składnik ten nie tylko poprawia remineralizację zębów, ale i hamuje aktywność płytki bakteryjnej.

Po nitkowaniu i wymyciu zębów przyda Ci się płyn do płukania jamy ustnej. Na rynku dostępne są bardziej skoncentrowane płyny, o działaniu przeciwbakteryjnym do stosowania doraźnego lub po różnych zabiegach, w stanach zapalnych i infekcjach bakteryjnych. Zakup też mniej stężone płyny ze składnikami przeciwbakteryjnymi, które sprawdzą się w codziennej pielęgnacji i prewencji próchnicy”. 

Dowiedz się, jak wygląda płukanie jamy ustnej − jak wykonać jej poprawnie? Dentysta radzi!

Jak zapobiegać próchnicy? Garść przydatnych wskazówek!

Niezwykle ważne jest, aby wprowadzać zasady prewencji tej choroby jak najwcześniej. Jak tego dokonać?

1. Uważaj na cukier

Szczepy bakteryjne odpowiedzialne za rozwój i progresję próchnicy, żywią się chętnie cukrem pozyskiwanym i dodawanym sztucznie do bardzo wielu produktów. Szczególnie próchnicotwórczy jest cukier rafinowany, a nie ten zawarty naturalnie np. w owocach. Jeśli na zębach pozostaną resztki jedzenia, stanowiące wraz z bakteriami element tzw. płytki nazębnej – mechanizm rozwoju choroby próchniczej uruchamia się bardzo szybko.

Warto wiedzieć: Próchnica zębów mlecznych. Częsta choroba opornych na mycie zębów!

2. Nie zapominaj o nitkowaniu

Ze statystyk wynika, że pacjenci rzadko znajdują czas na nitkowanie przestrzeni międzyzębowych. Często nawet nie są świadomi, jak wygląda prawidłowa technika wykonywania tego zabiegu. Bakterie między zębami rozprawiają się z Twoim szkliwem i zębiną, doprowadzając do rozpadu tych tkanek i szybkiego postępu choroby. 

Przeczytaj również: Nić dentystyczna. Jak ją prawidłowo używać?

3. Dowiedz się, jak prawidłowo myć zęby

Wiedza o tym, jak skutecznie usuwać płytkę bakteryjną za pomocą nitki, jak i szczoteczki jest istotna. Kluczowa jest właściwa technika posługiwania się szczoteczką manualną i odpowiednia ilość czasu poświęcona na szczotkowanie. Nie krępuj się zapytać dentysty o to, jak najskuteczniej oczyszczać zęby. Okazuje się bowiem, że dorośli Polacy znają metody szczotkowania, jakimi powinny posługiwać się głównie dzieci, ponieważ nie wymagają one wyższej, manualnej sprawności. Dowiedz się, jak prawidłowo myć zęby. Metody szczotkowania zębów.

4. Zrób swoim zębom zdjęcie!

Niezwykle ważnym elementem w profilaktyce choroby próchnicowej jest również prawidłowa diagnostyka. Badanie wzrokowe u stomatologa wzbogać o diagnostykę radiologiczną. Okresowe wykonanie rentgenu pozwala wykryć zmiany próchnicowe nawet w początkowym stadium, niewidoczne od zewnątrz i pomaga uniknąć efektu zębów „psujących się od środka” lub „od dołu”.

Próchnica u dorosłych – profilaktyka się opłaca!

Postaw na prewencję. Walkę z próchnicą zacznij od wyleczenia zmian już istniejących. Odwiedzaj gabinet przynajmniej raz na pół roku (dzieci co trzy miesiące), aby skontrolować stan uzębienia. Jeśli odłożysz wizytę  do czasu, kiedy odczujesz jakiekolwiek objawy, zwykle jest to zdecydowanie za późno – zwiększa się ryzyko powikłań w trakcie leczenia i naraża Cię na znacznie wyższe koszty leczenia. Postaw na wczesne zapobieganie i sumienność w higienie. Choroba próchnicza, tak jak każda inna, najlepiej poddaje się leczeniu we wczesnym stadium. Może nawet ulec cofnięciu, jeśli zostanie wykryta odpowiednio wcześnie.

Źródła:

1. Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Warszawa, 2010,
2. Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika, MP, Kraków 2013,
3. Mutschler E., Farmakologia i toksykologia, red. Buczko W., Wyd. III polskie, MedPharm Polska, Wrocław 2013,
4. Brunton L.L., Lazo J.S., Parker K.L., Farmakologia Goodmana i Gilmana, Czelej, 2007.