Kaszel mokry – przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby

Kaszel mokry, nazywany inaczej kaszlem produktywnym, to bezwarunkowy odruch obronny dróg oddechowych, który pozwala na ich oczyszczenie z zalegającej wydzieliny. W przeciwieństwie do kaszlu suchego jest korzystny dla ludzkiego zdrowia, dlatego nie należy go hamować. Poznaj najczęstsze przyczyny kaszlu mokrego, a także sposoby jego leczenia.

Co to jest kaszel?

Kaszel to jeden z podstawowych odruchów obronnych układu oddechowego, który pozwala na jego oczyszczenie z zalegającej wydzieliny lub ciał obcych. Jest więc reakcją fizjologiczną. Powstaje jako kilka następujących po sobie skoordynowanych odruchowo czynności – najpierw następuje gwałtowny wdech, a następnie wydech przy początkowo zamkniętej głośni. Wytworzone wówczas wysokie ciśnienie w klatce piersiowej w momencie otwarcia głośni gwałtownie wyrzuca powietrze, które porywa napotkane na swej drodze cząstki.

Kaszel jest często przyczyną konsultacji lekarskich, zarówno w przypadku pacjentów pediatrycznych, jak i osób dorosłych. Jednym z jego rodzajów jest kaszel mokry, nazywany inaczej produktywnym. Jak odróżnić, czy mamy do czynienia z kaszlem suchym, czy mokrym? Ten pierwszy przebiega z odkrztuszaniem plwociny. W przeciwieństwie do kaszlu suchego, który nie przynosi naszemu organizmowi korzyści, kaszel mokry jest pożądany, ponieważ pozwala na pozbycie się z dróg oddechowych nadmiaru zalegającej wydzieliny.

Mokry kaszel – przyczyny

Do głównych przyczyn kaszlu mokrego należą:

• Infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych – nieżyt zatok i nosa (przeziębienie), ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc,
• Rozstrzenie oskrzeli,
• Przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• Astma,
• Mukowiscydoza,
• Zakażenie grzybicze dróg oddechowych,
• Przetoka tchawiczo-przełykowa,
• Zaburzenia połykania,
• Niewydolność serca przebiegająca z obrzękiem płuc.

Należy zaznaczyć, że kaszel mokry może mieć również podłoże alergiczne. W tym przypadku produktywny kaszel alergiczny jest spowodowany przez spływającą po tylnej ścianie gardła wodnistą wydzielinę z zatok i przewodów nosowych. Drażni ona receptory w drogach oddechowych, przez co pobudza odruch kaszlowy.

Kaszel mokry – objawy

Kaszel mokry, czyli produktywny, przebiegający z odkrztuszaniem wydzieliny sam w sobie stanowi objaw. Ze względu na czas jego trwania wyróżniamy:

• Kaszel ostry – trwający do 3 tygodni,
• Kaszel podostry – trwający od 3 do 8 tygodni,
• Kaszel przewlekły – trwający powyżej 8 tygodni.

Określenie czasu trwania kaszlu, a także towarzyszące mu objawy dodatkowe, bardzo często pozwalają na poznanie przyczyny i włączenie odpowiedniego sposobu leczenia.

• Duszący kaszel ostry przebiegający z odkrztuszaniem wydzieliny najczęściej jest wywoływany przez infekcje. Zazwyczaj jest to zakażenie wirusowe górnych dróg oddechowych lub zapalenie oskrzeli. Rzadziej powoduje go zapalenie płuc, obrzęk płuc w przebiegu ostrej niewydolności serca czy zachłyśnięcie. Do objawów wskazujących na infekcyjne podłoże kaszlu mokrego należą towarzyszące mu:

• Katar,
• Niedrożność nosa,
• Stan podgorączkowy lub gorączka,
• Zaczerwienie gardła,
• Ból głowy,
• Złe samopoczucie.

• Kaszel podostry to najczęściej efekt poinfekcyjnej nadwrażliwości oskrzeli po przebytym zakażeniu dróg oddechowych. Początkowo jest produktywny, a następnie staje się suchy.
• Najczęstszą przyczyną kaszlu przewlekłego jest spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła w przebiegu przewlekłego zapalenia zatok lub alergii. Plwocina ma wówczas charakter śluzowy, a na tylnej ścianie gardła widzimy objaw „kostki brukowej” – jest ona pokryta spływającą wydzieliną. Poza tym kaszel przewlekły może być objawem astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a także rozstrzenia oskrzeli.

Należy pamiętać o tym, że kaszel przewlekły, a szczególnie zmiana jego charakteru, jest jednym z objawów alarmowych raka płuc. W związku z tym, w przypadku jego wystąpienia, zwłaszcza u wieloletnich palaczy tytoniu, zawsze wskazane jest pogłębienie diagnostyki.

Mokry kaszel – jak leczyć?

Ze względu na to, że kaszel mokry jest korzystny dla naszego zdrowia, ponieważ pozwala na usunięcie nadmiaru wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych, zazwyczaj zaleca się postępowanie, które ułatwi jej ewakuację.

• W tym celu stosuje się leki rozrzedzające wydzielinę oskrzelową, czyli mukolityki, takie jak ambroksol, acetylcysteine, karbocysteine czy erdosteine. Substancję te są składnikiem tabletek i syropów na kaszel mokry.
• Leki mukolityczne powinny być stosowane w ciągu dnia, optymalnie do godziny 17. Nigdy nie należy zażywać ich przed snem lub w czasie odpoczynku nocnego. Wówczas nadmiernie rozrzedzona wydzielina, przy niewydolnym odruchu kaszlowym, może spływać niżej i zwiększać ryzyko rozwoju zapalenia płuc.
• Osoby z nasilonym kaszlem, który wybudza ich ze snu, mogą na noc używać leków o działaniu przeciwkaszlowym np.: zawierających dekstrometorfan lub lewodropropizynę.
• Pacjenci zgłaszający mokry kaszel powinni również zadbać o odpowiednie nawodnienie, poprzez wypijanie min. 2,5 l płynów dziennie oraz prawidłowe nawilżenie dróg oddechowych, stosując inhalatory i nebulizatory. W tym przypadku sprawdzają się nebulizację z 0,9% NaCl z dodatkiem olejku eterycznego.
• Poza tym, w trakcie infekcji dróg oddechowych zaleca się stosowanie leków na przeziębienie i grypę, tabletek na ból gardła oraz leków na chrypkę.

Kaszel mokry – domowe sposoby

Domowe sposoby na kaszel mokry to przede wszystkim zadbanie o odpowiednie nawodnienie. Dzięki czemu wydzielina zalegająca w drogach oddechowych staje się łatwiejsza do wykrztuszenia.

• Poza tym niezwykle ważne jest odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których przebywamy. Zaleca się ich wietrzenie oraz stosowanie nawilżaczy, zwłaszcza w miesiącach zimowych.
• Ulgę może również przynieść stosowanie aromaterapii przy użyciu specjalnych olejów do kąpieli, szczególnie olejku z drzewa herbacianego oraz olejku sosnowego. Możesz dodać kilka kropel do kąpieli lub rozpylić je w pomieszczeniu przy pomocy dyfuzora.
• W medycynie naturalnej znanych jest również wiele ziół na kaszel. Należy do nich m.in.:

• Tymianek – posiadający właściwości wykrztuśne, rozkurczowe oraz przeciwbakteryjne,
• Babka lancetowata – napar z jej liści ułatwia oczyszczanie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny,
• Imbir – charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym i antybakteryjnym.

Należy podkreślić, że osoby mierzące się z kaszlem powinny bezwzględnie zrezygnować z palenia papierosów.

Podsumowanie

Kaszel jest jednym z odruchów obronnych naszego organizmu. Wyróżniamy kaszel mokry i suchy. Ten pierwszy jest korzystny dla naszego zdrowia, ponieważ pozwala oczyścić drogi oddechowe z zalegającej w nich wydzieliny. Najczęstszą przyczyną kaszlu mokrego są choroby infekcyjne dróg oddechowych. Przewlekle utrzymujący się kaszel u osób palących papierosy może być objawem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Źródła:

1. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019
2. Wiercińska, Kaszel: kaszel mokry i suchy, sposoby na kaszel, kiedy zgłosić się do lekarza?, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/70135,kaszel, [dostęp 05.09.2023 r.]
3. M. Fal, Kaszel – odruch obronny a patologia, https://podyplomie.pl/medycyna/34903,kaszel-odruch-obronny-a-patologia, [dostęp 05.09.2023 r.]