Kolektomia − na czym polega wycięcie jelita grubego?

Kolektomia to usunięcie jelita grubego w całości lub częściowo. Resekcja jelita może być operacją ratującą życie i znacznie poprawić komfort życia pacjenta. Wykonuje się ją m.in. w przypadku nowotworu czy w nieswoistych zapaleniach jelit. Na czym polega zabieg, jak się do niego przygotować i jakie skutki niepożądane mogą się po nim pojawić?

Jelito grube − jego budowa i funkcje

Jelito grube to końcowa część przewodu pokarmowego. Połączone jest z jelitem cienkim poprzez zastawkę krętniczo-kątniczą. Leży ona w ujściu jelita krętego (fragment jelita cienkiego) do jelita grubego, na granicy kątnicy i okrężnicy wstępującej. Kątnica, zwana także jelitem ślepym, typowo usytuowana jest w prawym dole biodrowym. Od jej tylno-przyśrodkowej ściany odchodzi wyrostek robaczkowy.

Okrężnica składa się z kilku części:

• okrężnicy wstępującej,
• zgięcia wątrobowego,
• okrężnicy poprzecznej,
• zgięcia śledzionowego,
• okrężnicy zstępującej,
• okrężnicy esowatej.

Okrężnica wstępująca leży w jamie brzusznej po stronie prawej. Kończy się zgięciem wątrobowym i przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Sięga ona od okolicy podżebrowej prawej, przebiega poprzecznie nad pępkiem i dochodzi do okolicy podżebrowej lewej, gdzie zlokalizowane jest zgięcie śledzionowe okrężnicy.

Okrężnica zstępująca biegnie w dół, po lewej stronie brzucha. Na wysokości lewego grzebienia biodrowego przechodzi w okrężnicę esowatą. Ta z kolei połączona jest z odbytnicą, czyli końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego.

Sprawdź też, kiedy stosuje się żywienie dojelitowe.

Odbytnica dzieli się na 2 części:

• górną − bańkę odbytnicy,
• dolną − kanał odbytowy zakończony odbytem.

Długość całego jelita grubego wynosi około 1,3 − 1,6 m. Pełni ono kilka bardzo ważnych funkcji. Przede wszystkim przesuwa treść pokarmową, wchłania wodę, elektrolity i sole mineralne, a także formuje, gromadzi i wydala kał. Wydzielany śluz odgrywa rolę środka nawilżającego. W jelicie grubym znajduje się kilkaset gatunków różnych bakterii, które tworzą witaminy, biorą udział w procesach gnilnych i fermentacyjnych, jak również hamują rozwój niektórych patogenów chorobotwórczych.

Sprawdź też, czym jest zespół krótkiego jelita.

Kolektomia − co to takiego?

Skoro już wiesz, jak zbudowane jest jelito grube i jakie pełni role, czas przyjrzeć się zabiegowi kolektomii. Kolektomia to częściowe lub całkowite usunięcie jelita grubego. Totalna kolektomia to resekcja jelita grubego w całości, a subtotalna kolektomia – prawie w całości.

Hemikolektomia prawostronna polega na wycięciu prawej części jelita grubego, hemikolektomia lewostronna − na wycięciu jego lewego fragmentu. Hemikolektomia poszerzona obejmuje dodatkowo okrężnicę poprzeczną, a proktokolektomia uwzględnia także resekcję odbytnicy. Sigmoidektomia to zabieg usunięcia okrężnicy esowatej. Usunięcie jelita grubego może odbywać się w sposób klasyczny przez laparotomię, czyli otwarcie powłok brzusznych, lub laparoskopowo. W niektórych przypadkach zostaje założona stomia, czyli sztuczny odbyt.

Najczęstszymi wskazaniami do wykonania kolektomii są:

• nieswoiste zapalne choroby jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego- Crohna),
• nowotwory,
• zapalenie uchyłków.

Warto wiedzieć, że w przypadku resekcji jelita cienkiego dążenie do pozostawienia jak najdłuższego fragmentu jest bardzo ważne. Jelito cienkie odgrywa bowiem kluczową rolę w procesie odżywiania. Jelito grube ma natomiast niewielki wpływ na stan odżywienia, dlatego nawet kolektomia całkowita może być dość dobrze tolerowana.

Sprawdź też, czym jest mechaniczna niedrożność jelit.

Kolektomia − jak przygotować się do operacji?

Jeśli zabieg resekcji jelita grubego przeprowadzany jest w trybie planowym, daje Ci to możliwość odpowiedniego przygotowania fizycznego, także (a może przede wszystkim) psychicznego. Szczegółowe instrukcje otrzymasz od swojego lekarza prowadzącego. Warto jednak wiedzieć, że w ośrodkach, które postępują zgodnie z protokołem ERAS, nie stosuje się rutynowego oczyszczania jelita grubego przed zabiegiem resekcji okrężnicy. W takim przypadku i sytuacjach, w których przygotowanie jelit uzna się jednak za konieczne, warto zmienić dietę na ubogoresztkową na dzień przed zabiegiem i zastosować specjalne środki oczyszczające jelito. Profilaktyczne podanie antybiotyków o szerokim spektrum działania ma za zadanie zminimalizować ryzyko powikłań infekcyjnych, a profilaktyka przeciwzakrzepowa w okresie okołooperacyjnym zmniejsza ryzyko zakrzepicy.

Zwróć także uwagę na ogólne zalecenia przedoperacyjnego przygotowania pacjenta. Jeśli palisz papierosy czy nadużywasz alkoholu, warto powalczyć z nałogiem.

Wykazano, że już kilkutygodniowa abstynencja alkoholowa i rezygnacja z palenia zmniejsza ryzyko powikłań pooperacyjnych i śmiertelność.

Zatroszcz się także o swoją kondycję. Regularna aktywność fizyczna (dostosowana do Twoich możliwości i stanu zdrowia) ma korzystny wpływ na rehabilitację i proces rekonwalescencji po zabiegu. Równie istotne jest prawidłowe odżywienie.  Niedożywienie bowiem, jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia powikłań i komplikacji pooperacyjnych.

Sprawdź też leki i preparaty wspomagające układ pokarmowy.

Stomia − co to takiego?

Stomia, czyli sztuczny odbyt, to połączenie światła jelita z powierzchnią skóry brzucha. Jej zadaniem jest odprowadzanie na zewnątrz gazów jelitowych i kału. Może zostać wyłoniona na stałe lub na pewien czas, po którym zostanie podjęta próba odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego. Stomia umieszczona na jelicie cienkim nosi nazwę ileostomii, a na jelicie grubym − kolostomii. Stomia zabezpieczona jest workiem stomijnym.

Kolektomia a choroba uchyłkowa jelita grubego

Uchyłki nabyte jelita grubego to niewielkie uwypuklenia błony śluzowej, które wystają przez błonę mięśniową jelita grubego. Najczęściej występują w esicy i, w przeważającej ilości przypadków, nie dają żadnych objawów. U pozostałych osób pojawia się ból w lewym dole biodrowym, zmiany rytmu wypróżnień, wzdęcia i zaparcia.

Niepowikłaną chorobę uchyłkową leczy się zachowawczo, ale wystąpienie komplikacji takich jak nawracające zapalenia uchyłków, silne bóle i ciężkie zaparcia, powstanie przetok czy ropni, krwawienia, perforacja, zapalenie otrzewnej lub niedrożność jelit mogą wymagać leczenia chirurgicznego. Operacja w trybie planowym to zwykle jednoetapowe wycięcie odcinka jelita i zespolenie jego końców. Zabiegi pilne i w trybie nagłym, po resekcji zmienionego fragmentu jelita, mogą wymagać wyłonienia czasowej stomii, którą zamyka się i odtwarza ciągłość przewodu pokarmowego po 2 − 3 miesiącach.

Sprawdź też, czym objawia się gruczolak jelita grubego.

Kolektomia a wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to przewlekłe, nieswoiste zapalenie błony śluzowej jelita grubego (odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy) z wytwarzaniem owrzodzeń. Pierwszym i najczęstszym objawem są biegunki z domieszką krwi, śluzu czy ropy w kale. Pojawiają się bóle brzucha, bolesne parcie na stolec, stany podgorączkowe, osłabienie, utrata masy ciała, a w cięższych rzutach także odwodnienie, obrzęki, tachykardia, gorączka i bolesność uciskowa jamy brzusznej.

Choroba charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem, z okresami ostrych rzutów i remisji. Jeśli pomimo dostosowanego leczenia zachowawczego utrzymują się ciężkie objawy, zaostrzenia występują często, pojawią się powikłania ze strony innych narządów lub niektóre komplikacje miejscowe (np. zwężenie jelita, przetoki), stwierdzono raka lub zmianę przedrakową, występują niepożądane efekty leczenia farmakologicznego lub obserwuje się zaburzenia wzrastania i dojrzewania płciowego u dzieci, jedynym wyjściem może okazać się zabieg chirurgiczny.

Typ operacji dobierany jest indywidualnie, ale najczęściej wykonuje się całkowite wycięcie odbytnicy i okrężnicy (proktokolektomia) z wytworzeniem zbiornika z końcowego fragmentu jelita krętego i zespoleniem go z kanałem odbytu.

Sprawdź też, na czym polega gastroskopia.

Kolektomia a choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe, nieswoiste, pełnościenne, odcinkowe zapalenie przewodu pokarmowego. Może dotyczyć każdego odcinka - od jamy ustnej aż do odbytu. Objawy zależą od lokalizacji zmian i ich rozległości i stopnia zaawansowania. Jeśli zajęte jest jelito grube, symptomy choroby mogą przypominać wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Pojawienie się powikłań (np. niedrożności, perforacji, przetok czy brak widocznej poprawy podczas intensywnego leczenia zachowawczego ciężkiego rzutu rozległej choroby okrężnicy) może wymagać przeprowadzenia hemikolektomii, kolektomii z zespoleniem krętniczo-odbytniczym lub proktokolektomii z wytworzeniem ileostomii.

Kolektomia a rak jelita grubego

W przypadku raka jelita grubego przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego jest podstawowym sposobem leczenia. Rodzaj i zakres operacji zależy od lokalizacji i wielkości guza.

Usunięcie jelita grubego – skutki i powikłania

Jak każdy zabieg operacyjny kolektomia niesie ze sobą ryzyko powikłań.

Po kolektomii mogą występować u pacjenta:

• krwawienia,
• infekcja rany pooperacyjnej,
• ropnie wewnątrzbrzuszne,
• nieszczelność zespolenia lub całkowite rozejście się zespolenia,
• zwężenie zespolenia,
• uraz śródoperacyjny,
• powstanie zrostów
• czy powikłania ogólne takie jak: niewydolność krążenia, niewydolność oddechowa, powikłania zakrzepowo- zatorowe i inne.

Ryzyko nieszczelności zespolenia jest większe w przypadku zabiegów nagłych. To dlatego podczas takich operacji, czasem zostaje podjęta decyzja o wyłonieniu stomii i odtworzeniu ciągłości przewodu pokarmowego w kolejnym etapie.  

Sprawdź też, dlaczego warto wykonywać kolonoskopię.

Kolektomia − co warto zapamiętać?

Kolektomia to zabieg operacyjny częściowej lub całkowitej resekcji jelita grubego. Wykonuje się go z różnych wskazań, w przypadku choroby lub uszkodzenia jelita. Kolektomia, jak każda operacja, wiąże się z ryzykiem powikłań, ale jej wykonanie może radykalnie poprawić jakość życia lub być konieczne w kontekście przeżycia.

Źródła:

1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika
2. W. Noszczyk, Chirurgia
3. O. J. Garden, A. W. Bradbury, J. L. R. Forsythe, R. W. Parks, Chirurgia
4. J. Walocha, A. Skawina, J. Gorczyca, P. Ceranowicz, Anatomia prawidłowa człowieka
5. 5. M. Pisarska, M. Czuczwar, M. Pędziwiatr, W. Szczeklik, Podstawowe zasady protokołu opieki okołooperacyjnej ERAS