Leki a alkohol – wszystko, co musisz wiedzieć o interakcjach leków z alkoholem

Leki i alkohol to nie jest dobre połączenie. Istnieją  preparaty, których mieszanie z etanolem może wyrządzić poważne szkody dla zdrowia, włączając w to stany zagrażające życiu. W żadnym wypadku nie można pić alkoholu w trakcie przyjmowania preparatów, których ulotka wyraźnie informuje, że jest to przeciwwskazane. A co z pozostałymi lekami? Wyjaśniamy kompleksowo temat łączenia leków z napojami wyskokowymi.

Leki i alkohol skutki uboczne zagrażające Twojemu zdrowiu

O dziwo, statystycznie większe zagrożenie niesie za sobą zwykle pominięcie dawki leku z powodu spożywania alkoholu niż łączenia z nim farmaceutyków. W rzeczywistości większość leków z medycznego punktu widzenia nie wchodzi w istotne interakcje z alkoholem. Warto jednak pamiętać, które substancje w połączeniu z napojami wyskokowymi mogą nam poważnie zaszkodzić. Postaramy się je wymienić w dalszej części artykułu.

Uwaga! Alkohol spożywany z lekami może wywołać różne skutki w zależności od jego ilości i częstotliwości picia.

• Przyjmowany w małych objętościach przyspiesza rozkład substancji czynnych wielu leków (jest tzw. induktorem enzymatycznym), przez co osłabia ich działanie.
• W dużych zaś ilościach prowadzi do kumulacji dawek leku, co może skutkować przedawkowaniem (jest tzw. inhibitorem enzymatycznym).

Dowiedź się również, dlaczego sportowcy nie piją.

Leki a alkohol - interakcje, których możesz się spodziewać po tym połączeniu

Interakcje leków z alkoholem to zagadnienie bardzo często poruszane podczas wizyty u lekarza lub w aptece. Etanol może wpływać na metabolizm lub usuwanie leku z organizmu. Istnieją grupy leków, na które używka działa addytywnie czyli potęguje ich działanie (głównie leki działające uspokajająco). Alkohol spożywany po lekach, w zbyt krótkim odstępie czasowym, często nasila ich działania niepożądane (np. dochodzi do silniejszego obciążenia wątroby, uszkodzeń przewodu pokarmowego). Z kolei niektóre farmaceutyki zawierają nawet kilka substancji aktywnych, które mogą wchodzić w trudne do przewidzenia interakcje z alkoholem.

Alkohol i leki wpływające na jego metabolizm

Etanol metabolizowany jest głównie w wątrobie przez kilka enzymów, z których najważniejsze to dehydrogenaza aldehydowa (ADH) i izoforma CYP2E1 enzymu P450. Substancje biorące udział w metabolizmie z udziałem wspomnianych enzymów będą nasilać toksyczne działanie alkoholu i odwrotnie.

Poznaj objawy zatrucia alkoholowego!

Leki hamujące aktywność dehydrogenazy alkoholowej

Leki te poprzez blokowanie wspomnianego enzymu powodują nagromadzenie toksycznego aldehydu octowego, który to właśnie odpowiada za nieprzyjemne objawy kaca. Łącząc alkohol z preparatami należącymi do tej grupy, efekt zostaje jednak spotęgowany (tzw. reakcja disulfiramowa). Może dojść do niewydolności krążeniowej i oddechowej, zaburzeń rytmu serca, zawału, drgawek, utraty przytomności, a nawet zgonu. Sprawdź sposoby na kaca!

Jak ognia wystrzegaj się łączenia etanoluz:

• nifuroksazydem,
• ketokonazolem,
• furazydyną,
• tynidazolem,
• chloramfenikolem
• i gryzeofulwiną. 

Alkohol a leki takie jak fenylobutazon, kwas acetylosalicylowy, pochodne sulfonylomocznika (leki przeciwcukrzycowe) mogą powodować zaburzenia koordynacji ruchowej, nagłe spadki ciśnienia oraz potęgować działanie sedacyjne etanolu.

Leki metabolizowane przez CYP2E1 enzymu P450

Jest oczywiste, że alkohol wchodzi w interakcje z lekami, które podobnie jak on są metabolizowane przez te same enzymy. Do tej grupy zaliczyć można paracetamol, izoniazyd, kofeinę, chlorzoksazon. Przewlekłe picie indukuje aktywność CYP2E1, a sporadyczne hamuje.

Leki i alkohol jakich połączeń unikać?

Wiele osób przyjmujących leki przewlekle, zastanawia się, czy może od czasu do czasu pozwolić sobie na drinka. W większości przypadków tak, gdyż sporadyczne spożywanie niskoprocentowych napojów wyskokowych nie będzie mieć dużego wpływu na metabolizm. Jakich połączeń leków z etanolem należy się lepiej wystrzegać i dlaczego? Sprawdź poniższą listę!

Leki przeciwzakrzepowe a alkohol

Leki na rozrzedzenie krwi, zwłaszcza pochodne kumaryny jak acenokumarol i warfaryna, wchodzą w niebezpieczne interakcje z etanolem. Długotrwale nadużywany osłabia ich działanie, natomiast sporadycznie spożywany nasila. Obie sytuacje są niekorzystne. Zwiększa się ryzyko powikłań krwotocznych, co niweluje korzyści płynące z terapii. Czy można jednak pić alkohol z lekami przeciwzakrzepowymi przyjmowanymi stale? Lekarze dopuszczają możliwość spożywania kilku drinków tygodniowo.

Leki na nadciśnienie a alkohol

Alkohol a leki na nadciśnienie to częste i bardzo groźne połączenie. W końcu z wysokim ciśnieniem zmaga się bardzo duży odsetek populacji, a większość chorych nie należy do abstynentów. Jednoczesne zażywanie leków obniżających ciśnienie z alkoholem może powodować nagłe spadki ciśnienia, zasłabnięcia i omdlenia. Należy uważać na sartany, inhibitory konwertazy angiotensyny, nitroglicerynę czy diuretyki. 

Uwaga! Alkohol sam w sobie podnosi ciśnienie krwi, a jego częste picie może nasilać nadciśnienie lub niewydolność serca.

Leki antydepresyjne a alkohol

Leki na depresje a alkohol to bardzo groźne połączenie, zwłaszcza jeśli chodzi o leki starszej generacji. Niestety wiele osób cierpiących na tę chorobę topi swoje smutki właśnie w etanolu, przez co naraża się na działania niepożądane. Najgroźniejsze z nich to: zahamowanie ośrodka w mózgu odpowiadającego za oddychanie, co może skończyć się śmiercią. Dochodzi do skumulowania działania sedacyjnego, a podstawowe działanie leku jest maskowane.

Nowoczesne przeciwdepresyjne leki SSRI a alkohol to zdecydowanie bezpieczniejsze, choć nadal niewskazane połączenie. Przykładowo, nie opisano nasilenia działania małych dawek etanolu przy jednoczesnym stosowaniu sertraliny, a każdy organizm może reagować na to połączenie odmiennie.

Leki nasenne a alkohol

Takie połączenie jest niezwykle groźne ze względu na możliwość wystąpienia zagrażającej życiu depresji oddechowej. To właśnie łączenie środków nasennych (zwłaszcza barbituranów) z etanolem zaskakująco często prowadzi do zgonu lub jest celowo wykorzystywane przez samobójców. Benzodiazepiny są dziś najczęściej stosowane przy leczeniu lęku i bezsenności. Z uwagi na ich szeroki margines bezpieczeństwa w znacznym stopniu wyparły barbiturany. Przedawkowanie benzodiazepin w obecności alkoholu może spowodować poczucie rozbicia, ospałość, spadek koncentracji i koordynacji ruchowej, co zwiększa prawdopodobieństwo wypadków i urazów.

Leki przeciwpadaczkowe a alkohol

Leki na padaczkę a alkohol to duet zabroniony. Etanol sam w sobie obniża próg drgawkowy i predysponuje do wystąpienia napadu, więc jest przeciwwskazany dla epileptyków. Ponadto używka wpływa w dużym stopniu na metabolizm np. fenytoiny.

• Przy jednorazowym spożyciu etanolu może dojść do zwiększenia stężenia leku we krwi i nasilenia działań niepożądanych.
• Natomiast długotrwałe stosowanie alkoholu może prowadzić do zmniejszenia stężenia fenytoiny we krwi i spadku skuteczności terapii.

Insulina i leki na cukrzycę a alkohol

Głównym powodem przemawiającym za tym stronieniem przez diabetyków od alkoholu jest zjawisko maskowania przez używkę objawów groźnej dla życia hipoglikemii. Ponadto leki z grupy sulfonylomocznika mogą w połączeniu z etanolem wywołać objawy wspomnianej reakcji disulfiramowej (nudności, wymioty, bóle głowy). Ponadto alkohol, ze względu na wpływ na proces glukoneogenezy, może powodować poważne i nieprzewidywalne efekty związane z działaniem insuliny na poziom cukru we krwi.

Dowiedz się, na czym polega insulinoodporność.

Leki sterydowe a alkohol

Jednoczesne stosowanie kortykosteroidów i alkoholu jest przeciwwskazane ze względu na nasilenie działań niepożądanych tychże leków. Na tym połączeniu cierpi przede wszystkim wątroba. Sterydy rozregulowują jej działanie, a w połączeniu z etanolem efekt ten zostaje spotęgowany. Alkohol intensyfikuje działanie estrogenu, przez co mogą nasilić się objawy ginekomastii. Oba środki pobudzają agresywne reakcje, szczególnie u osób skłonnych do tego typu zachowań.

Leki na alergię a alkohol

Leki przeciwhistaminowe a alkohol to częsty duet. Okres wiosenno-letni, kiedy mamy do czynienia z największym stężeniem pyłków w powietrzu, sprzyja konsumpcji alkoholu na imprezach, koncertach, weselach.

• Leki antyhistaminowe I generacji, takie jak prometazyna, hydroksyzyna czy klemastyna, stosowane wraz z alkoholem mogą powodować nadmierne uspokojenie i zawroty głowy. 
• Interakcje leków z alkoholem w mniejszym stopniu dotyczą leków przeciwhistaminowych II generacji (wyjątek to cetyryzyna).

Leki antyretrowirusowe a alkohol

Leczenie antyretrowirusowe pozwala przeżyć choremu na AIDS nawet 40 lat od odpowiednio wcześnie postawionej diagnozy. Na rynku dostępnych jest obecnie kilka antyretrowirusowych leków (didanozyna, lamiduwina, stawudyna, zalcytabina, zydowudyna). Kluczem do powodzenia leczenia jest systematyczne branie farmaceutyków, tymczasem pod wpływem alkoholu nosiciele wirusa HIV często zapominają o ich zażyciu. Kolejną ważną sprawą jest to, że wirus HIV oraz leki antyretrowirusowe mocno same w sobie upośledzają działanie wątroby i mogą prowadzić do niewydolności tego narządu.

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne a alkohol

Alkohol a leki przeciwbólowe to bardzo częste połączenie, czasami nawet stosowane do leczenia kaca. To poważny błąd! Niesteroidowe leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, ketoprofen, naproksen itp.) łączone z alkoholem zwiększają ryzyko działania drażniącego na błonę śluzową żołądka i całego przewodu pokarmowego. Tym samym zwiększa się prawdopodobieństwo krwawień żołądkowo-jelitowych. Z kolei paracetamol, popularny lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy, w połączeniu z etanolem bardzo silnie uszkadza wątrobę.

Uwaga! Do tej grupy zaliczamy także działające przeciwbólowo środki opioidowe (tylko na receptę). Ich jednoczesne przyjmowanie z alkoholem prowadzi do zwiększenia stężenia leku w ustroju i tym samym rodzi ryzyko śmierci (depresja oddechowa).

Ból brzucha po alkoholu? To normalne. Dowiedź się więcej!

Leki hormonalne a alkohol

Alkohol osłabia działanie hormonów, a środki antykoncepcyjne mogą stracić swoją skuteczność. Dodatkowo pod wpływem odprężenia po spożyciu etanolu wiele kobiet zapomina o przyjęciu tabletki. Ponadto panie, które przeholują z liczbą drinków na imprezie, mogą zwymiotować zażyte pigułki, narażając się na niechcianą ciążę. I odwrotnie, kobiety przyjmujące hormony w związku z problemami z zajściem w ciążę również powinny stronić od procentów ze względu na osłabione działanie hormonów wywołujących owulację czy podtrzymujących ciążę. 

Poznaj także objawy zespołu abstynencyjnego.

Antybiotyki a alkohol

Alkohol osłabia skuteczność wielu antybiotyków, jednocześnie zwiększając ich działania niepożądane. Nie tylko będziemy bezowocnie walczyć z infekcją, ale dodatkowo możemy narazić się na omamy, drgawki, zlewne poty czy kołatanie serca. 

• Generalnie uważa się, że antybiotyki z grupy beta-laktamów nie wchodzą w istotne reakcje z etanolem.
• Cefalosporyny mogą wywołać groźną reakcję disulfiramową.
• Erytromycyna zwiększa stężenie etanolu we krwi.
• Natomiast wchłanianie tetracyklin jest mocno zaburzone (np. doksycyklina nie osiąga stężeń terapeutycznych, czyli jest nieskuteczna).

Leki na tarczycę a alkohol

Często spożywany alkohol wykazuje działanie toksyczne w stosunku do tarczycy, prowadząc do zahamowania czynności i zmniejszenia objętości gruczołu. Choroba Hashimoto wywołuje uogólniony stan zapalny organizmu, który dodatkowo nasila spożywanie wysokoprocentowych trunków.

Nie ma natomiast wystarczających informacji, że popularne leki stosowane na niedoczynność tarczycy mogą wchodzić w interakcję z etanolem. Jednak mimo tego należy zachować szczególną ostrożność podczas spożywania alkoholu w trakcie terapii.  

Poznaj przykładowy jadłospis przy Hashimoto.

Po jakim czasie można pić alkohol po zażyciu leków?

Regułą powinno być zaprzestanie spożywania etanolu, kiedy trzeba brać leki. Tymczasem rzeczywistość pokazuje, że często w związku z uczestnictwem w imprezie pomijane są dawki stosowanego preparatu, co ma bardzo negatywny wpływ na terapię i leczenie.  Z tego względu rozsądne planowanie odstępów czasowych między medykamentem a drinkiem pozwoli uniknąć komplikacji zdrowotnych. Alkohol a tabletki? Tak, ale nie razem! Sprawdź również, po jakim czasie można brać leki po alkoholu.

To, co decyduje o tym, kiedy można bezpiecznie spożyć alkohol po wcześniejszym zażyciu leku, to tzw. czas półtrwania substancji czynnej we krwi. Okres półtrwania lub czas półtrwania to parametr farmakokinetyczny oznaczający czas, po upływie którego stężenie substancji leczniczej  we krwi zmniejsza się do połowy jego wartości początkowej. Przyjmuje się, że lek jest całkowicie eliminowany po minięciu 5 okresów półtrwania. Uniwersalną zasadą jest zatem sprawdzenie w ulotce okresu półtrwania danego leku. Te wartości naturalnie różnią się pomiędzy poszczególnymi substancjami. Może on wynosić kilka godzin do nawet kilku dni. Dużo też zależy od dawki leku, która została przyjęta oraz chorób współistniejących (głównie nerek i wątroby).

W przypadku popularnego paracetamolu jego stężenie we krwi zaczyna spadać po około 2 godzinach. Podobnie w ustroju zachowują się inne leki z grupy NLPZ ibuprofen czy kwas acetylosalicylowy. Mnożąc te wartości razy 5, uzyskujemy wynik równy 10 godzin. Przyjmuje się zatem, że po upływie tego czasu można bezpiecznie spożywać napoje procentowe.

Powyższe obliczenia można zastosować w przypadku sporadycznego spożywania alkoholu. Etanol przyjmowany przewlekle zmienia farmakokinetykę leków poprzez wpływ na metabolizm wątrobowy. Dochodzi do szybszego metabolizmu leków i tym samym zmniejszenia ich skuteczności. Ciężko wówczas przewidywać rzeczywisty biologiczny okres półtrwania. 

Dowiedz się więcej na temat uzależnienia od alkoholu!

Przyjmujesz leki? Nie pij!

Tę złotą zasadę powinien zapamiętać każdy, a szczególnie osoby przyjmujące stałe leki przez wiele lat. Szkoda, aby efekt terapeutyczny został zniweczony spożyciem alkoholu. Poza tym każdy organizm jest inny. Różni nas wiek, masa ciała, choroby współistniejące, genetyka, stosujemy odmienne diety, suplementy czy leki. Dlatego też efekty i skutki połączenia etanolu z farmaceutykami nie zawsze da się przewidzieć. Może zatem lepiej sięgnąć po piwo bezalkoholowe, przyjmując leki?

Źródła:

1. http://ain.ipin.edu.pl/archiwum/1999/1/AiN_1-1999-02.pdf [dostęp 11.06.2021].

2. http://leki.urpl.gov.pl/ [dostęp 11.06.2021].

3. http://www.urpl.gov.pl/sites/default/files/zalaczniki/Biuletyn%20Lek%C3%B3w%20%20nr%202%202011.pdf [dostęp 11.06.2021].