Skurcze mięśni nóg: najczęstsze przyczyny! Zobacz, czego brakuje Ci w organizmie?

Skurcze mięśni nóg, w tym najczęściej mięśni podudzi lub stóp, to problem, który dotyka wiele osób. To mimowolne, nagłe, zwykle trwające kilka sekund, skurczenie mięśnia danej okolicy, które powoduje silne dolegliwości bólowe, usztywnienie i uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie. Łapią Cię skurcze w nocy? Sprawdź, co mogą one oznaczać.

Skurcz mięśnia: co to takiego?

Irmina Turek wyjaśnia, czym są skurcze mięśni:

„Skurcz mięśnia dotyczy zwykle jednego obszaru ciała i jest stanem przejściowym. Bolesne skurcze mogą dotyczyć pojedynczego mięśnia lub całej grupy mięśni. Stan ten samoistnie ustępuje po maksymalnie kilku minutach i zwykle nie jest groźny dla zdrowia. Jeśli jednak pojawiają się często i trwają długo, należy usunąć ich przyczynę. Mechanizm powstawania skurczy mięśni jest złożony i nie w pełni poznany”.

Mimowolne skurcze mięśni nóg − najczęstsze przyczyny

Jedną z najczęstszych przyczyn skurczu mięśni jest wysiłek fizyczny, który powoduje znaczne zmęczenie mięśnia. W tym przypadku skurcze dotyczą zazwyczaj trenowanych partii ciała, np. mięśni łydek u biegaczy czy mięśni ramienia u pływaków. Także długotrwała pozycja stojąca może przyczyniać się do skurczów mięśni kończyn dolnych. Pod wpływem wysiłku fizycznego dochodzi do utraty soli z tkanek i gromadzenia się w mięśniach dużych ilości kwasu mlekowego, co doprowadza do zaburzeń w prawidłowym mechanizmie skurczu mięśnia.

Do innych przyczyn powodujących skurcze mięśni należą szeroko pojęte zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.Prawidłowe nawodnienie oraz równowaga jonowa organizmu (prawidłowe stężenia potasu, sodu, wapnia, czy magnezu we krwi) odpowiadają za wiele procesów fizjologicznych, w tym za pracę mięśni.

Na skutek odwodnienia organizmu podczas wysokich temperatur, niedostatecznego nawodnienia podczas wysiłku fizycznego czy stanów chorobowych, takich jak biegunka, wymioty, czy gorączka może dochodzić do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Objawia się to między innymi skurczami mięśni.

Niewłaściwa dieta uboga w świeże owoce i warzywa oraz nieodpowiednia ilość spożywanej wody w trakcie dnia nie pozostaje bez znaczenia. Również spożycie alkoholu może prowadzić do nasilenia mimowolnych skurczów mięśni.

Do rzadszych przyczyn skurczów mięśni należą patologie układu sercowo-naczyniowego, takie jak: niewydolność żylna, zapalenie żył czy zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic na skutek upośledzonego krążenia krwi w naczyniach zaopatrujących daną grupę mięśniową.

Jak widzisz, przyczyny skurczy mięśni są bardzo różne: od prozaicznego przeciążenia, po skomplikowane schorzenia związane z układem sercowo-naczyniowym.

Irmina Turek uzupełnia:

„Skurcze mięśni nóg i nie tylko mogą występować też w przebiegu różnych chorób ogólnoustrojowych. Występują na przykład u osób chorych na stwardnienie rozsiane czy tężec oraz w rzadszych zespołach chorobowych, takich jak neuromiotonia (zespół Isaacsa), zespół sztywności uogólnionej (ang. stiff-man syndrome), zespół Schwartza-Jampela i podczas miopatii metabolicznej. Nietypowe skurcze występują również podczas zatrucia strychniną. Zarówno zatrucie strychniną (np. z trutki na szczury), jak i tężec wymagają pilnej hospitalizacji, bo w dalszym etapie mogą powodować zagrażające życiu zaburzenia oddychania.

Bardzo często drżenia kończyn, sztywność mięśni i ich skurcze są ze sobą mylone i przez to też nieskutecznie diagnozowane. Dolegliwości te sugerują choroby, takie jak cukrzyca i towarzysząca jej neuropatia cukrzycowa czy chociażby choroba Parkinsona u osób starszych. Dlatego też jeśli objawy nie mijają i nie masz pewności, co dzieje się z Twoim ciałem, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj niezbędne badania. Często czas, który poświęcasz na samoleczenie zwykłych skurczy mięśni, sprawi, że niewykryta i nieleczona choroba podstawowa szybko się rozwinie”.

Nocne skurcze mięśni − charakterystyka problemu

Dane epidemiologiczne wskazują, że na nocne kurcze mięśni dotyczą 24% ludzi.

Skurcze mięśni podczas snu definiuje się jako mimowolne, nagłe skurcze mięśni (w tym zwykle mięśnia brzuchatego łydki oraz stóp), które występują w nocy. Z uwagi na dolegliwości bólowe mogą przyczyniać się do zaburzeń snu oraz odczucia zmęczenia w trakcie dnia, a to może doprowadzić to obniżenia jakości życia. Po rozciągnięciu mięśnia skurcz najczęściej mija.

Do czynników sprzyjających wystąpieniu nocnych kurczów mięśni należą:

• wysiłek fizyczny w trakcie dnia,
• długotrwałe stanie,
• obniżony poziom wapnia we krwi,
• hipoglikemia (obniżenie stężenia glukozy we krwi),
• niedobór magnezu,
• zaburzenia gospodarki potasu,
• zaburzenia endokrynologiczne (choroby tarczycy, zarówno nadczynność, jak i niedoczynność, choroba Addisona),
• cukrzyca,
• ciąża,
• niektóre leki,
• choroby neurologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona),
• zmiany naczyniowe (miażdżyca tętnic obwodowych). 

Skurcze mięśni w nocy − zapobieganie

Nocne skurcze mięśni stanowią wyzwanie zarówno diagnostyczne, jak i terapeutyczne. Skurczom można zapobiegać poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia rozciągające, czy masaże głębokie mięśni.

Kiedy już złapie Cię skurcz mięśnia, pomocne mogą okazać się ćwiczenia rozciągające, polegające na napinaniu antagonistów mięśnia, w którym wystąpił skurcz. Co to znaczy? W przypadku skurczu mięśnia brzuchatego łydki zegnij grzbietowo stopę. Możesz również stawać na palcach stóp, uginać nogi w kolanach, masować bolesne okolice lub zastosować ciepłe okłady, czy gorący prysznic.

Warto również zadbać o odpowiednią dietę bogatą w mikroelementy. Dobrze będzie, jeżeli w dietę wkomponujesz owoce, warzywa, ryby, kakao, siemię lniane czy orzechy. Można również stosować suplementy diety (występujące np. jako tabletki na skurcze mięśni) − kompleks witaminy B, czy magnez na skurcze mięśni, które mogą przynieść korzyści w niektórych grupach chorych.

Kiedy skurcze nawracają, prowadzą do zaburzeń snu, ból pozostaje mimo ustania skurczu lub pojawią się dodatkowe objawy w postaci obrzęku kończyny, zasinienia czy zblednięcia, należy skonsultować się z lekarzem celem pogłębienia diagnostyki.

Skurcz łydki i uda − jak sobie pomóc?

Farmaceutka Irmina Turek radzi, jak zareagować na skurcz uda czy skurcz łydki.

„W aptekach znajdziesz wiele preparatów z magnezem lub magnezem łączonym z potasem przeznaczonych dla osób, którym doskwierają skurcze nóg. Według wyników badań preparaty magnezowe nie mają wysokiej skuteczności u większości osób borykających się z bolesnymi skurczami nóg. Wnioski płynące z badań pokazują jednak, że mogą one pomagać na skurcze mięśni u kobiet w ciąży.

Bardzo często lepszy efekt terapeutyczny, niż przy suplementacji magnezu, można osiągnąć, stosując preparaty z dobesylanem wapnia czy rutozydem. Pierwszy z wymienionych składników działa, poprawiając mikrokrążenie, które jest kluczowe w odżywianiu mięśni. Dodatkowo usprawnia drenaż limfatyczny, uszczelnia naczynia i poprawia elastyczność erytrocytów. Ogół jego właściwości przekłada się na lepsze ukrwienie mięśni. Rutozyd również wpływa pozytywnie na mikrokrążenie przez uszczelnianie naczyń krwionośnych.

O tym, jak leczyć dokuczliwe skurcze mięśni nóg, dowiesz się od lekarza, który postawi właściwą diagnozę. Jeśli przyczyną dolegliwości są niedobory związane z ubogą dietą, suplementacja mikroelementami i poprawa codziennejgo jadłospisu przyniesie dobry efekt. Kiedy skurcz wynika z nieprawidłowego odżywienia mięśnia związanego z problemami naczyniowymi, to preparaty i zabiegi poprawiające ukrwienie sprawdzą się lepiej niż suplementy z magnezem. Jeśli więc skurcze pojawiają się często i są problematyczne, lepiej skupić się na poznaniu prawdziwej przyczyny dolegliwości niż samoleczeniu”.

Co robić, kiedy skurcze mięśni nie odpuszczają?

Irmina Turek kontynuuje:

„Bolesne skurcze nóg najczęściej wynikają z przeciążenia, zbyt mocnego rozciągnięcia lub urazu. Jeśli jednak długotrwałe skurcze mięśni ud, łydek lub innych partii mięśniowych nie odpuszczają, świadczy to o chorobach mięśni lub powiązanego z nimi układu nerwowego, infekcjach czy chorobach ogólnoustrojowych. Niektóre z potencjalnych przyczyn długotrwałego bólu mięśni to miopatia metaboliczna (to grupa chorób mięśni związanych z zaburzeniami metabolicznymi), deficytami pokarmowymi, fibromialgią (jest to przewlekła niezapalna choroba reumatyczna tkanek miękkich) czy zespołem przewlekłego zmęczenia.

Jeśli silne skurcze i sztywność mięśni trwają długo lub często nawracają, konieczna jest wnikliwa diagnostyka tego problemu. Podczas wizyty u lekarza możesz się spodziewać, że przeprowadzi badanie neurologiczne. Będzie sprawdzał odruchy głębokie poprzez opukiwanie specjalnym młoteczkiem różnych punktów na ciele. Dodatkowo lekarz oceni siłę mięśniową i sprawność chodu. Zwykle, aby postawić ostateczną diagnozę, konieczne jest wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych, np. morfologii, poziomu glukozy, cholesterolu, minerałów lub enzymów mięśniowych. Konieczne może okazać się również wykonanie badania elektromiograficznego (EMG). Pozwala ono na dokładną ocenę czynności elektrycznej mięśni”.

Źródła:

1. Allen R., Picchetti D., Hening W. i wsp.: Restless legs syndrome: diagno-stic criteria, special considerations, and epidemiology. A report from re-stless legs syndrome diagnosis and epidemiology workshop at NationalInstitutes of Health. Sleep Med. 2003
2. Nicpoń K.W.: Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa, Polski Przegląd Neurologiczny, 2007
3. Cochrane Database Syst Rev.: Magnesium for skeletal muscle cramps, 2012