Przygotowanie do szczepienia przeciw COVID-19. Sprawdź nim udasz się na szczepienie!

Szczepienia przeciwko COVID-19 rozpoczęły się w Polsce pod koniec grudnia 2020 roku. Początkowo obejmowały jedynie personel medyczny, a następnie do tej grupy dołączyli także seniorzy. Od niedawna szczepienia ruszyły pełną parą i coraz więcej osób może się zaszczepić. Sprawdź, jakie są zalecenia przed szczepieniem, o czym warto wiedzieć i na co zwrócić uwagę po szczepieniu.

Jak przygotować się na szczepienie?

Jak dotąd, wykonano w Polsce ponad 13,6 mln szczepień przeciwko COVID-19, a ponad 3,6 mln Polaków zostało zaszczepionych pełną dawką (stan na dzień 9 maja 2021 r.). Taki wynik oznacza, że jedynie około 9,5% naszego społeczeństwa zostało w pełni zaszczepionych. Wiele osób ma więc szczepionkę jeszcze przed sobą. Co robić przed i jak przygotować się do szczepienia przeciwko COVID-19?

Najprostsza odpowiedź brzmi, że dla przeciętnego Polaka szczepienie przeciw COVID-19 nie wymaga żadnego szczególnego przygotowania, choć warto oczywiście pamiętać o zdrowym odżywianiu, wyspaniu się i piciu odpowiednich ilości wody.

Szczepienie a wizyta u lekarza

Czy przygotowanie do szczepienia wymaga wcześniejszej wizyty u lekarza lub wykonania dodatkowych badań? Zazwyczaj nie jest to konieczne. Wypełnienie ankiety (o której dowiesz się więcej w dalszej części tekstu) i rozmowa z lekarzem kwalifikującym do szczepienia w znacznej większości przypadków całkowicie wystarczają do podjęcia decyzji o zaszczepieniu. Niemniej jednak w niektórych sytuacjach warto zasięgnąć porady swojego lekarza prowadzącego. Szczególnie jeśli stosujesz leczenie immunosupresyjne, przeciwnowotworowe lub cierpisz na istotne zaburzenia krzepnięcia krwi, konsultacja ze swoim hematologiem, onkologiem czy reumatologiem może okazać się potrzebna.

Jeśli przeżyłeś w przeszłości wstrząs anafilaktyczny lub inne ciężkie reakcje alergiczne po szczepieniu, warto zapytać o opinię lekarza alergologa. Wstrząs anafilaktyczny w wywiadzie nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, ale warto zapisać się na nie do szpitala, zamiast do przychodni czy zwykłego punktu szczepień.

Pamiętaj, że pozostałe choroby przewlekłe także nie stanowią przeciwwskazania do szczepienia. Wręcz przeciwnie − są one czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19, więc tym bardziej warto, by osoby z licznymi schorzeniami towarzyszącymi zaszczepiły się jak najszybciej.

Ankieta przed szczepieniem

Co jeszcze warto zrobić w ramach przygotowania do szczepienia? Na pewno zapoznaj się z ankietą (kwestionariuszem wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem) udostępnioną na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia.

Ankietę należy wypełnić i oddać lekarzowi podczas szczepienia, można więc wydrukować ją już w domu i na spokojnie (być może z pomocą innego członka rodziny) sumiennie ją wypełnić. Pierwsza część kwestionariusza zawiera pytania wstępne dotyczące głównie ewentualnej infekcji wirusem SARS-CoV-2, kontaktu z osobą chorą czy niepokojących objawów występujących w ostatnim czasie. Twierdząca odpowiedź na którekolwiek z pytań dyskwalifikuje ze szczepienia, które powinno zostać odroczone. W dalszej części ankiety zostaniesz zapytany o swój stan zdrowia, niektóre choroby i zażywane leki. Jeśli odpowiesz TAK lub NIE WIEM na któreś z pytań, będzie to wymagało dodatkowego wyjaśnienia przez lekarza kwalifikującego do szczepienia, ale wcale nie musi oznaczać dyskwalifikacji.

W kwestionariuszu zawarte jest także pytanie o ciążę i karmienie piersią. W tym miejscu warto podkreślić, że zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników przychyla się do stanowisk ACOG, RCOG, CDC, SMFM stwierdzających, że szczepionki przeciw COVID- 19 powinny być oferowane ciężarnym i kobietom karmiącym. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, czy i kiedy zaszczepić się w ciąży, koniecznie zasięgnij opinii swojego lekarza prowadzącego ciążę.

Zgodnie ze stanowiskiem PTGiP, szczepionki mRNA (w związku z istnieniem większej liczby obserwacji) są preferowane w pierwszej kolejności do zastosowania u kobiet ciężarnych, a szczepienie (o ile nie ma wskazań do pilnego zaszczepienia) warto wykonać po okresie organogenezy.

Przygotowanie do szczepienia − wizyta w punkcie szczepień

Gdy zapiszesz się na szczepienie, otrzymasz wiadomość SMS z datą, godziną i lokalizacją swojego szczepienia. W dzień szczepienia możesz zachowywać się tak jak każdego innego dnia.

Czy na szczepienie trzeba być na czczo? Nie, szczepienie nie wymaga bycia na czczo, a nawet lepiej zjeść przed nim normalny posiłek, by ewentualny stres związany z zastrzykiem w połączeniu z głodem nie sprowokował niepożądanej reakcji o typie omdlenia czy pogorszenia samopoczucia. Zjedz więc normalne śniadanie lub obiad i zażyj swoje lekarstwa. Na miejsce dobrze przybyć nieco przed czasem, by na spokojnie ustawić się w kolejce i przygotować niezbędne dokumenty. Niemniej jednak nie przychodź zbyt wcześnie, by nie tworzyć niepotrzebnego zgromadzenia i kolejki.

Jeśli nie wypełniłeś wcześniej kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego, zrób to, zanim udasz się do gabinetu (kwestionariusz otrzymasz w punkcie szczepień). Przygotuj także swój dowód osobisty i ewentualny spis zażywanych na stałe leków. Postaraj się nie spóźniać − zważ na to, że wszystkim nam zależy, by jak najszybciej zaszczepić jak największą część populacji, a każde (nawet niewielkie) opóźnienia, generują dalsze spowolnienie akcji szczepień.

Wskazane jest wygodne ubranie, które szybko i łatwo zdejmiesz lub przesuniesz na tyle, by móc odsłonić ramię, zwykle niedominującej ręki. Czekając w kolejce do szczepienia, nie zapominaj, że nadal borykamy się z pandemią. Zasłoń usta i nos maseczką i zadbaj o zachowanie odpowiedniego dystansu społecznego. Jeśli nosisz okulary, weź je ze sobą, by nie mieć trudności z wypełnieniem ankiety i złożeniem swojego podpisu. Warto mieć także butelkę wody mineralnej.

Jak zachowywać się bezpośrednio po szczepieniu?

Bezpośrednio po szczepieniu zostaniesz poproszony o odczekanie co najmniej 15 minut, zanim wyruszysz w drogę powrotną do domu. To ważne, bowiem w razie nagłego pogorszenia Twojego samopoczucia lub wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, natychmiastowo otrzymasz pomoc.

Jeśli przeżyłeś w przeszłości wstrząs anafilaktyczny lub po szczepieniu poczujesz się gorzej, personel kwalifikujący do szczepienia może poprosić Cię, byś został na miejscu nieco dłużej. Następnie będziesz mógł wrócić do domu. Warto przeznaczyć ten dzień na odpoczynek i nie narzucać sobie wymagających obowiązków.

Na co zwrócić uwagę po szczepieniu przeciwko COVID-19?

Warto wiedzieć, że po szczepieniu przeciwko COVID-19 mogą pojawić się pewne działania niepożądane.

Do najczęstszych z nich należą:

• ból, obrzęk lub tkliwość w miejscu wstrzyknięcia,
• zmęczenie,
• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• bóle stawowe,
• dreszcze,
• gorączka,
• złe samopoczucie,
• obrzęk lub tkliwość pod pachą czy nudności.

U większości osób takie niepożądane objawy mają nasilenie łagodne lub umiarkowane i ustępują w ciągu kilku dni od podania szczepionki. Jeśli pojawią się u Ciebie powyższe symptomy, zapewnij sobie możliwość wypoczynku w komfortowych warunkach. Możesz zastosować leczenie przeciwbólowe (najlepiej paracetamol), a bolesne ramię smarować żelem o działaniu przeciwobrzękowym i ściągającym. O odpowiedni preparat zapytaj w aptece. Nie zapominaj o piciu dużych ilości wody.

Jeśli zechcesz zgłosić działania niepożądane, które Cię dopadły, możesz poinformować o tym lekarza, który w razie rozpoznania NOP zgłasza go do inspekcji sanitarnej, lub samodzielnie zgłosić działanie niepożądane do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych lub bezpośrednio do podmiotu odpowiedzialnego, którego dane kontaktowe znajdziesz na ulotce danej szczepionki.

Działania niepożądane po szczepieniu

Podczas analizy zgłaszanych działań niepożądanych związanych z zaszczepieniem preparatem Vaxzevria (producent AstraZeneca) oraz być może także w przypadku użycia szczepionki COVID-19 Vaccine Janssen wykazano istnienie bardzo rzadkiego działania niepożądanego w postaci nietypowych zdarzeń zakrzepowo-zatorowych przebiegających z małopłytkowością. Ryzyko wystąpienie takiego niepożądanego działania jest na szczęście bardzo niskie, ale zapamiętaj, jakie objawy pojawiające się po zaszczepieniu tym preparatem powinny skłonić Cię do natychmiastowej wizyty u lekarza.

Należą do nich:

• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• obrzęk kończyn dolnych,
• silny i uporczywy ból głowy,
• uporczywy ból brzucha,
• niewyraźne widzenie oraz wybroczyny, które pojawiają się kilka dni po szczepieniu poza miejscem wstrzyknięcia.

Przygotowanie do szczepienia − co jeszcze warto wiedzieć?

Co jeszcze warto wiedzieć? Wiele osób sprawdza swoją odpowiedź immunologiczną po szczepieniu przeciw COVID-19, wykonując testy serologiczne sprawdzające liczbę przeciwciał. Miej jednak na uwadze, że nie zaleca się rutynowego wykonywania takich testów, bowiem wynik nie wpływa na zmianę dalszego postępowania.

Niektórzy zastanawiają się również nad wpływem picia alkoholu przed lub po szczepieniu na odpowiedź poszczepienną. Nie badano takich zależności, a w ulotkach szczepionek kwestia picia alkoholu nie jest poruszana. Warto jednak pamiętać, że wyrażenie świadomej zgody na szczepienie wymaga bycia w stanie trzeźwości, a ewentualne kiepskie samopoczucie związane z nadużyciem alkoholu może pokryć się z objawami niepożądanymi po szczepieniu i nasilić je lub uczynić trudnymi do interpretacji.

Dodatkowo paracetamol, który może okazać się potrzebny w razie wystąpienia poszczepiennych dolegliwości, nie powinien być łączony z alkoholem. Co więcej, regularne picie alkoholu negatywnie wpływa na działanie układu odpornościowego, a przecież zależy nam na uzyskaniu jak najlepszej odpowiedzi poszczepiennej. Warto więc zminimalizować narażenie na wszystkie potencjalne czynniki, które ewentualnie mogłyby mieć wpływ na wytworzenie odporności.

Jeśli zostałeś zaszczepiony preparatami firmy AstraZeneca, Pfizer/BioNTech lub Moderna, nie zapomnij zgłosić się w wyznaczonym terminie na drugą dawkę!

Źródła:

1. https://www.gov.pl/web/szczepimysie/raport-szczepien-przeciwko-covid-19 [dostęp: 12.05.2021]
2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/covid-19/ [dostęp: 12.05.2021]
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/04/09.04.21-Kwestionariusz.pdf [dostęp: 12.05.2021]
4. https://www.ptgin.pl/stanowisko-ptgip-dotyczace-szczepien-kobiet-ciezarnych-przeciwko-covid19 [dostęp: 12.05.2021]
5. https://www.janssen.com/poland/komunikat-do-fachowych-pracownikow-ochrony-zdrowia [dostęp: 12.05.2021]