Olej kokosowy – zastosowanie, działanie, właściwości

Olej kokosowy to tłuszcz roślinny o wielu właściwościach odżywczych i zdrowotnych. Dzięki zawartości kwasu laurynowego wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Może być również wykorzystywany w kuchni oraz kosmetyce, do pielęgnacji skóry i włosów. W artykule przedstawimy właściwości i działanie oleju kokosowego oraz możliwości zastosowania. 

Czym jest olej kokosowy? 

Olej kokosowy to tłuszcz roślinny pozyskiwany się z miąższu orzechów palmy kokosowej przy użyciu dwóch metod - tłoczenia na zimno i rafinowania. Olej kokosowy rafinowany, tłoczony z użyciem wysokiej temperatury, charakteryzuje się lepszą trwałością, z kolei tłoczony na zimno ma znacznie więcej cennych składników odżywczych. Co więcej, tłoczenie na zimno pozostawia delikatny oraz nieco egzotyczny smak i aromat kokosa, który będzie wyczuwalny w przygotowywanych potrawach. Z pewnością umili również rytuały pielęgnacyjne, ponieważ olej kokosowy sprawdzi się nie tylko w kuchni.

Skład oleju kokosowego

Tłuszcz kokosowy wyróżnia się bogatym składem, przez co zyskał dużą popularność jako produkt o licznych, potencjalnych właściwościach zdrowotnych. Przypisuje się mu działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze, zdolność obniżania poziomu cholesterolu, przyspieszanie gojenia się ran oraz poprawianie pamięci. Wykorzystywany jest w zwalczaniu grzybów odpowiedzialnych między innymi za grzybicę stóp, a także jako składnik past do zębów, np. organicznej pasty do zębów przeciw płytce nazębnej z olejem kokosowym Ecodenta.

Ważnym składnikiem oleju jest kwas laurynowy, który stanowi łatwo przyswajalne źródło energii, bogate w antyoksydanty i cenne składniki odżywcze, między innymi witaminy E i K. Ciekawostką jest, że kwas laurynowy znajduje się także w mleku matki i pełni rolę bardzo istotnego elementu budowania odporności rozwijającego się płodu.

Czy olej kokosowy jest zdrowy?

Zdania naukowców są na ten temat mocno podzielone. 

• Z jednej strony zaleca się jego spożycie ze względu na zawartość kwasów tłuszczowych średniołańcuchowych (MCT) wchłanianych bezpośrednio w jelitach, w efekcie czego są źródłem łatwo dostępnej energii i mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie. Z drugiej strony krytycy oleju kokosowego, między innymi Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, wskazują na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, potęgujących ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
• Badania (C. Cox, J. Mann, W. Sutherland, A. Chrisholm, M. Skeaff, Effects of coconut oil, butter, and safflower oil on lipids and lipoproteins in persons with moderately elevated cholesterol levels, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7595099/, dostęp 04.04.2023) sugerują, że kwas laurynowy może zwiększać poziom cholesterolu LDL (zwanego złym cholesterolem) w organizmie. Jednocześnie, istnieją badania wykazujące pozytywny wpływ oleju kokosowego na poziom cholesterolu HDL (tzw. dobrego cholesterolu), który wspiera ochronę serca i naczyń krwionośnych. Wyniki badań są więc sprzeczne, co utrudnia wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.
• Niezależnie od analiz naukowych należy pamiętać, że spożywanie oleju kokosowego powinno odbywać się w umiarkowanych ilościach, ponieważ jest to tłuszcz wysokokaloryczny - w 100 g produktu znajduje się ponad 800 kcal. Aby uniknąć negatywnych skutków zdrowotnych, rekomenduje się spożywanie nie więcej niż ok. 20 g oleju kokosowego dziennie - ok. 2 łyżeczek. 

Właściwości oleju kokosowego 

Olej kokosowy to tłuszcz roślinny, który w swoim składzie zawiera około 90% kwasów tłuszczowych, w tym głównie kwas laurynowy (ok. 50%), który jest średniołańcuchowym kwasem tłuszczowym MCT. 

• Kwas laurynowy jest jednym z najsilniejszych naturalnych antybiotyków.
• Olej kokosowy zawiera równieżprzeciwutleniacze, takie jak tokoferole i fenolokwasy, które pomagają w ochronie przed stresem oksydacyjnym i negatywnym działaniem wolnych rodników.
• Badania wykazują, że olej kokosowy może miećkorzystny wpływ na metabolizm, poprzez przyspieszenie spalania tłuszczu i zwiększenie wydatków energetycznych organizmu. Może również pomóc w redukcji apetytu.
• Olej kokosowy ma korzystny wpływ na skórę i włosy. Dzięki zawartości witaminy E oraz kwasów tłuszczowych, takich jak kwas laurynowy i kaprylowy, wykazuje zdolność do głębokiego nawilżania i ochrony przed utratą wilgoci. Może również pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych skóry i przyspieszeniu procesu gojenia ran.

Sprawdź preparaty na zdrowy styl życia.

Jakie właściwości lecznicze ma olej kokosowy?

Nierafinowany olej kokosowy jako jedno z najbogatszych źródeł średniołańcuchowych, nasyconych kwasów tłuszczowych wykazuje liczne właściwości prozdrowotne. Wśród nich wymienia się głównie:

• Właściwości antybakteryjne - wysoka zawartość kwasu laurynowego o silnym działaniu antybakteryjnym, a także przeciwwirusowym i przeciwgrzybiczym sprawia, że olej kokosowy skutecznie hamuje namnażanie drobnoustrojów, będących przyczyną próchnicy i infekcji jamy ustnej,
• Leczenie demencji i poprawę pamięci - trójglicerydy MCT obecne w składzie surowca uznaje się za kluczowe w terapii schorzeń neurodegeneracyjnych, zaburzających pracę mózgu, takich jak choroba Parkinsona i choroba Alzheimera. Według badań opublikowanych w 2006 r. w czasopiśmie Neurobiology of Aging spożywanie oleju kokosowego znacząco poprawiło funkcje poznawcze u pacjentów dotkniętych chorobą Alzheimera,
• Przyspieszanie gojenia się ran - aplikacja oleju kokosowego przyspiesza procesy regeneracyjne, pobudza aktywność enzymów antyoksydacyjnych i produkcję nowych włókien kolagenowych, dlatego zaleca się go np. w leczeniu oparzeń.

Zastosowanie oleju kokosowego 

Olej kokosowy kojarzony jest głównie jako surowiec wykorzystywany w kuchni oraz kosmetyce. Okazuje się, że możliwości wykorzystania tłuszczu kokosowego jest znacznie więcej. Sprawdzi się między innymi do masażu ciała, do pielęgnacji jamy ustnej, a nawet do mycia zębów. Wspiera nasze zdrowie zarówno od wewnątrz, jak i na zewnątrz, co czyni go jednym z najbardziej wszechstronnych produktów naturalnych.  

Olej kokosowy do higieny jamy ustnej

Surowiec wykorzystywany jest do praktyki wywodzącej się z medycyny ajurwedyjskiej, zwanej oil pulling, czyli ssanie oleju. Polega ona na swobodnym trzymaniu oleju roślinnego w ustach przez około 15-20 minut, po czym wypłukaniu ust wodą. Najczęściej używa się do tego oleju kokosowego, ale można stosować również inne oleje roślinne, takie jak sezamowy czy słonecznikowy. Ssanie oleju ma za zadanie oczyścić jamę ustną, a także pomóc w zwalczaniu nieprzyjemnego zapachu z ust. Praktyka ta może również pomóc w walce z chorobami dziąseł, zapaleniem jamy ustnej oraz zapobiegać powstawaniu kamienia nazębnego.

Zastosowanie oleju kokosowego w kuchni

Olej kokosowy znalazł zastosowanie w kuchniach na całym świecie. Główne walory tłuszczu kokosowego to przede wszystkim wysokie właściwości odżywcze i unikalny, egzotyczny smak. Może być wykorzystany jako dodatek do smoothie, składnik sosów sałatkowych, do przygotowywania ciast i deserów oraz duszenia w zastępstwie tradycyjnych tłuszczów, takich jak masło czy margaryna. Delikatny, kokosowy smak oleju sprawdzi się na kanapkach. 

Czy smażenie na oleju kokosowym jest zdrowe? Okazuje się, że to bardzo dobry tłuszcz do smażenia, zwłaszcza ten rafinowany, ponieważ posiada wysoką temperaturę dymienia. Oznacza to, że nie ulega szybkiemu rozkładowi podczas podgrzewania i nie tworzy szkodliwych związków chemicznych. Ponadto ze względu na swoje właściwości olej kokosowy jest polecany jako zdrowsza alternatywa dla tradycyjnych tłuszczów. 

Zastosowanie oleju kokosowego w kosmetyce

Olej kokosowy znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Jego bogaty skład czyni go skutecznym środkiem do nawilżania i regeneracji skóry oraz włosów. 

• Olej kokosowy w kosmetyce wykorzystywany jest między innymi w takich produktach jak balsamy, kremy, peelingi czy szampony.
• Sprawdzi się także solo, np. do olejowania paznokci, pomagając w zmiękczaniu twardych, odstających skórek czy demakijażu.
• Olej kokosowy znajdzie zastosowanie w pielęgnacji delikatnej skóry dziecka, np. w postaci chusteczek nawilżanych Pampers Harmonie Coconut Pure, wzbogaconych o naturalny olej kokosowy.
• Jest szczególnie popularny jako naturalny środek do pielęgnacji włosów, zwłaszcza tych niskoporowatych. Dzięki swoim właściwościom odżywczym nawilża i wzmacnia włosy, redukuje przesuszenie skóry głowy oraz eliminuje problem elektryzujących się włosów. Systematyczne olejowanie włosów tłuszczem kokosowym poprawia kondycję kosmyków, zapobiega rozdwajaniu i nadmiernej łamliwości.  
• Ponadto olej kokosowy cechują silne właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze, co sprawia, że często uzupełnia formuły preparatów na problemy skórne, takie jak trądzik, łupież czy grzybica skóry. 

Warto jednak pamiętać, że nie każdy rodzaj skóry dobrze reaguje na olej kokosowy. Osoby z cerą tłustą lub mieszaną mogą odczuwać jego potencjalne działanie komedogenne, zatykające pory i powodujące powstawanie wyprysków.

Olej kokosowy - jaki wybierać?

Olej kokosowy występuje w dwóch podstawowych formach: rafinowanej i nierafinowanej. Wybór między olejem rafinowanym a nierafinowanym zależy od preferencji smakowych i celów stosowania oleju.  

• Olej rafinowany jest neutralny w smaku i może być lepszy do smażenia, ponieważ wytrzymuje wyższe temperatury bez degradacji. Niestety rafinacja pozbawia surowca najcenniejszych składników odżywczych, w tym antyoksydantów i kwasów tłuszczowych.
• Olej nierafinowany z kolei zachowuje swoje właściwości, ma również bardziej wyczuwalny smak i zapach kokosa, dlatego jest lepszy do sałatek, surówek czy smoothie, a także do stosowania w kosmetyce.

Podsumowując, jeśli zależy Ci na zachowaniu wartości odżywczych, lepiej wybrać olej kokosowy nierafinowany. Potrzebujesz kosmetyku do skóry i włosów? Zobacz np. olej kokosowy nierafinowany Nacomi, który jest przeznaczony do pielęgnacji całego ciała. Jeśli natomiast potrzebujesz oleju o neutralnym smaku i lepszej stabilności termicznej, zdecyduj się na wersję rafinowaną. 

Podsumowanie

Olej kokosowy to produkt o wielu właściwościach, dlatego znalazł szerokie zastosowanie zarówno w kuchni, jak i kosmetyce. W sposób naturalny i zdrowy wspiera nasze zdrowie i urodę. Często stanowi alternatywne rozwiązanie dla produktów przetworzonych i zawierających szkodliwe substancje chemiczne. Jednocześnie ze względu na wysoką zawartość kalorii należy spożywać go z umiarem, dbając o zrównoważoną dietę. 

Źródła:

1. Medical News Today, What to know about coconut oil, https://www.medicalnewstoday.com/articles/282857 [dostęp 20.03.2023 r.]
2. A. Piotrowska, N. Totko-Borkusiewicz, A. Klucznik, Olej kokosowy - możliwości zastosowań kosmetycznych, [dostęp 20.03.2023 r.]
3. T. Nakatsuji, M. C. Kao, Jia-You Fang, C. C. Zouboulis, L. Zhang, R. L. Gallo, Chun-Ming Huang, Antimicrobial Property of Lauric Acid Against Propionibacterium Acnes: Its Therapeutic Potential for Inflammatory Acne Vulgaris, https://www.jidonline.org/article/S0022-202X(15)34085-9/fulltext [dostęp 20.03.2023 r.]