Grzybica (kandydoza) układu pokarmowego – przyczyny, objawy i leczenie

Grzybicę układu pokarmowego, zwaną także kandydozą, wywołują grzyby z rodzaju Candida Albicans. Choroba bardzo często atakuje osoby o obniżonej odporności, po długotrwałej antybiotykoterapii. Patogeny zajmują powierzchowne warstwy nabłonka i powodują przewlekły stan zapalny. Schorzenie obejmuje cały przewód pokarmowy lub jego wybraną część, np. jamę ustną, gardło, przełyk, a także żołądek, jelita czy odbyt. Sprawdź, jakie są jego przyczyny, objawy i sposoby leczenia! 

Grzybica układu pokarmowego – przyczyny  

Infekcje drożdżakami Candida w obrębie przewodu pokarmowego dzieli się na dwie podstawowe grupy:  

• Powierzchowne (np. kandydoza jamy ustnej, gardła, skóry), 
• Głębokie, które dotyczą narządów wewnętrznych (np. grzybica przełyku, grzybica żołądka, grzybica płuc czy grzybica jelit). 

Za główną przyczynę grzybicy układu pokarmowego uznaje się dysbiozę, czyli zaburzenie składu ilościowego i jakościowego mikroflory jelitowej. Dochodzi do niej najczęściej w wyniku: 

• Obniżonej odporności organizmu, 
• Niedożywienia, 
• Długotrwałej antybiotykoterapii, 
• Stosowania leków z grupy kortykosteroidów, cytostatyków oraz preparatów immunosupresyjnych, 
• Antykoncepcji hormonalnej, 
• Diety bogatej w węglowodany i cukry proste, 
• Niedoborów witaminowych: witaminy A, B1, B12, żelaza, 
• Zakażenia wirusem HIV, zespołu niedoboru odporności (AIDS). 

Wśród schorzeń predysponujących do zakażeń grzybiczych w obrębie układu pokarmowego należą także choroby autoimmunologiczne, m.in.: stwardnienie rozsiane, dystrofia mięśniowa, reumatoidalne zapalenie stawów, sarkoidoza oraz fibromialgia. Kandydoza jamy ustnej występuje często u niemowląt oraz u osób starszych noszących protezy zębowe. 

Grzybica układu pokarmowego – objawy 

Grzybica układu pokarmowego wywołuje wiele niespecyficznych objawów podobnych do innych schorzeń jelit czy żołądka. Mogą one różnić się w zależności, jaki fragment przewodu pokarmowego objęty został procesem chorobowym.  

• Kandydoza żołądka i jelit manifestuje się bólami brzucha, niestrawnością, wzdęciami, zaparciami, spadkiem masy ciała, biegunką i wymiotami, 
• Specyficzne substancje wydzielane przez tego drożdżaka, tzw. kandydotoksyny, oddziałują na układ nerwowy, wywołując nadmierny apetyt, szczególnie dużą ochotę na słodycze, 
• Dodatkowo pacjenci mogą odczuwać dolegliwości związane z refluksem żołądka, takie jak palenie w przełyku czy kwaśne odbijanie się, 
• W badaniach obrazowych, głównie w gastroskopii, stwierdza się owrzodzenia błony śluzowej, nieco rzadziej natomiast występują nadżerki.  
• Grzybica jamy ustnej i gardła wywołuje biały nalot w obrębie dziąsła i języka, zaczerwienienie oraz obrzęk gardła, czyli tzw. pleśniawki. Naloty są łatwe do usunięcia za pomocą szpatułki. W tym miejscu błona śluzowa jest zaczerwieniona, ale nie krwawi. Taki obraz kliniczny stanowi potwierdzenie dla stawianej diagnozy. Osoba zmagająca się z kandozą może odczuwać kłopoty podczas przełykania pokarmu. U części pacjentów dochodzi do krwawienia z błon śluzowych objętych zmianami grzybiczymi, 
• Objawy grzybicy układu pokarmowego mogą dotyczyć także okolicy odbytu. Zakażenie powoduje silny świąd, nadżerki oraz nieprzyjemne dolegliwości bólowe podczas wypróżniania się. 

Grzybica układu pokarmowego – jak leczyć?

Podejrzenie kandydozy układu pokarmowego wymaga dokładnie przeprowadzonej diagnostyki, która opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym oraz pobraniu wymazu ze zmienionych chorobowo obszarów. W przypadku grzybicy jamy ustnej i gardła diagnozę stawia się na podstawie charakterystycznych zmian na błonach śluzowych. Jeśli podejrzenie grzybicy pada na dalsze odcinki układu pokarmowego, konieczne jest wykonanie badania endoskopowego i zbadanie pod mikroskopem pobranych wycinków. 

• Leczenie kandydozy wymaga zastosowania leków przeciwgrzybiczych, które hamują namnażanie się grzybów Candida, 
• U pacjentów, u których zmiany grzybicze ograniczają się do jamy ustnej, najczęściej wystarczające okazuje się miejscowe pędzlowanie za pomocą preparatu zawierającego nystatynę, 
• W przypadkach o cięższym przebiegu lub u osób z grzybicą jamy ustnej nieodpowiadających na leczenie miejscowe nystatyną stosuje się doustnie ketokonazol, flukonazol, itrakonazol lub amfoterycynę B, 
• Czas trwania terapii u każdego pacjenta różni się zależnie od aktualnego stanu zdrowia. Zawsze decyduje o tym lekarz prowadzący. 
• W profilaktyce nawracających infekcji ważne jest stosowanie probiotyków dla dorosłych. To szczepy bakterii o potwierdzonych dobroczynnych właściwościach. Bardzo dobre rezultaty daje również laktoferyna – białko, które dzięki właściwości wiążącej żelazo reguluje układ immunologiczny oraz stymuluje odporność. Wykazuje też właściwości antygrzybicze, ponieważ silnie hamuje namnażanie się drożdżaków Candida. Podobne działanie wspierające organizm w walce z zakażeniem drożdżakowym ma berberyna, 
• Ze względu na to, że kandydoza, zwłaszcza w swojej postaci głębokiej, najczęściej jest infekcją oportunistyczną (czyli taką, która występuje u osób z zaburzonym działaniem układu immunologicznego), niezwykle ważne jest skuteczne leczenie schorzeń współistniejących. U pacjentów zakażonych wirusem HIV będzie to więc prowadzenie terapii zmierzającej do zahamowania jego replikacji i zapobiegającej rozwojowi AIDS. Natomiast u osób z cukrzycą, wyrównanie poziomu glukozy we krwi. 

Grzybica układu pokarmowego – dieta 

W leczeniu grzybicy równie ważna jest modyfikacja diety. Ma to na celu przede wszystkim wzmocnienie organizmu i przywrócenie prawidłowej flory bakteryjnej. Działania skupiają się na eliminacji wybranych produktów, które niekorzystnie wpływają na rozrost grzybów.

• Do najbardziej newralgicznych grup żywieniowych należą cukry proste: słodycze, owoce o wysokim indeksie glikemicznym oraz fast foody, 
• Dieta osoby z kandydozą powinna być bogata w błonnik i obfitować w duże ilości warzyw, ryby, chude mięso i rośliny strączkowe, 
• Istotnym elementem diety przeciwgrzybiczej jest także regularne spożywanie nienasyconych kwasów omega-3, ponieważ wykazują właściwości przeciwzapalne. Cennym źródłem substancji są m.in.: orzechy, ryby morskie, oliwa z oliwek, olej lniany i rzepakowy, 
• Równie ważne jest wypijanie odpowiedniej ilości wody (min. 2 litrów dziennie), co wspomaga organizm w pozbywaniu się toksyn,  
• Terapię mogą uzupełniać zioła na grzybicę układu pokarmowego: czosnek, cynamon i tymianek. 

Jeśli zauważyłeś siebie jakiekolwiek objawy wskazujące na kandydozę przewodu pokarmowego, koniecznie zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Specjalista na podstawie wywiadu i badań zdecyduje o dalszym postępowaniu.

Podsumowanie

Terapia kandydozy jest długotrwała, ponieważ schorzenie ma duże tendencje do nawrotów. Zanieczyszczenie środowiska, przetworzone produkty spożywcze, brak aktywności fizycznej oraz stosowana antybiotykoterapia obciążają organizm, doprowadzając do jego osłabienia. Dlatego profilaktyka w postaci odpowiedniej diety i stylu życia jest najlepszą obroną przed drożdżakiem. 

Żródła:

1. Paczkowska I., Wójtowicz A., Malm A., Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz. Terapia i leki, 66, 539-543, [dostęp 20.07.2023 r.]
2. Lorkowska-Zawicka B., Grzybicze zapalenie jamy ustnej, https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/gardlo_i_krtan/107527,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej,1, [dostęp 24.07.2023 r.]
3. Gajdzik-Plutecka D., Wacińska-Drabińska M., Olczak- Kowalczyk D., Grzybica jamy ustnej – patogeneza, obraz kliniczny, Nowa Stomatologia 2009; 1–2: 17–20