Skaling zębów - na czym polega usuwanie kamienia? Czy można go uniknąć?

Skaling zębów to usuwanie kamienia, który gromadzi się na zębach. Zobacz, na czym polega zabieg. Sprawdź także, co możesz robić każdego dnia, żeby uniknąć osadzania się złogów w jamie ustnej.

Co to jest skaling zębów?

Skaling zębów polega na usunięciu kamienia nazębnego, czyli zwapniałego lub wapniejącego złogu nazębnego, który składa się w 83% z soli mineralnych, 8% białek, 6% wody i 3% tłuszczu.

Wyróżniamy skaling naddziąsłowy i poddziąsłowy, w zależności od tego, gdzie znajdą się złogi − nad lub pod linią dziąsła. Kamień może odkładać się nie tylko na koronach zębowych, ale także na korzeniu zęba czy na odbudowach protetycznych, takich jak korony czy mosty. Dlaczego kamień przyczepia się do zęba? Osady „chwytają się” nierównej powierzchni lub też jamę ustną penetrują drobnoustroje.

Sprawdź też produkty do higieny jamy ustnej.

Gdzie odkłada się kamień nazębny?

Kamień naddziąsłowy gromadzi się nad linią dziąsła, najczęściej w okolicy ujść dużych gruczołów ślinowych, czyli po stronie języka przy siekaczach dolnych i na policzkowej powierzchni trzonowców górnych. Oczywiście zdarza się, że u pacjentów, którzy nie dbają o higienę jamy ustnej, osady gromadzą się również na innych powierzchniach zęba i niekiedy wręcz „szynują” sąsiednie zęby grubą warstwą kamienia. Ma on kolor białożółty, a u palaczy może przebarwiać się na odcień ciemnobrunatny − dzieje się tak pod wpływem substancji smolistych zawartych w dymie papierosowym. Osad taki dość łatwo można usunąć przy pomocy skalera ultradźwiękowego w gabinecie stomatologicznym.

Kamień poddziąsłowy, jak sama nazwa wskazuje, tworzy się poniżej linii dziąsła w kieszonce dziąsłowej na skutek przewlekłego stanu zapalnego. Nie widać go gołym okiem, choć czasem przy dużych złogach może przeświecać przez ścieńczałe dziąsło. Ma kolor czarny lub ciemnobrązowy i bardzo ściśle przylega do powierzchni korzenia zęba, przez co trudno usunąć go podczas rutynowej higienizacji. Żeby się go pozbyć, stosuje się specjalne kirety poddziąsłowe. Oprócz twardych złogów podziąsłowych podczas kiretażu, bo tak nazywamy ten zabieg, usuwana jest również chora tkanka własna, zakażony bakteriami i toksynami cement korzeniowy oraz wewnętrzny nabłonek brzeżny.

Sprawdź też, czy usuwać kamień nazębny.

Twarde osady odkładają się nie tylko na powierzchni zębów, ale również na uzupełnieniach protetycznych zarówno ruchomych (protezy), jak i stałych (mosty, korony), wokół zamków ortodontycznych oraz na ruchomych aparatach ortodontycznych i przezroczystych nakładkach retencyjnych czy relaksacyjnych.

Skomplikowana konstrukcja uzupełnień protetycznych oraz właściwości materiałowe tworzywa, z którego wykonuje się protezy czy aparaty ortodontyczne (np. akrylu czy erkoduru), ułatwiają odkładanie się biofilmu i osadu nazębnego oraz tworzenie kamienia. Nieprawidłowa higiena tych elementów może doprowadzić do powstania stanu zapalnego jamy ustnej, somatopatii protetycznych, infekcji grzybiczych i tworzenia się ubytków próchnicowych.

Jak usunąć kamień nazębny u dentysty?

Wyróżniamy kilka metod, które pozwalają na pozbycie się kamienia z powierzchni zębów lub uzupełnień protetycznych.

• Przy pomocy takich narzędzi ręcznych jak: sierpy, pilniki Hirschfelda, kirety uniwersalne Columbia lub specjalistyczne Gracey, paseczki ścierne, gładziki LM Cello i specjalne narzędzia stosowane do oczyszczania bi- i trifurkacji, czyli przestrzeni pomiędzy korzeniami a koronami zębów wielokorzeniowych.
• Stosując narzędzia ultradźwiękowe, czyli skalery naddziąsłowe i poddziąsłowe.
• Wykorzystując narzędzia mechaniczne takie jak kątnice wolnoobrotowe, piaskarki naddziąsłowe i poddziąsłowe.

Podczas zabiegu usunięcia kamienia dochodzi do tzw. bakteremii, czyli uwolnienia do krwi dużej ilości bakterii ze zmineralizowanych złogów. Dlatego u niektórych pacjentów z grupy ryzyka powinno się profilaktycznie zastosować osłonę antybiotykową. Zobacz, jak działają antybiotyki w stomatologii: Antybiotyki w stomatologii: kiedy właściwie trzeba je stosować?. Są to m.in. pacjenci z problemami takimi jak: reumatoidalne zapalenie stawów, po przebytym bakteryjnym zapaleniu wsierdzia, z wszczepionymi sztucznymi zastawkami serca, po świeżo przebytym zawale serca oraz cierpiący na cukrzycę insulinozależną, przyjmujący duże dawki sterydów (więcej niż 20 mg/dobę), z łuszczycą, hemofilią, dializowani, cierpiący na marskość wątroby, z rozległym toczniem rumieniowatym, onkologiczni.

Do usuwania kamienia naddziąsłowego rzadko stosuje się narzędzia ręczne. Zabieg ten wymaga dużej precyzji i doświadczenia operatora dentysty − jest on dość traumatyczny zarówno dla przyzębia, jak i pacjenta. 

Szybko i dość wygodnie można usunąć kamień nazębny za pomocą skalerów ultradźwiękowych. Wyróżniamy skalery piezoelektyryczne i magnetostrykcyjne, które różnią się sposobem wytwarzania drgań. Zakres drgania tych narzędzi wynosi od 20 do 45 kHz. Podczas pracy lekarz lub higienistka stomatologiczna powinni skupić się na prawidłowej technice, odpowiednim kącie ustawienia końcówki i sile nacisku, żeby nie uszkodzić powierzchni zęba i nie doprowadzić do utraty jego substancji twardych.

Przy skalingu może powstawać aerozol, który wydobywa się z jamy ustnej. W czasie pandemii koronawirusa stanowi to istotne zagrożenie mikrobiologiczne. Aby zmniejszyć ilość uwalnianych bakterii, poleca się pacjentowi przed rozpoczęciem zabiegu 30 sekund płukać intensywnie jamę ustną roztworem płynu antybakteryjnego np. na bazie chlorheksydyny.

Skaling a piaskowanie i polishing

Zabieg skalingu uzupełniają piaskowanie i polishing. Podczas piaskowania woda pod wysokim ciśnieniem miesza się ze specjalnym piaskiem profilaktycznym, który składa się głównie z węglanu sodu lub wapnia i kwasu krzemowego. Producenci często dodają aromat smakowy, neutralizujący słony smak. Przy pomocy piaskarki dentysta efektywnie usuwa przebarwienia zewnętrzne, osady np. z kawy czy herbaty oraz miękkie złogi nazębne. Preparaty do piaskowania można podzielić nie tylko ze względu na skład chemiczny, ale też ze względu na wielkość i kształt ziaren oraz abrazyjność cząsteczek piasku. Więcej o piaskowaniu pisałam tu: Piaskowanie zębów − sposób na przebarwienia?.

Polishing, czyli polerowanie powierzchni koronowej i korzeni zębów (rooth planing), to ostatni etap usuwania złogów nazębnych w trakcie profesjonalnej higienizacji w gabinecie stomatologicznym. Ma on na celu wygładzenie oczyszczonych powierzchni, co chroni przed zbyt szybkim, ponownym osadzaniem się złogów. Do polishingu używa się past polerskich, szczoteczek na kątnice wolnoobrotowe i gumek polerskich.

Jak uniknąć kamienia nazębnego?

Biorąc pod uwagę, że złogi nazębne występują u każdego z nas, warto popracować nad codzienną higieną jamy ustnej i wdrożyć prawidłowe nawyki.

Żeby nie doprowadzić do powstania osadów nazębnych, a przynajmniej je zredukować, postępuj zgodnie z poniższymi zasadami:

• Myj zęby minimum 2 razy dziennie przez 2 minuty pastą z fluorem (o zawartości 1450 ppm u osób dorosłych, 1000 ppm u dzieci),
• Podczas szczotkowania dokładnie usuwaj zalegającą płytkę bakteryjną, czyli stosuj odpowiednią metodę szczotkowania. Pacjenci z reguły z całej siły szorują zęby, przez co omijają część przydziąsłową i językową stronę. Zalegająca wzdłuż linii dziąseł płytka z czasem się mineralizuje. Istnieją różne metody szczotkowania zębów, ale najlepiej rób to techniką wymiatającą. Polega ona na wykonywaniu ruchu od dziąsła w kierunku brzegu siecznego ze szczoteczką ułożoną pod kątem 45° na granicy zęba i dziąsła skierowaną dodziąsłowo,
• Możesz kupić szczoteczkę elektryczną. To ułatwi Ci zadanie, bo praca nią nie wymaga szeregu skomplikowanych ruchów. Po prostu przykładaj końcówkę na kilka sekund do powierzchni oczyszczanego zęba. Więcej o tym pisałam w artykule: Szczoteczka elektryczna czy zwykła? Lekarz tłumaczy różnicę!,
• Staraj się używać także innych środków higienicznych, takich jak nici dentystyczne, szczoteczki międzyzębowe, płyny do płukania jamy ustnej, irygatory,
• Czyść język z zalegających resztek pokarmowych i bakterii,
• Odwiedzaj gabinet stomatologiczny minimum raz na pół roku, żeby wykonać przegląd jamy ustnej i sprawdzić, czy nie pojawiły się nowe ubytki próchnicowe.

Skaling − czy jest konieczny?

Skaling to skuteczny sposób na usuwanie kamienia nazębnego. Jest często rutynowym zabiegiem stomatologicznym. Nie musisz go wykonywać często, o ile w Twojej jamie ustnej nie gromadzi się zbyt duża ilość osadą. A taki stan osiągniesz dzięki codziennej, rutynowej i dokładnej higienie jamy ustnej.

Źródła:

1. Rzeszut A., Ziętek M.: Możliwość zastosowania systemu Vector w praktyce periodontologicznej. W: Dent. Med. Probl. 2004. [Nr] 41 (3), s. 553–557.
2. Jedynak B., Braksator A.: Profesjonalne zabiegi higieniczne u pacjentów użytkujących uzupełnienia protetyczne. W: Protet Stomatol, 2017. [Nr] 67(4), s.  395-407.
3. Mintzberg-Wachowicz P.: Złogi nazębne, Asysta dentystyczna.
4. Kusa-Podkańska M., Nastaj M., Wysokińska-Miszczuk J.: Periodontologiczne zabiegi profilaktyczne możliwe do wykonania w jamie ustnej u osób starszych. W: Gerontol. Pol. 2013. [Nr] 21 (1), s. 1–3.