Szczękościsk − co go powoduje?

Szczękościsk oznacza, że nie możesz w całości otworzyć ust. Jego przyczyna leży w nadmiernym skurczu mięśni twarzy. Przyczyny szczękościsku to nie tylko kwestie stomatologii. Często występuje jednak jako powikłanie po zabiegu w gabinecie dentysty. Zobacz, jak leczyć szczękościsk u stomatologa.

Szczękościsk − co to jest?

Szczękościsk (łac. trismus) pochodzi od greckiego słowa „trismo”, które oznacza „chrypienie”, „skrzypienie”. Jest to zmniejszona możliwość otwarcia ust.

Żuchwa to kość, na której znajduje się dolna część uzębienia. Jest ona połączona jest ze szczęką symetrycznie w stawach skroniowo-żuchwowych. Łączą je mięśnie narządu żucia, czyli żwacz, mięsień skroniowy, mięsień skrzydłowy boczny i mięsień skroniowy przyśrodkowy. Największym i najsilniejszym mięśniem w całym tym układzie jest żwacz. Ocenia się, że przyczep tego mięśnia jest w stanie „udźwignąć” nawet do 80 kg jednostronnie!

To właśnie nadmierny skurcz mięśni jest przyczyną występowania szczękościsku. Ogranicza on, a często nawet uniemożliwia, swobodne szerokie otwarcie ust, zaburza funkcję mowy i żucia jedzenia.

Sprawdź, też skąd biorą się rany w jamie ustnej. 

„Skurcz szczęki” − czyli jak szeroko mogę otworzyć usta?

Prawidłowo człowiek otwiera usta na 40 − 60 mm. Niektórzy autorzy podają, że 35 mm to jeszcze dolna granica normy. Odległość tę można zmierzyć linijką lub suwmiarką, kiedy obierze się punkty pomiędzy brzegami siecznymi górnych i dolnych siekaczy.

Natomiast w praktyce stomatologicznej najczęściej „skurcz szczęki”, jak potocznie nazywają to zjawisko pacjenci, mierzy się w badaniu fizykalnym. Lekarz określa, ile palców jest w stanie wprowadzić do jamy ustnej pacjenta. Wkłada się do jamy ustnej pomiędzy zęby w linii pośrodkowej ciała palce w pionie.

Wyróżniamy:

• I stopień − trudność wprowadzenia 3 palców między zęby sieczne dolne i górne
• II stopień − trudność wprowadzenia 2 palców między zęby sieczne dolne i górne
• III stopień − trudność wprowadzenia 1 palca między zęby sieczne dolne i górne

Sprawdź też, skąd bierze się przerost dziąseł.

Jak można się domyślić ten rodzaj testu ma charakter orientacyjny i nie jest metodą dokładną. Metoda ta jest jednak na tyle prosta, że można za jej pomocą wykonać „badanie” samemu w domu.

Szczękościsk – przyczyny

Nadmierny skurcz mięśni i ograniczenie otwarcia ust może mieć bardzo różne podłoże. Według podziału wyróżniamy miejscowe i ogólne przyczyny szczękościsku.

1. Szczękościsk − przyczyny ogólne

• Choroby nerwowo-mięśniowe − najczęściej współistnieje przy padaczce
• Nowotwory głowy i szyi
• Przyjmowanie leków − niektóre środki przeciwdepresyjne, znieczulające stosowane w intubacji dotchawiczej i znieczuleniu ogólnym, przeciwwymiotne, stosowane w leczeniu schizofrenii
• Choroby ośrodkowego układu nerwowego − takie jak mutacje genetyczne, zaburzenia układu odpornościowego, stany zapalne
• Radioterapia
• Zaburzenia elektrolitowe
• Ostra choroba zakaźna, jaką jest tężec wywołany przez neurotoksynę wydzielaną przez laseczkę tężca, beztlenowej bakterii Costridium tetani (szczękościsk jest pierwszym objawem zakażenia aż w 50 − 75% przypadków)

2. Szczękościsk − przyczyny miejscowe

• Infekcje zębopochodne
• Infekcje niezębopochodne
• Uraz mięśni przywodzących żuchwę
• Wykonywane procedury stomatologiczne

Sprawdź też płyny do płukania jamy ustnej.

Szczękościsk − jak się go pozbyć?

Szczękościsk, który leczy się w stomatologii, najczęściej wywoływany jest przez infekcję zębopochodną. W 70% przypadków za rozwój szczękościsku odpowiadają zęby trzonowe, rzadziej przedtrzonowe i kły.

Najczęstsze dolegliwości, w wyniku których rozwija się nadmierny skurcz mięśni to:

• stany zapalne miazgi tych zębów
• patologie przyzębia
• nieprawidłowo przeprowadzone leczenie endodontyczne
• powikłania podczas leczenia endodontycznego
• ropnie i torbiele okołowierzchołkowe
• pozostawione po zabiegach ekstrakcji korzenie zębowe

Stan zapalny rozprzestrzenia się wzdłuż przestrzeni i powięzi, aż dochodzi do przyczepów mięśni, które odpowiadają za otwarcie ust (odwodzenie żuchwy). To powoduje ich mimowolny przykurcz.

Co robić, kiedy dopadnie Cię taki szczękościsk? Leczenie opiera się na znalezieniu jego źródła. Udaj się więc do stomatologa, który postara się usunąć przyczynę stanu zapalnego. Pomocna w tym wypadku jest wszelkiego rodzaju radiowizjografia cyfrowa, czyli zdjęcia pantomograficzne i stożkowa tomografia komputerowa − CBCT.

Sprawdź też preparaty i żele na problemy stomatologiczne.

Nie staraj się otwierać w takich przypadkach na siłę jamy ustnej. Może to spowodować wtłoczenia stanu zapalnego do sąsiednich przestrzeni anatomicznych i bardzo groźnych powikłań.

Zabiegi standardowo wykonywane w gabinecie stomatologicznym mogą powodować powstanie szczękościsku.

Najczystszymi procedurami, w wyniku których dochodzi do nadmiernego skurczu mięśni szczęki są: znieczulenie przewodowe nerwu zębodołowego dolnego lub zębodołowego górnego, który odpowiada za zęby tylne i ekstrakcja zatrzymanych lub częściowo zatrzymanych zębów 3. trzonowych (szczególnie często przy usuwaniu zębów w żuchwie).

W przydatku szczękościsku wywołanego zabiegami stomatologicznymi, bardzo dobre efekty przynosi nagrzewanie, czyli stosowania ciepłych okładów lub lamp stymulujących, np. Bioptron. Powodują one zwiększenie przepływu krwi i zmniejszenie tym samym ilości substancji zapalnych. Dobre efekty dają także w przypadku urazu spowodowanego zabiegiem chirurgicznym, dają masaże i kinesiotaping.

Sprawdź, na czym polega kinesiotaping: Taping, czyli jak taśmy pomagają w leczeniu kontuzji?

Źródła:

1. B.S. Bartkowski, Chirurgia szczękowo‐twarzowa, CMUJ, Kraków 1996, 370‐371.

2. S. Majewski i WSP., Mięśnie żucia i stawy skroniowo‐żuchwowe w aspekcie fizjologicznych funkcji układu stomatognatycznego, Protet. Stomatol., 2010, 15, 1, 10‐16.

3. S. Majewski, Gnatofizjologia Stomatologiczna. Normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2009, 39-42

4. J. Rydlińska, M. Aniko‐Włodarczyk, O. Preuss, G. Trybek, Szczękościsk, stały problem kliniczny Etiologia, objawy, diagnostyka, protokół postępowania. Magazyn Stomatologiczny 2018, 9, 62-68.