Jaskra - objawy, przyczyny, leczenie choroby

Jaskra – przyczyny. Kto jest bardziej narażony na zachorowanie?

Piotr Sobolewski pisze:

„Jaskra jest schorzeniem dotykającym głównie starsze osoby, jednak jej początki obserwuje się już u młodszych. Statystyki pokazują, że wśród 40-latków częstość występowania jaskry wynosi 0,5%. Wskaźnik ten stopniowo zwiększa się wraz ze starzeniem – szacuje się, że na tę chorobę cierpi 8–10% osób w wieku 70–80 lat.

Główną przyczyną zaniku nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry jest uszkodzenie komórek światłoczułych siatkówki. To właśnie one są odpowiedzialne za odbiór obrazu i przekształcanie go na impulsy elektryczne przekazywane do mózgu. Ich prawidłowe działanie zaburza podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Przyjmuje się, że jego właściwa wartość wynosi od 10 do 21 mm Hg (milimetrów słupa rtęci – rozszyfrowanie tego skrótu sprawia często niemały kłopot). Regulacja ciśnienia zależy od tego, ile cieczy wodnistej znajduje się w gałce ocznej. U osób zdrowych zachodzi równowaga pomiędzy ilością płynu produkowanego w gałce a ilością płynu, który z niej odpływa”.

Przeczytaj też, czym jest odklejanie się siatkówki. Kiedy konieczna jest operacja?

Farmaceutka Irmina Turek dodaje:

„Podstawowym czynnikiem, powodującym uszkodzenia w oku jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe – tyczy się to wszystkich rodzajów jaskry. Przyczyną takiego poziomu ciśnieniowego jest zbyt wolny odpływ płynu wewnątrzgałkowego (cieczy wodnistej), w stosunku do jego produkcji. Tak więc objawy jaskry oczu wynikają przeważnie z zaburzeń odpływu cieczy wodnistej w przedniej części oka, w tzw. kącie przesączania. Jest to kąt utworzony na styku rogówki i tęczówki. Znajduje się w nim odpływ cieczy wodnistej do krwiobiegu. Odpływ ten tworzy kratka struktur nazwana beleczkowaniem.

Czym jest jaskra z wąskim lub szerokim kątem przesączania? Zarówno objawy jaskry, jak i typy samej choroby są różne. Dzieli się je na dwie grupy, w zależności od tego, w jaki sposób zostaje zahamowany odpływ cieczy wodnistej z gałki ocznej. Pierwszy rodzaj to jaskra z szerokim kątem przesączania (jaskra otwartego kąta), a drugi z wąskim (jaskra zamkniętego kąta). W otwartym kącie dostęp do kratki odpływu (beleczkowania) jest odpowiedni, ale sama struktura i otwory w beleczkowaniu się zatykają. W drugim typie jaskry sam system odpływu jest drożny, ale nie ma do niego dostępu (dochodzi np. do stykania lub zrostu tęczówki z rogówką). To, jaka jest dokładna przyczyna podniesienia ciśnienia, warunkuje dalsze postępowanie z jaskrą i leczenie”.

Dowiedz się, czym jest test Amslera - na czym polega badanie siatkówki oka?

Jaskra – objawy i diagnostyka. Jak rozpoznać chorobę?

Farmaceutka Irmina Turek wymienia symptomy schorzenia:

„Choroba oczu jaskra to całkowite lub częściowe zniszczenie włókien nerwowych, odpowiedzialnych za przekazywanie wrażeń wzrokowych do mózgu. W pierwszej kolejności pojawiają się oznaki związane z uszkodzeniami włókien nerwowych komórek światłoczułych plamki. Każda komórka światłoczuła (tzw. czopek) siatkówki ma własne włókno, poprzez które przekazuje obraz do mózgu. Ponieważ komórek tych jest bardzo dużo, początkowe ich uszkodzenia nie dają wyraźnych objawów i chory długo pozostaje nieświadomy choroby. 

Pierwsze objawy jaskry, czyli tzw. mroczki jaskrowe (drobne luki w polu widzenia) są długo niezauważalne dlatego, że pola widzenia z obu oczu nakładają się na siebie i jedno uzupełnia ubytki drugiego. Z tego powodu, patrząc obojgiem oczu, może minąć wiele czasu, zanim zorientujesz się, że masz problemy z odbiorem obrazu. Najpierw pojawiają się drobne luki w polu widzenia, a z czasem dochodzi do widzenia lunetowego – obraz w centrum pola jest widoczny, ale jego obrzeża już nie. Z czasem oko może stać się całkowicie ślepe”.

Piotr Sobolewski kontynuuje:

„Co jeszcze może świadczyć o tym, że dopadła Cię jaskra? Objawy obserwowane przez pacjentów wynikają z ubytku w polu widzenia. Uszkodzone komórki siatkówki nie są w stanie przekazywać informacji o obrazie. Do uszkodzenia nerwu wzrokowego dochodzi stopniowo. Niestety często zdarza się tak, że w momencie pojawienia się ewidentnych objawów choroby, zniszczona jest już duża liczba komórek siatkówki – to zaawansowana jaskra. Leczenie wciąż jest jednak możliwe! Pamiętaj więc, że bardzo ważne jest profilaktyczne badanie dna oka i ocena ciśnienia wewnątrzgałkowego. Dzięki temu masz szansę wykryć chorobę w jej wczesnym stadium. Leczenie jaskry będzie wówczas krótsze i łatwiejsze.

By prawidłowo rozpoznać jaskrę i zacząć ją leczyć, niezbędna jest wizyta u okulisty. Po sprawdzeniu objawów i wysłuchaniu Twoich obaw, lekarz zleci wykonanie dodatkowych badań. Pacjenci czasem nie chcą uwierzyć, że dotknęła ich właśnie jaskra. Leczenie jest dziś nie tylko realne, ale przede wszystkim skuteczne. Najpierw konieczne jest jednak wykonanie serii badań.

Do badań diagnostycznych w leczeniu jaskry należą:

• ocena tarczy nerwu wzrokowego (wykonywana podczas badania dna oka),
• badanie perymetryczne – badanie pola widzenia,
• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• badanie gonioskopowe obrazujące miejsce odpływu cieczy wodnistej z gałki ocznej,
• badanie obrazowe przedniego odcinka oka (za pomocą tomografii optycznej),
• badanie obrazowe oceniające stan nerwu wzrokowego”.

Dowiedz się więcej, na temat tego, czym jest badanie ciśnienia oka − co mówi o Twoim wzroku?

Leczenie jaskry – jakie masz możliwości?

Leczenie jaskry ma zahamować lub spowolnić postępujące uszkodzenie nerwu wzrokowego. To przekłada się na utrzymanie jak najdłużej zadowalającej ostrości wzroku (a tym samym odpowiedniej jakości życia chorego). Jedynym środkiem do uzyskania tego celu, jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego i jego stabilizacja na optymalnym poziomie. Możliwości leczenia, jakimi dysponuje medycyna to: farmakoterapia, leczenie laserowe i chirurgiczna operacja jaskry.

Farmakologiczne leczenie jaskry

Postępowanie w leczeniu jaskry najczęściej rozpoczyna się właśnie od farmakoterapii. Istnieje kilka grup leków przeciwjaskrowych. Każda z nich cechuje się nieco odmiennym działaniem i innymi efektami ubocznymi. Leczenie dobiera się indywidualnie w zależności od szeroko pojętego stanu pacjenta, jego chorób współistniejących i osobistych preferencji. Bardzo istotna jest dobra współpraca lekarza i chorego. To ważne, żebyś dobrze rozumiał, w jaki sposób zakraplać oczy i przestrzegał godzinowego rozkładu ich stosowania.

Piotr Sobolewski dodaje:

„Leki przeciwjaskrowe to m.in. krople do oczu. Charakteryzują się długotrwałym działaniem, w zależności od preparatu stosuje się je raz lub dwa razy na dobę. Nie zapomnij o przerwach – 12- lub 24-godzinne muszą być bezwzględnie przestrzegane!

Wyróżniamy 5 grup kropli stosowanych w leczeniu jaskry:

• prostaglandyny – ułatwiają odpływ cieczy wodnistej z oka,
• parasympatykomimetyki (wiele substancji z tej grupy jest szkodliwych dla człowieka, w aptekach dostępna jest m.in. pilokarpina – najstarszy lek, obecnie stosowany jedynie w tzw. ostrym ataku jaskry),
• sympatykomimetyki – zmniejszają produkcję cieczy wodnistej w oku,
• beta-blokery – również zmniejszają produkcję cieczy wodnistej w oku,
• inhibitory anhydrazy węglanowej – działają podobnie jak sympatykomimetyki i beta-blokery.

Obecnie najczęściej stosuje się krople 2w1, czyli preparaty zawierające jednocześnie dwie substancje aktywne. Ułatwia to ich stosowanie przez zmniejszenie ilości aplikacji do jednej na dobę. Dodatkowo ogranicza negatywny skutek wywierany na powierzchnię oka przez środki konserwujące, które byłyby zawarte w dwóch osobnych lekach”.

Laserowe leczenie jaskry

Laserowe leczenie jaskry (irydotomia, irydoplastyka) coraz częściej stanowi leczenie 1. rzutu i czasem może być zastosowane nawet przed wprowadzeniem leków. Ta droga jest szczególnie przydatna w przypadkach nietolerancji leków lub braku ich skuteczności, u ciężarnych pacjentek czy w sytuacji niechęci pacjenta do utrzymania dyscypliny terapeutycznej. W zaawansowanych przypadkach często łączy się leczenie farmakologiczne z laserowym działaniem. Jednym z najczęściej przeprowadzanych zabiegów jest trabekuloplastyka.

Operacja jaskry

Operacja na jaskrę to czasem jedyne wyjście, jeśli mimo prawidłowo prowadzonego leczenia zachowawczego, brakuje oczekiwanych efektów lub zmiany jaskrowe są duże i szybko postępują. W wyjątkowych sytuacjach i niektórych typach choroby (np. w jaskrze wrodzonej), operacja na jaskrę powinna być nawet leczeniem 1. rzutu.

Leczenie chirurgiczne obejmuje szerokie spektrum możliwych technik:

• zabiegi nieperforujące,
• minimalnie inwazyjne,
• trabekulektomia,
• zabiegi setonowe,
• zabiegi cyklofotokoagulacji,
• usunięcie soczewki,
• witrektomia,
• irydektomia,
• i inne.

Przeczytaj też, na czym polega witrektomia − czym jest operacja oka „ostatniej szansy”?

Piotr Sobolewski nadmienia:

„Stosuje się także wymianę zbyt dużej soczewki własnej na płaską soczewkę sztuczną – otwiera to naturalną drogę odpływu cieczy wodnistej i obniża ciśnienie w oku. Czasem potrzebne jest wykonanie sztucznego odpływu, wstawienie drenu filtrującego, przez co zyskujesz dodatkową drogę odpływu cieczy wodnistej”.

Nowoczesne chirurgiczne leczenie jaskry opiera się jednak w dużej mierze na idei zabiegów minimalnie inwazyjnych. Technikę zabiegu przeciwjaskrowego dobiera się w zależności od rodzaju jaskry, stopnia zaawansowania schorzenia, wcześniejszych sposobów leczenia, docelowego ciśnienia wewnątrzgałkowego, jakie chce się uzyskać, ryzyka progresji, a także preferencji pacjenta i chirurga okulisty.

Jeśli przygotowujesz się do zabiegu − poważnie podejdź do tematu, postaraj się zrozumieć istotę swojego schorzenia i nie zapominaj, jak poważną chorobą jest jaskra. Operacja może poprawić Twój stan, ale koniecznie stosuj się do zaleceń Twojego lekarza.

Operacja jaskry − rekonwalescencja

Zalecenia po operacji jaskry, mogą się od siebie trochę różnić, w zależności od rodzaju zabiegu. Dokładną instrukcję postępowania: jak dbać o operowane oko, jakie leki stosować i kiedy stawić się na kontrolę − dostaniesz zapewne od swojego lekarza.

Pamiętaj, żeby po operacji prowadzić spokojny tryb życia, dbać o higienę oka i unikać wysiłku fizycznego. Warto znać objawy ewentualnych powikłań, żeby w razie pojawiania się niepokojącego symptomu, móc odpowiednio szybko zareagować.

Sprawdź również, czym jest dieta na oczy? 6 sposobów na poprawę wzroku!

Farmaceutka Irmina Turek kontynuuje:

„Dokładne postępowanie powinno polegać na dogłębnej diagnozie i ustaleniu planu działania. W zależności od rodzaju choroby dobiera się odpowiednią terapię. W niektórych przypadkach zaleca się krople do oczu, a w innych specjalistyczny zabieg. Pamiętaj, aby stosować się do zaleceń – pomaga to osiągać szybsze i lepsze efekty. 

W przypadku wykrycia jaskry, preparaty witaminowe nie mają większego znaczenia terapeutycznego. Aby przeciwdziałać jaskrze, należy doprowadzić do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego i w miarę możliwości poprawić stan oka, które już doznało pewnych uszkodzeń. Witaminy na wzrok sprawdza się bardziej jako prewencja chorób oczu o podłożu degeneracyjnym”. 

Przeczytaj także, jakie są najlepsze zioła na oczy – co warto stosować?

Jaskra – możesz z tym walczyć!

Piotr Sobolewski pisze:

„Spośród powyższych metod największym powodzeniem cieszy się leczenie jaskry laserem. To rozwiązanie mało inwazyjne, które w większości daje dobre rezultaty. Wspomaga efekty leczenia farmakologicznego, a w niektórych przypadkach umożliwia nawet całkowite odstawienie kropli. Warunkiem jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego do prawidłowych wartości. Pamiętaj, ta choroba to nie wyrok. Nie bój się rozmawiać z lekarzem. Gdy pytaniem jest jaskra, leczenie jest jedyną właściwą odpowiedzią”.

Źródła:

1. Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika, MP, Kraków 2013,
2. Mutschler E., Farmakologia i toksykologia, red. Buczko W., Wyd. III polskie, MedPharm Polska, Wrocław 2013,
3. Brunton L.L., Lazo J.S., Parker K.L., Farmakologia Goodmana i Gilmana, Czelej, 2007.