Żywność funkcjonalna – co to jest?

Dbanie o zdrowie wiąże się z odpowiednim odżywianiem, aktywnością fizyczna, redukcją stresu i jakościowym snem. Jeżeli zwracasz uwagę na to, co jesz, to na pewno spotkałeś się z określeniem „żywność funkcjonalna”. Brzmi intrygująco? Dowiedz się, czym ona jest!

Co to jest żywność funkcjonalna?

Czym jest żywność funkcjonalna? Definicja powstała na początku lat 90. XX wieku w Japonii. W 1991 r. w ramach programu FOSHU (Foods for Specifed Health Use) ogłoszono jej pierwszą wersję. Według niej to „żywność, która w oparciu o udokumentowaną wiedzę dotyczącą istnienia dowodów zależności pomiędzy żywnością lub jej składnikami a zdrowiem może mieć korzystny wpływ na stan zdrowia. Fakt ten upoważnia do odpowiedniego oznakowana żywności stwierdzającego, że ludzie ją stosujący dla szczególnych celów zdrowotnych mogą oczekiwać uzyskania sprecyzowanych rezultatów”.

Definicja żywności funkcjonalnej jest, jak widzisz, dość długa. Jednak łatwo dzięki temu zrozumieć, na czym polega jej fenomen. Co ciekawe, uznaje się za nią żywność, która ma jeden lub kilka składników odżywczych uznawanych za korzystnie wpływających na konkretną funkcję w organizmie. Warto wspomnieć, że japońska definicja została pogłębiona o szczegółową charakterystykę żywności funkcjonalnej w dokumencie z 1998 r. złożonym przez Europejską Komisję „FUFOSE – Functional Food Science in Europe”.

Nie bez powodu podkreślam lata i instytucje, które zajmują się żywnością funkcjonalną! Dzięki temu zauważysz, że nie jest to tylko kolejny trend żywieniowy, modna dieta czy reklama jakiegoś produktu. Mówi się o niej już od 30 lat i bardzo dokładnie selekcjonuje produkty żywnościowe, które można uznać za korzystne dla zdrowia ze względu na swoje działanie. Warto im zaufać!

Podsumowując, żywność funkcjonalna:

• jest żywnością konwencjonalną, czyli przeznaczoną do codziennego, zwykłego stosowania. Stanowi część normalnej diety,
• prawdopodobnie posiada zwiększoną zawartość składnika aktywnego w niej obecnego, który niesie ze sobą szczególne korzyści zdrowotne,
• jej pozytywne działanie na organizm człowieka zostało naukowo udowodnione. Ilości, w jakich powinna być spożywana, aby uzyskać pożądane efekty, jest „normalna”, a nie przesadnie zawyżona,
• może przyczynić się do poprawy samopoczucia, zdrowia i obniżać ryzyko wystąpienia konkretnej choroby,
• powinna zawierać również odpowiednie oznaczania zdrowotne i żywieniowe na swoim opakowaniu, które są regulowane rozporządzeniami.

Żywność funkcjonalna spotykana bywa również pod innymi nazwami, np.

• żywność leczniczo-medyczna,
• żywność projektowana,
• żywność terapeutyczna (dla diabetyków, dla osób chorych na celiakię).

Inne nazwy to także żywność probiotyczna, żywność o działaniu fizjologicznym, żywność specjalnego przeznaczenia żywieniowego i żywność witalna.

Dla kogo żywność funkcjonalna? Na jakie dolegliwości pomaga?

Produkty żywności funkcjonalnej są tak naprawdę dla każdego – dla zdrowych i chorych, sportowców, niemowląt, osób starszych, kobiet w ciąży i karmiących piersią. Każdy z nas może skorzystać z przeróżnych produktów mających prozdrowotne działanie. Jedni z nas uzyskają więcej korzyści, inni mniej, ale na pewno każdy będzie odczuwał pozytywne działanie. Żywność funkcjonalna pomaga na wiele różnych dolegliwości, np. na choroby układu krążenia, choroby nowotworowe czy osteoporozę. Najlepiej poznać jej różne funkcje na przykładach znajdujących się w dalszej części artykułu.

Żywność funkcjonalna dla dzieci

Dieta funkcjonalna jak najbardziej może być stosowana u dzieci. Zależnie od wieku malucha poleca się różne produkty. Np. w okresie intensywnego wzrostu rekomenduje się żywność bogatą i/lub wzbogacaną w wapń, który pozytywnie wpływa na kościec (produkty nabiałowe, roślinne odpowiedniki nabiału). Zastosowanie znajdą również produkty bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega -3 i -6, które pozytywnie wpłyną na rozwój mózgu i naukę. Poza wspomnianymi produktami żywnościowymi na pewno korzystne będą również inne produkty z grupy żywności funkcjonalnej, np. takie, które są bogate w szereg witamin i składników mineralnych. 

Sprawdź, czy suplementy dla dzieci są konieczne.

Przykładowe produkty żywności funkcjonalnej. Gdzie ją znaleźć?

Zgodnie z definicją żywności funkcjonalnej jest ona konwencjonalnym źródłem pożywienia, łatwo dostępnym i wchodzącym w skład codziennej diety każdego z nas. Z tego względu znalezienie jej nie będzie trudne, ale warto poznać poszczególne przykłady. Mogą one pomóc osobom borykającym się np. z chorobami układu krążenia, układu pokarmowego czy z osteoporozą. Rodzaje żywności funkcjonalnej pokrywają wiele różnych produktów, ale omówmy te występujące najczęściej.

Żywność funkcjonalna – przykłady:

• żywność zmniejszająca ryzyko chorób krążenia, czyli bogata w fitosterole, kwasy tłuszczowe omega-3 i -6, błonnik pokarmowy, flawonoidy, polifenole itp. Składniki te znajdziesz w np. olejach roślinnych, margarynie, jogurtach, pieczywie i czekoladzie. Sprawdź też zioła na nadciśnienie,
• żywność zmniejszająca ryzyko chorób nowotworowych, czyli bogata w izoflawony i błonnik pokarmowy. Składniki te znajdziesz w np. soi i pełnoziarnistych produktach zbożowych. Przykładami będzie len mielony LenVitol i błonnik owsiany GAL,
• żywność zmniejszająca ryzyko chorób układu pokarmowego, bogata w błonnik pokarmowy i probiotyki, taka jak błonnik prebiotyczny Optifibre. Uzupełniająco możesz stosować błonnik do picia. Dodatkowo w celu wsparcia układu pokarmowego możesz rozważyć również suplement diety Solgar Advanced 40+,
• żywność zmniejszająca ryzyko wystąpienia osteoporozy, czyli bogata w wapń, magnez i probiotyki, które znajdziesz w np. nabiale. Jeżeli masz trudności w spożywaniu odpowiedniej ich ilości, warto rozważyć minerały w tabletkach. Także probiotyk w kapsułkach lub innej formie może być dobrym pomysłem,

• żywność dla osób w stresie, czyli bogata w ekstrakty z zielonej herbaty, melatoninę oraz kwas gamma-aminomaslowy (GABA). Te składniki są obecne w herbatkach i czekoladkach,
• żywność poprawiająca wydolność psychofizyczną. Takie działanie wykazuje tauryna i kofeina obecna w kawie i herbacie, 
• żywność hamująca procesy starzenia dzięki obecności witamin, składników mineralnych i błonnika,
• żywność dla alergików, np. bez glutenu, soi i laktozy,
• żywność przeciwdziałająca nadwadze i otyłości – żywność niskoenergetyczna, która ma obniżoną zawartość cukru lub tłuszczu, zawiera ekstrakty ziół, a także składniki zmniejszające apetyt. Będą to np. odpowiedniki klasycznych produktów typu słodkie napoje gazowane i ich odpowiedniki „light”, a także produkty nabiałowe „light”. Żywność „o obniżonej zawartość składnika X” to żywność, która zgodnie z prawem unijnym ma obniżoną zawartość danego składnika lub energii o co najmniej 30% względem konwencjonalnego odpowiednika.

Żywność funkcjonalna – wady i zalety

W zdrowym odżywianiu tak już jest, że każdy jego aspekt ma wady i zalety. To samo dotyczy żywności funkcjonalnej.

• Dzięki żywności funkcjonalnej można spotkać się również z określeniem „diety funkcjonalnej”, przez którą niektóre produkty mogą okazać się droższe, niż powinny. Jest to z pewnością jedna z wad żywności funkcjonalnej – ładna nazwa podbija wartość produktu, mimo że nic się w nim za bardzo nie zmieniło. Można więc zawsze wspierać swoją dietę, sięgając po wybrane witaminy i minerały. Dobrym pomysłem będą też probiotyki takie jak na przykład suplement diety ProbioMax albo probiotyk ekologiczny Joy Day.
  
  
• Kolejną wadą żywności funkcjonalnej jest np. to, że osoby chcące zredukować masę ciała wybierają produkty o obniżonej zawartości tłuszczu bądź cukru, przez co mogą wpaść w pułapkę. Bardzo często produkty o obniżonej zawartości tłuszczu, np. specjalne słodycze, reklamuje się jako dietetyczne, ale mimo obniżenia tłuszczu w produkcie producent w celu zachowania smaku podejmuje inne działania. Na przykład podnosi zawartość cukru, przez co ostateczna kaloryczność produktu jest taka sama lub niekiedy również wyższa niż przed obniżeniem zawartości tłuszczu w produkcie. Z tego względu należy czytać etykiety!
  
  
• Kolejna wada polega na tym, że produkty nie do końca zdrowe chwalą się oświadczeniem żywieniowym, stawiającym je w lepszym świetle.

Całe szczęście zalet żywności funkcjonalnej jest znacznie więcej. Dzięki niej osoby cierpiące na różne choroby mogą z łatwością wybierać produkty, które pomogą im w walce z daną jednostką chorobową.

Podsumowanie 

Żywność funkcjonalna to wciąż po prostu żywność! Nie suplementy, witaminy dla dorosłych czy inne proszki, które możesz oczywiście stosować w razie niedoborów. To powszechnie występujące produkty żywieniowe, które charakteryzują się czymś szczególnym – czymś, co wpływa pozytywnie na zdrowie i funkcjonowanie poszczególnych układów organizmu. Mogą one również ułatwiać redukcję masy ciała czy stresu. Warto po nie sięgać, ale tak jak w każdym przypadku – należy czytać etykiety.

Źródła:

1. Gawęcki J.: Żywienie Człowieka podstawy nauki o żywieniu, TOM 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018
2. Gawęcki J.: Żywienie Człowieka zdrowego i chorego, TOM 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017
3. Błaszczak A., Grześkiewicz W., „Żywność funkcjonalna – szansa czy zagrożenie dla zdrowia”, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014