Dziewanna - właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania. Na co pomaga kwiat dziewanny?

Dziewanna to roślina z rodziny trędownikowatych, szeroko rozprzestrzeniona na całym świecie. Występuje zarówno w strefach umiarkowanych, jak i tropikalnych. Uważana jest za niezwykle cenny surowiec leczniczy do dziś wykorzystywany w tradycyjnej medycynie bliskowschodniej. Poznaj właściwości i zastosowanie dziewanny. 

Co to jest dziewanna? 

Dziewanna (łac. Verbascum L.), nazywana królową ziół, to roślina zasiedlająca nasłonecznione i suche miejsca, głównie ugory i nieużytki. Charakteryzuje się okazałymi, żółtymi kwiatami. Według starożytnych wierzeń pomagała odstraszać złe duchy i wspierała walkę z demonami. Surowcem leczniczym są kwiaty. Surowiec od wieków wykorzystuje się w ziołolecznictwie, między innymi jako domowy sposób na ból gardła i infekcje górnych dróg oddechowych, a także zewnętrznie w postaci okładów przyspieszających gojenie drobnych ran i otarć. 

Jak wygląda dziewanna? 

Dziewanna to dwuletnia bylina, rosnąca na wysokość do 3 metrów, w zależności od warunków wzrostu i odmiany.  

• Cechuje ją strzelista budowa. Główny pień zdobią malutkie, żółte i rozłożyste kwiaty o lekko dzwonkowatym kształcie.,.  
• Liście dziewanny mają eliptyczny kształt i faliste brzegi. Są delikatnie omszone w dotyku i pokryte subtelnym owłosieniem.  
• Owoce dziewanny przybierają formę torebki, która rozdziela się na dwie części, obie wypełnione drobnymi nasionkami.  

Dziewanna – właściwości 

Właściwości dziewanny wynikają bezpośrednio z obecności licznych związków aktywnych, w tym dużej ilości śluzu pokrywającego obolałe miejsca ochronnym filmem, łagodzącym stany zapalne. 

Kwiaty dziewanny zawierają bogactwo cennych flawonoidów charakteryzujących się właściwościami przeciwzapalnymi i antyoksydacyjnymi. Wśród składników aktywnych wymienia się ponadto: 

• Garbniki znane z działania bakteriobójczego,  
• Saponiny wykazujące właściwości moczopędne i przeciwzapalne, dzięki czemu roślina może być wsparciem w łagodzeniu objawów zapalenia pęcherza.  

W przypadku problemów z układem oddechowym skuteczne działanie wykazują składniki takie jak olejki eteryczne, związki śluzowe oraz kwasy organiczne niwelujące między innymi uporczywy, suchy kaszel i rozrzedzające zalegającą wydzielinę.

Dziewanna – działanie 

Dziewanna poprzez rozrzedzanie zgromadzonej wydzieliny ułatwia efektywne odkrztuszanie. Skutecznie łagodzi schorzenia układu oddechowego, takie jak zapalenie oskrzeli czy płuc.  

• Polecana jest także w przypadku problemów z gardłem – nawilża błonę śluzową i wykazuje działanie powlekające, dlatego z jej leczniczego działania korzystają osoby cierpiące na astmę.  
• Dziewanna pomaga również niwelować objawy schorzeń układu pokarmowego, takie jak biegunka, ból żołądka, kolki jelitowe czy uczucie pełności, a także choroby pęcherza moczowego czy problemy z nerkami. 
• Dzięki właściwościom antybakteryjnym, regenerującym i łagodzącym podrażnienia, napar z dziewanny może być stosowany miejscowo na rany. 
• Z kolei olejek z dziewanny wykazuje działanie przeciwbólowe, co sprawia, że jest ceniony szczególnie w przypadku dolegliwości reumatycznych.  

Dziewanna – zastosowanie 

Z uwagi na opisane działanie i właściwości rośliny dziewannę wykorzystuje się między innymi w tabletkach na ból gardła, tabletkach na biegunkę czy tabletkach na zatoki.  

• Wyciąg z kwiatów dziewanny znajdziesz między innymi w preparacie Rinozine Zatoki, suplement diety, ze składnikami wspomagającymi organizm narażony na infekcje górnych dróg oddechowych.  
• Oprócz tego popularnym zastosowaniem są syropy na bazie ekstraktu z dziewanny, np. Syrop z Dziewanny z Witaminą C, suplement diety zawierający wyciąg z rośliny wspomagający naturalną odporność organizmu, a także działający kojąco na jamę ustną, gardło i struny głosowe.  
• Dziewanna dostępna jest również w formie Herbaty ziołowej Oskrzela Dr. Max, wzbogaconej o składniki wykazujące korzystne działanie na pracę układu odpornościowego i oddechowego, takie jak dzika róża, oregano, koper włoski czy mięta. 

Warto zaznaczyć, że coraz częściej dziewanna znajduje zastosowanie w branży kosmetycznej. Możesz ją spotkać między innymi w produktach do pielęgnacji włosów, np. w szamponach wzmacniających i preparatach rozjaśniających. Jest ponadto składnikiem kosmetyków pielęgnacyjnych przeznaczonych do cery trądzikowej, wrażliwej i podrażnionej. 

Dziewanna w ciąży 

Nie ma wystarczających badań naukowych dotyczących bezpieczeństwa stosowania dziewanny w okresie ciąży i karmienia piersią, w związku z czym kobiety w ciąży i matki karmiące piersią powinny unikać jej stosowania lub skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii z jej wykorzystaniem.  

Dziewanna – przeciwwskazania 

Mimo licznych korzyści zdrowotnych, dziewanna nie jest odpowiednia dla każdego.  

Głównym przeciwwskazaniem są potencjalne reakcje alergiczne na substancje aktywne lub dodatkowe składniki zawarte w roślinie.  

• Ze względu na ograniczone badania dotyczące bezpieczeństwa nie zaleca się podawania dziewanny kobietom w ciąży oraz matkom karmiącym piersią.  
• Niewskazana jest również dla dzieci poniżej 12. roku życia, chyba że z informacji podanych przez producenta wynika coś innego. Dla przykładu Balsam Jerozolimski dla dzieci, suplement diety może być stosowany u maluchów powyżej 3. roku życia, natomiast Herbata Drogi Oddechowe Dr. Max, powyżej 6. miesiąca.  

Podsumowanie 

Dziewanna to popularna w ziołolecznictwie i medycynie roślina, która wykazuje potencjał w łagodzeniu różnego rodzaju dolegliwości, począwszy od schorzeń układu oddechowego i trawiennego, aż po problemy skórne. Dzięki bogatemu składowi chemicznemu stanowi cenne wsparcie dla zdrowia i dobrej kondycji organizmu u osób, u których nie występują przeciwwskazania do przyjmowania preparatów z dziewanną. 

Źródła:

1. Ali N, Ali Shah SW, Shah I, Ahmed G, Ghias M, Khan I, Ali W. Anthelmintic and relaxant activities of Verbascum Thapsus Mullein. BMC Complement Altern Med. 2012 Mar 30;12:29. doi: 10.1186/1472-6882-12-29. PMID: 22463730; PMCID: PMC3350428., https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22463730/ [dostęp 26.03.2024 r.]
2. M. Zielińska-Pisklak, Ł. Szeleszczuk, K. Wilczek, Dziewanna – starosłowiańska bogini wiosny, https://www.researchgate.net/profile/Lukasz-Szeleszczuk/publication/288103857_Dziewanna_-_staroslowianska_bogini_wiosny/links/567e45a508ae051f9ae4ac12/Dziewanna-staroslowianska-bogini-wiosny.pdf [dostęp 26.03.2024 r.]
3. Farmakognozja online, http://www.farmakognozjaonline.pl/baz_suro/baza.php?jezyk=pl&klasa=flos&id=28. [dostęp 26.03.2024 r.]