SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) – przyczyny, objawy i leczenie

SIBO to coraz częstsza przyczyna problemów jelitowych. Objawów schorzenia nie można bagatelizować, gdyż nieleczone mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych ze strony wielu układów organizmu. Sprawdź, czy zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego dotyczy również Ciebie. Poznaj, jakie są przyczyny i objawy choroby oraz jak przebiega terapia.

Co to jest SIBO?

SIBO (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to zaburzony stan homeostazy organizmu, podczas której dochodzi do nadmiernego rozrostu bakteryjnego i pojawienia się w jelicie cienkim nietypowych bakterii tlenowych i beztlenowych. Pośród nich znajdują się także te pierwotnie bytujące w jelicie grubym. Zmiany powodują zespół symptomów żołądkowo-jelitowych i zaburzeń pracy innych układów.

Klasyfikując występujące objawy, można wyodrębnić następujące typy SIBO.

1. Wodorowe – przyczyną jest nadmiar bakterii wytwarzających gazowy wodór. W przeważającej części dominującym objawem są biegunki.
2. Metanowe – wówczas następuje przerost tzw. archeonów – jednokomórkowych organizmów, które rozkładają dwutlenek węgla do metanu. Chorzy skarżą się głównie na silne zaparcia.
3. Mieszane (łączone) – będące postacią wodorowo-metanową, w której następuje przerost bakterii i archeonów. Biegunki i zaparcia występują stale lub naprzemiennie.
4. Siarkowodorowe – to typ SIBO wywołany przez bakterie produkujące siarkowodór. Charakterystycznymi objawami dla tej postaci są gazy o zapachu siarki oraz biegunki.

Konsekwencje zespołu SIBO

Nadmiar niekorzystnych bakterii zaburza procesy trawienia i wchłaniania składników odżywczych, stąd osoby cierpiące na SIBO narażone są na niedobory witamin oraz składników mineralnych (szczególnie witaminy A, D oraz B12). To prosta droga do innych niebezpiecznych dolegliwości: alergii, utraty masy ciała, stanów zapalnych ze strony stawów, problemów skórnych, a nawet zaburzeń psychicznych – stanów lękowych i depresyjnych.

SIBO – przyczyny

Przyczyny rozwoju SIBO mają różnorodny charakter, dlatego za powstanie schorzenia odpowiada więcej niż jeden czynnik sprawczy. Warto również podkreślić, że wiele z przyczyn nadal nie zostało jeszcze poznanych i wciąż są przedmiotem badań. Do najważniejszych z nich należą:

• Nieprawidłowości w budowie anatomicznej i strukturalnej jelit, będące skutkiem stanów zapalnych, zrostów po zabiegach operacyjnych,
• Występowanie schorzeń powodujących zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego (choroba Leśniowskiego-Crohna, twardzina układowa, mukowiscydoza, przewlekłe zapalenie trzustki, zespół jelita drażliwego, itp.),
• Wrodzone i nabyte niedobory odporności: HIV, niedobór immunoglobuliny IgA,
• Przyjmowane leki takie jak: opioidy, inhibitory pompy protonowej, leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego.

Udowodniony wpływ ma rozwój SIBO ma także chirurgiczne usunięcie zastawki krętniczo-kątniczej lub jej niewydolność, ponieważ do jej głównych zadań należy zapobieganie cofania się treści pokarmowej z jelita grubego z powrotem do cienkiego.

SIBO – objawy

Objawy SIBO u wielu osób są dość niespecyficzne – różnią się przebiegiem, częstotliwością i czasem trwania. Symptomy najczęściej wzmagają się wieczorem, po spożyciu świeżych owoców i warzyw, produktów fermentowanych oraz probiotyków. Dodatkowo nie zawsze wiążą się wyłącznie z przewodem pokarmowym. Wśród nich wymieniamy:

• Wzdęcia lub zaparcia spowodowane nadmiernym gromadzeniem się gazów (zazwyczaj występują naprzemiennie),
• Biegunki (stolce o konsystencji tłuszczowej),
• Uczucie pełności w jamie brzusznej po jedzeniu,
• Przewlekłe bóle brzucha,
• Nudności i wymioty po posiłku.

Zgłaszany w wywiadzie przez pacjentów ból brzucha o gwałtownym nasileniu należy poddać jak najszybszej diagnostyce, ponieważ ostry brzuch może wymagać leczenia chirurgicznego.

SIBO – leczenie

Leczenie zespołu SIBO opiera się na kompleksowym podejściu i uwzględnia stosowanie środków farmakologicznych, dietoterapię, metody naturalne oraz techniki pracy nad stresem. Podstawą jest znalezienie konkretnej przyczyny rozrostu bakteryjnego. W tym celu lekarz zaleca wykonanie wodorowego testu oddechowego z obciążeniem glukozą lub laktulozą (WTO), który pozwala określić ilość wodoru i metanu we wdychanym powietrzu, profil SIBO oraz jego nasilenie. Ponieważ ludzkie komórki nie są w stanie produkować wodoru i metanu, obecność tych gazów w wydychanym powietrzu po spożyciu glukozy lub laktulozy świadczy o procesie fermentacji bakteryjnej w jelicie cienkim. 

Dodatkowo rozpoznanie w kierunku SIBO należy rozszerzyć, wykonując:

• Pełną morfologię krwi obwodowej z uwzględnieniem markerów stanu zapalnego OB, CRP,
• Badanie poziomu albumin we krwi,
• Stężenie żelaza i ferrytyny,
• Posiew materiału z biopsji jelita czczego,
• USG jamy brzusznej,
• Kalprotektyna w kale.

Podstawą leczenia jest antybiotykoterapia oraz kuracja przeciwgrzybicza, która ma na celu przede wszystkim likwidację niekorzystnych bakterii bytujących w jelicie. 

• Aby złagodzić przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego, warto doraźnie stosować leki na wzdęcia, leki na zaparcia, oraz leki na biegunkę. 
• Jeśli zespół SIBO wynika z przyjmowanych na stałe leków, należy dążyć do ich odstawienia bądź zastąpienia innymi. 
• W sytuacji, gdy schorzenie jest wynikiem wady anatomicznej, jeśli to możliwe, należy rozważyć korektę chirurgiczną. 
• Przy występujących niedoborach witaminowych zaleca się suplementację witaminy D, witaminy A, witaminy B12 oraz witaminy E.

Dietą rekomendowaną w przebiegu terapii SIBO jest dieta LOW FODMAP. Badania wykazały, że jej stosowanie w pozytywnym stopniu oddziałuje na nasz mikrobiom jelitowy. Zakłada ograniczenie spożycia słabo wchłanialnych oligo-, di-, polioli- oraz monosacharydów. Dietę o niskiej zawartości FODMAP opracowuje się dla każdego pacjenta indywidualnie, na podstawie szczegółowego wywiadu oraz wyników badań.

Na liście produktów eliminacyjnych znajdziemy:

• Mleko i przetwory mleczne – maślanka, mleko w proszku, twaróg, ser mascarpone, bita śmietana, lody,
• Owoce bogate we fruktozę – jabłka, gruszki, arbuzy, brzoskwinie, morele, miód, soki owocowe,
• Produkty bogate w oligosacharydy – czosnek, cebula, szparagi, brokuły, groch, fasola,
• Orzechy i nasiona – orzechy nerkowca, pistacje,
• Produkty z wysoką zawartością polioli.

Do wybranych produktów o niskiej zawartości FODMAP należą:

• Oleje roślinne (z wyjątkiem oleju czosnkowego),
• Mleko i produkty mleczne bez laktozy,
• Ryby i mięso poddane prostej obróbce termicznej,
• Mleko roślinne: migdałowe, kokosowe, ryżowe,
• Warzywa: marchew, sałata, dynia, papryka, ogórki, bataty i bakłażany,
• Owoce: kiwi, maliny, jagody, borówki, grejpfruty,
• Orzechy i nasiona: orzechy włoskie, migdały, nasiona słonecznika i dyni.

Specjaliści rekomendują, aby prowadzenie diety eliminacyjnej było oparte na trzech etapach:

• Faza eliminacji – trwa od 4 do 6 tygodni i polega przede wszystkim na całkowitym wyeliminowaniu produktów HIGH FODMAP,
• Faza reintrodukcji – skupia się na stopniowym wprowadzaniu niewielkich ilości produktów wcześniej eliminowanych z jednoczesną obserwacją organizmu pod kątem pojawienia się objawów,
• Faza stabilizacji – trwa przez całe życie, opiera się na utrzymaniu diety, najlepiej pod opieką specjalistów, aby nie dopuścić do niedoborów pokarmowych.

SIBO – domowe sposoby

Dużą skutecznością w leczeniu SIBO może okazać się również terapia naturalna, oparta na domowych sposobach. Składają się na nią między innymi substancje naturalne, stymulujące motorykę przewodu pokarmowego i wykazujące działanie zabezpieczające przed rozwojem złośliwych patogenów. 

• Do ziół szczególnie polecanych przy leczeniu SIBO należą: olejek z oregano, tymianek oraz imbir. 
• W przepisach z powodzeniem można stosować większość przypraw. Świetnie sprawdzi się np. świeża bazylia, mięta, kolendra, nać pietruszki, kurkuma, pieprz, cynamon i goździki. 
• Warto wystrzegać się wszelkich mieszanek przyprawowych zawierających w składzie cebulę i granulowany czosnek. 

Pamiętajmy, że terapia domowa w żadnym razie nie może zastąpić leczenia farmakologicznego pod kontrolą lekarza.

Czy SIBO można wyleczyć?

Wiele osób zastanawia się, czy możliwe jest pozbycie się objawów i całkowite wyleczenie rozrostu bakteryjnego SIBO? Jak najbardziej da się skutecznie zwalczyć schorzenie. Musimy jednak pamiętać, że z reguły problem narasta stopniowo, dlatego leczenie to skomplikowany i długotrwały proces. Niezwykle istotna jest kompleksowa terapia uwzględniająca zmianę nawyków żywieniowych i przeorganizowanie trybu życia.

Podsumowanie

Nie bagatelizuj problemów ze strony układu pokarmowego. Kiedy cierpisz na przerost bakterii w jelicie cienkim, możesz czuć się gorzej na wielu płaszczyznach. Dlatego warto obserwować swoje samopoczucie, a w przypadku wystąpienia objawów zgłosić się do lekarza. Pamiętaj, że szybka diagnoza zwiększa szanse na pełne wyleczenie i uwolni Cię od problemu, jakim jest zespół SIBO.

Źródła:

1. Ihnatowicz, E. Ptak, Masz to we krwi, Wyd. Publicat
2. Wnęk, Dieta o małej zawartości FODMAP (dieta zalecana w zespole jelita drażliwego). [dostęp 12.10.2022])
3. A. Adamska, M. Nowak, S. Piłaciński i wsp, Częstość występowania zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) u pacjentów z cukrzycą, Diabetologia Kliniczna 2015, tom 4.