Głóg – zastosowanie, działanie, właściwości

Wywodzącą się z języka greckiego nazwę głogu (Crataegus) tłumaczy się jako „dostarczać siły”. Roślinie przypisuje się korzystny wpływ na krążenie krwi, a więc także dostarczanie tkankom i narządom odpowiedniej ilości tlenu oraz składników odżywczych niezbędnych do pracy. Uzasadnia to wykorzystywanie jej oryginalnej nazwy. Dowiedz się więcej o właściwościach głogu!

Czym jest głóg?

Głóg jest rośliną należącą do powszechnie występującej w Europie (oraz niemal na każdym z kontynentów kuli ziemskiej) rodziny różowatych (Rosaceae). To niewysokie drzewo, często wykorzystywane jako element żywopłotów. Wiosną i wczesnym latem ma ładne białe lub różowe kwiaty, a późnym latem i jesienią wydaje owoce w postaci małych czerwonych kulek.  Ponadto głóg wykorzystuje się ją zarówno jako surowiec leczniczy, kulinarny, jak i kosmetyczny.

Na co pomaga głóg?

Roślinę wykorzystuje się przede wszystkim jako naturalny preparat wspomagający serce i krążenie krwi. Głóg może znajdować zastosowanie jako element terapii niewydolności tego narządu. Ponadto wysoka zawartość antyoksydantów w roślinie przynosi korzyści związane z profilaktyką miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca (m.in. zapobiega powstawaniu utlenionych form cząsteczek „złego” cholesterolu, czyli cholesterolu LDL). Przyjrzyjmy się bliżej właściwościom leczniczym rośliny.

Sprawdź, jak obniżyć triglicerydy za pomocą zmian w stylu życia.

Właściwości lecznicze głogu

Cenne dla zdrowia człowieka właściwości posiadają zarówno kwiaty, owoce, jak i liście głogu. Przyjrzyjmy się ich zastosowaniom w lecznictwie.

Wpływ głogu na układ sercowo-naczyniowy

Typowym zastosowaniem głogu w medycynie jest profilaktyka oraz wspomaganie terapii chorób układu krążenia, włączając w to:

• Zastoinową niewydolność serca,
• Nadciśnienie tętnicze,
• Miażdżycę i chorobę niedokrwienną serca.

Zastoinowa niewydolność serca jest schorzeniem, w którym mięsień sercowy pracuje z obniżoną wydajnością. Prowadzi to do wystąpienia uporczywych dolegliwości wynikających z zastoju krwi w różnych partiach ciała oraz z nadmiaru wody w organizmie. Pacjenci doświadczają m.in. duszności i nadmiernej męczliwości. Ekstrakt z kwiatów i liści głogu (np. w postaci kapsułek) można wykorzystać w celu skutecznego łagodzenia wymienionych wyżej objawów zastoinowej niewydolności serca (jako element uzupełniający standardową farmakoterapię).

Potencjalnie roślina ma również zastosowanie we wspomaganiu leczenia nadciśnienia tętniczego. Dotychczas wyniki badań dotyczących efektywności ekstraktów z głogu dawały sprzeczne wyniki, choć w niektórych z nich uzyskiwano istotną poprawę, m.in. w badaniu obejmującym pacjentów leczonych na cukrzycę (Walker A. F., Marakis G., Simpson E. i wsp., 2006, Hypotensive effects of hawthorn for patients with diabetes taking prescription drugs: a randomised controlled trial, British Journal of General Practice, 56(527): 437-443).

Uważa się, że ze względu na właściwości antyoksydacyjne surowiec może przynosić również korzyści w kontekście profilaktyki oraz terapii miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca. Wynika to m.in. z wpływu z zawartych w roślinie związków na profil lipidowy krwi, czyli stężenie i właściwości cholesterolu zawartego we krwi. Na ten moment brakuje jednak badań, które potwierdziłyby istotne efekty stosowania głogu w kontekście poziomu cholesterolu u ludzi.

Sprawdź, czym są triglicerydy oraz dowiedz się więcej o ziołach obniżających cholesterol.

Inne właściwości zdrowotne głogu

Ponadto w ziołolecznictwie głóg wykorzystuje się także jako składnik o działaniu:

• Uspokajającym, łagodzącym napięcia nerwowe,
• Wspomagającym procesy trawienne (m.in. ze względu na zawartość błonnika pokarmowego w owocach).

Głóg w kosmetyce

Ekstrakt z głogu znajdziemy w składzie wielu kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów, w tym kremów do twarzy i balsamów do ciała, mydeł, szamponów do włosów oraz olejków do kąpieli.

• Typowo wykorzystuje się go ze względu na naturalnie wysoką zawartość antyoksydantów, które pełnią ważną rolę w ochronie skóry przed promieniowaniem UV oraz zachodzącymi wraz z wiekiem zmianami w jej strukturze.
• W medycynie tradycyjnej głóg znajduje zastosowanie również jako składnik wspomagający leczenie ran oraz łagodzący podrażnienia.
• Stosowanie ekstraktów z rośliny do użytku wewnętrznego także wpływa w pewnym stopniu na stan skóry. Wspomagania pracy układu krążenia może poprawiać stopień jej ukrwienia.

Głóg w kuchni

Kulinarnie głóg da się wykorzystać jednak na więcej sposobów. Z owoców wyrabia się dżemy, a kwiaty pozyskuje się w celu wytworzenia aromatycznego syropu, który dodaje się m.in. do napojów (np. do domowej lemoniady) oraz deserów (np. do nasączenia ciasta). Oprócz tego głóg ma zastosowanie jako surowiec do produkcji alkoholu – wina i nalewek. Zastosowanie głogu w kuchni najczęściej sprowadza się do przygotowywania naparów z użyciem liści lub owoców rośliny, przede wszystkim suszonych. Łyżkę surowca zalewa się szklanką wrzątku i parzy przez 10-20 minut. Taką „herbatkę” z głogu można pić 1-2 razy dziennie.

Głóg a alergia

Alergia na głóg nie jest częstym zjawiskiem, jednak może dojść do jej wystąpienia. Ostrożność przy stosowaniu rośliny w tym kontekście powinny zachować szczególnie osoby uczulone na inne gatunki z rodziny różowatych. Przede wszystkim dotyczy to alergii pokarmowej na owoce, takie jak jabłka, gruszki, morele, brzoskwinie, śliwki, maliny oraz truskawki. Głóg wykorzystany do użytku zewnętrznego potencjalnie powoduje wystąpienie symptomów kontaktowego zapalenia skóry u osób nadwrażliwych. Pyłki tej rośliny mogą wywoływać również objawy alergii sezonowej, związanej m.in. z nieżytem nosa.

Głóg w ciąży

W okresie ciąży (a także w czasie karmienia piersią) zawsze należy zachować ostrożność co do zażywania skoncentrowanych ekstraktów roślinnych oraz suplementów diety. Potencjalne korzyści (szczególnie w krótkim czasie) rzadko przewyższają możliwe ryzyko związane z ich użyciem. Generalnie należy stwierdzić, że przyjmowanie głogu w okresie ciąży jest przeciwwskazane. Wynika to z braku szczegółowych danych naukowych, które potwierdziłyby bezpieczeństwo stosowania rośliny w tej grupie.

Przeciwwskazania do stosowania głogu

Istnieją również kilka innych stanów, w których przyjmowanie głogu w różnych postaciach jest przeciwwskazane. Wśród nich wymienić można przede wszystkim zażywanie niektórych leków stosowanych w terapii chorób układu krążenia, w tym:

• Leków przeciwzakrzepowych,
• Digoksyny.

Interakcje między substancjami zawartymi w tych środkach oraz w roślinie mogą skutkować zwiększeniem ryzyka wystąpienia skutków ubocznych, w tym efektów groźnych dla zdrowia. Wykorzystanie ekstraktów jako elementu wspomagającego leczenie chorób serca powinno odbywać się tylko za zgodą i pod kontrolą lekarza. Suplementów głogu nie należy również podawać dzieciom.

Skutki uboczne przyjmowania głogu

U zdecydowanej większości osób zdrowych zażywających głóg z rozwagą nie obserwuje się żadnych skutków ubocznych. Zaburzenia pracy organizmu na skutek przyjmowania tej rośliny występują najczęściej w przypadku przedawkowania lub interakcji z innymi zażywanymi środkami. W takiej sytuacji może dojść do znacznego spadku ciśnienia tętniczego krwi oraz arytmii serca. U niektórych osób zażywanie głogu prowadzi również do wystąpienia objawów, takich jak zawroty głowy, nudności oraz dolegliwości żołądkowo-jelitowe.

Czy głóg może być szkodliwy?

Głóg może być groźny dla zdrowia osób przyjmujących leki na choroby układu sercowo-naczyniowego. Choć roślina jest dobrze tolerowana przez większość osób, stosowanie jej w dużych dawkach czasami prowadzi do wystąpienia skutków ubocznych, m.in. nudności i problemów żołądkowo-jelitowych. Obecnie brakuje danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania głogu przez kobiety w okresie ciąży i laktacji. Ze względu na potencjalną szkodliwość zaleca się im unikanie stosowania ekstraktów oraz naparów z tej rośliny.

Jaki głóg wybrać? 

Głóg dostępny jest w różnych postaciach.

• Możemy dostać go w formie suszonych liści, owoców i kwiatów, z których przygotowuje się m.in. napary. Zioła do zaparzania kupimy m.in. w wygodnej do stosowania formie torebek (np. kwiatostan Głogu fix zioła do zaparzania Herbapol).
• Oprócz tego do wyboru mamy skoncentrowane ekstrakty z głogu, najczęściej zamykane w postaci kapsułek (np. suplement diety głóg wyciąg Solgar). Wyciąg roślinny znajdziemy również w cukierkach głogowych (np. cukierkach z ekstraktem z głogu Reutter).
• Kolejną możliwością jest przyjmowanie soku z owoców głogu. Często producenci wzbogacają go w dodatkową dawkę witaminy C, potrzebnej m.in. do zachowania odporności organizmu oraz prawidłowych funkcji układu krwionośnego. Przykładem takiego środka jest suplement diety sok Głóg.

Co warto pamiętać o głogu?

Głóg jest rośliną, która na wiele sposobów może przynosić korzyści w kontekście poprawy stanu układu krążenia. Większość dostępnych obecnie informacji o jego konkretnych zastosowaniach w lecznictwie nie ma jednak na ten moment jednoznacznego potwierdzenia w badaniach naukowych. Wiemy natomiast, że roślina charakteryzuje się korzystnym składem, przede wszystkim ze względu na wysoką zawartość antyoksydantów, ważnych m.in. w kontekście profilaktyki miażdżycy. Biorąc pod uwagę dostępne dane, zaleca się jednak zachowanie ostrożności przy stosowaniu głogu, szczególnie w przypadku osób ze zdiagnozowanymi poważnymi schorzeniami układu sercowo-naczyniowego i niewprowadzanie go jako elementu terapii bez wiedzy i zgody lekarza.

Źródła:

1. Dahmer S., Scott E. (2010) Health Effects of Hawthorn, American Family Physician, 81(4): 465-468, https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2010/0215/p465.html [dostęp 21.04.2023 r.]
2. Memorial Sloan Kettering Cancer Center (2022) Hawthorn, https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/hawthorn [dostęp 21.04.2023 r.]
3. Walker A. F., Marakis G., Simpson E. i wsp. (2006) Hypotensive effects of hawthorn for patients with diabetes taking prescription drugs: a randomised controlled trial, British Journal of General Practice, 56(527): 437-443, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16762125/ [dostęp 21.04.2023 r.]