Wady zgryzu: tyłozgryz. Najczęściej występująca wada zgryzu

Jeszcze 20 − 30 lat temu ortodoncja była ubogą krewną stomatologii, a dziś przeżywa swój rozkwit. Jedną z najczęściej występujących wad zgryzu jest tzw. tyłozgryz. Pacjenci często błędnie określają to skrzywienie jako „cofnięta dolna szczęka”. Jednak szczękę mamy tylko jedną (u góry), a w tyłozgryzie cofnięta jest „żuchwa”. Zobacz, na czym polega tyłozgryz i jakie są jego rodzaje.

Jakie są wady zgryzu?

Wady zgryzu dzieli się zazwyczaj na 2 rodzaje:

• wady zębowe, gdzie występują  zaburzenia położenia zębów.

Najczęściej pojawiające się to rotacje zębowe, nachylenia, przemieszczenia w 3 płaszczyznach, stłoczenia. Niekiedy, niewielkich wad zębowych się nie leczy ortodontycznie, ale pacjenci decydują się na ich korektę ze względów czysto estetycznych.

• wady szczękowo-zgryzowe, mamy tu do czynienia z zmianą położenia szczęki lub żuchwy w stosunku do siebie.

Zwykle takie położenie może być zaburzone na 3 płaszczyznach przestrzennych: pośrodkowej, czołowej i poziomej. Tu najczęściej ortodonta zaleca korektę uzębienia ze względów zdrowotnych.

Dowiedz się więcej na temat witamin na zęby.

Co to za wada zgryzu − tyłozgryz?

„Cofnięta dolna szczęka” tak najczęściej pacjenci określają tyłozgryz. Bardzo często mylnie nazywają żuchwę szczęka. Pamiętaj, że prawidłowa nazwa anatomiczna górnego uzębienia to szczęka, a na dole znajduje się żuchwa.

Tyłozgryzami nazywa się ogólnie wady dotylne, kiedy żuchwa cofnięta jest w stosunku do szczęki. Należą one do najczęściej występujących wady zgryzu. Obserwuje się je w 45% przypadków wszystkich wad.

Powiększony nagryz poziomy jest wspólną cechą dla wszystkich tyłozgryzów. Prawidłowo, zęby dolne znajdują się tuż za górnymi, kontaktują się z nimi tak, żeby możliwe było swobodne odgryzanie jedzenia. W przypadku wad dotylnych zęby dolne są cofnięte w stosunku do górnych.

Sprawdź też, czym jest przodozgryz.

Ale w niektórych przypadkach cofnięcia żuchwy, gdy dodatkowo zęby siecze górne są przechylone w kierunku jamy ustnej, nie występuje powiększony nagryz poziomy. A to dlatego, że zęby sieczne górne i dolne kontaktują się ze sobą. Dodatkowo, w tej sytuacji dolne zęby zazwyczaj ścierają się.

Przy tyłozgryzie w Twoich rysach twarzy można zauważyć cofniecie lub wywinięcie dolnej wargi, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej. Pacjenci prezentują tzw. ptasi profil z niedowinięciem i skróceniem dolnego odcinka twarzy. Dzieje się tak bo, gdy zęby sieczne górne są wychylone, mięśnie wargi górnej bywają wiotkie i niedorozwinięte, a na dolej wardze widać odbite ślady zębów, które pacjent opiera o nią. Z kolei mięśnie: bródkowy i wargi dolnej mogą być bardziej napięte.

Gdy nagryz poziomy wynosi powyżej 7 mm (odległość między brzegami górnych i dolnych siekaczy), pacjenci mogą mieć problemy z prawidłowym gryzieniem, żuciem czy z mową.

Sprawdź też, dlaczego zęby się kruszą.

Jakie są przyczyny tyłozgryzu?

Przyczynami rozwoju wad dotylnych bywa:

• długotrwały nawyk ssania palca lub zasysania wargi dolnej
• nieprawidłowy ustny tor oddechowy
• przedłużone karmienie dziecka z butelki, sztuczne karmienie
• wady postawy ciała

Tyłozgryz całkowity a częściowy

Tyłozgryz częściowy występuje, kiedy zahamowany jest doprzedni wzrost części zębodołowej żuchwy, zęby sieczne dolne są cofnięte, a z czasem przechylone. W zależności od położenia siekaczy górnych nagryz poziomy ulega zwiększeniu (przy ich wychyleniu) lub zmniejszeniu (przy ich przechyleniu w kierunku do jamy ustnej). Gdy cały dolny łuk zębowy jest cofnięty w stosunku do górnego łuku mówimy o tyłozgryzie całkowitym.

Tyłozgryz rzekomy

Tyłozgryzem rzekomym nazywamy z kolei sytuację, kiedy zwiększony jest doprzedni wzrost szczęki w stosunku do mózgowej części czaski. Żuchwa pozostaje w prawidłowej relacji szkieletowej, dodatkowo w rysach twarzy warga górna i jej okolica jest wysunięta. 

Tyłozgryz u dzieci

Dziecko rodzi się z fizjologicznym tyłożuchwiem. Co to znaczy? Że większy wał zębowy szczęki obejmuje mniejszy i ustawiony dotylnie wał żuchwy. To prawidłowy odruch ssania, zwłaszcza podczas naturalnego karmienia piersią, pobudza doprzedni wzrost żuchwy. Dlatego tak istotne jest dla zapobiegania powstawiania wad zgryzu prawidłowe karmienie, które nie powoduje ucisku i spychania żuchwy do tyłu. Najlepiej, jeżeli dziecko samo będzie ssać, co pozwala wysuwać żuchwę. Gdy noworodek jest karmiony sztucznie z butelki, warto wybierać te butelki, które są rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ortodontyczne. To samo tyczy się smoczków.

Bardzo ważne jest, żeby skorygować wady zgryzu u dzieci i ewentualne oduczenie ich złych nawyków.

Żeby dziecku kształtował się prawidłowy zgryz, ważne jest m.in.:

• pozycja dziecka w trakcie snu − zbyt dotylne ułożenie żuchwy powoduje pociąganie żuchwy ku tyłowi i dołu przez mięśnie twarzoczaszki, a tym samym rozwój tyłożuchwia.
• oddychanie przez nos − nieprawidłowy tor oddechowy, czyli oddychanie przez usta sprawia, że dziecko ma mniejszy przepływ powietrza przez nos i zmniejsza to ciśnienie w górnych drogach oddechowych. Jest to odpowiedzialne za masaż dna nosa i prawidłowe ukrwienie wszystkich struktur anatomicznych. Powoduje to zahamowanie poprzecznego wzrostu szczęki i formowanie się tzw. gotyckiego podniebienia (wąskie, wysoko wysklepione niczym sklepienie w kościele z epoki gotyku).
• oduczenie dziecka ssania palca, smoczka, policzka, warg czy obgryzania paznokci, ołówków itp. − takie czynności również mogą powodować powstawanie wad dotylnych.

Zobacz, jak zapobiegać wadą zgryzu u dzieci w artykule: Wady zgryzu u dzieci − czy mioterapia może im całkowicie zapobiec?

Co to jest tyłożuchwie u dzieci?

U dzieci wady dotylne spowodowane są najczęściej nieprawidłową funkcją. Nazywamy je tyłożuchwiem czynnościowym. Wada ta wynika z dotylnego ustawienia żuchwy, jednak bez wyraźnych zmian w jej budowie. Żeby sprawdzić, czy dziecko ma tyłożuchwie czynnościowe, ortodonta może przeprowadzić test czynnościowy, który polega na wysuwaniu żuchwy. Jeżeli poprawia to zarówno rysy twarzy, jak i warunki zgryzowe to mówi się wtedy, że test czynnościowy wypadł dodatnio.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku retrogeni, czyli tyłożuchwia morfologicznego. Żuchwa jest nie tylko zahamowana we wzroście, ale często dodatkowo występują inne zmiany w jej budowie. Ruchy doprzednie żuchwy są wyraźnie ograniczone, a w skrajnych przypadkach całkowicie zniesione. Test czynnościowy wysuwania żuchwy (jeżeli jest w ogóle możliwy do wykonania) jest ujemny, a w czasie ruchu pogarszają się zarówno zgryz i rysy twarzy. Retrogenia to wada rozwojowa, która powstaje w przypadku krzywicy (obecnie bardzo rzadko występującej) lub artopatii stawów skroniowo-żuchwowych.