Zielona herbata – zastosowanie, działanie, właściwości

Herbata jest jednym z najczęściej konsumowanych napojów na świecie, a historia jej wykorzystywania w celach zdrowotnych sięga tysiącleci. Choć w Europie czarna odmiana cieszy się większą popularnością niż zielona, to spożywanie właśnie tej drugiej potencjalnie przynosi znacznie bardziej istotne korzyści w kontekście profilaktyki wielu schorzeń, a nawet wspomagania ich leczenia. Jakie? Dowiesz się z artykułu!

Gdzie jest produkowana i jak powstaje zielona herbata?

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że zielona herbatajest produktem wytwarzanymz tej samej rośliny(należącej do gatunku Camellia sinensis), co herbata czarna, czerwona, czy biała. Różnice w wyglądzie, aromacie i smaku naparu z liści sprzedawanych jako odrębne typy wynikają przede wszystkim z charakterystycznego sposobu produkcji. Podstawowym sposobem modyfikacji herbaty jest poddawanie jej procesom związanym z oksydacją (utlenianiem) oraz fermentacją. Wymienione procesy prowadzą do otrzymania ciemniejszego koloru liści i intensywniejszego smaku przyrządzanego napoju.

Herbatę zieloną poddaje się procesom obróbki (typowo parowania, a następnie prażenia i suszenia), które hamują oksydację i w związku z tym pozwalają zachować jasny kolor liści oraz dużą część z zawartych w świeżej roślinie antyoksydantów. To właśnie tej grupie związków przypisuje się najważniejsze efekty zdrowotne związane z piciem herbaty lub przyjmowaniem jej w innych postaciach.

Właściwości lecznicze zielonej herbaty

Nadmiar masy ciała oraz choroby układu krążenia stanowią najczęstsze problemy zdrowotne w polskim społeczeństwie. Zielona herbata wykazuje działanie, które potencjalnie można wykorzystać do wspierania ich terapii. Właściwości lecznicze tej rośliny nie ograniczają się jednak tylko do pomocy w eliminacji wymienionych zaburzeń.

Zielona herbata a zdrowie układu sercowo-naczyniowego

Polifenole i inne substancje o działaniu przeciwutleniającym zawarte w zielonej w herbacie mogą wspomagać profilaktykę miażdżycy i jej groźnych powikłań, takich jak zawał serca i udar mózgu. Wiąże się to zarówno z obniżaniem stężenia cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL, jak i hamowaniem oksydacji lipidów we krwi (czyli jednego z procesów stojących u podłoża powstawania zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych). Ponadto picie zielonej herbaty ma udokumentowane działanie łagodnie przeciwdziałające nadciśnieniu tętniczemu krwi. Sprawdź również, jak obniżyć triglicerydy, których wysoki poziom stanowi kolejny z głównych czynników ryzyka chorób serca i naczyń krwionośnych.

Zielona herbata a odchudzanie

Czy zielona herbata wpływa na odchudzanie? Tak, a konkretnie zawarte w niej katechiny uznaje się za potencjalnie wspierające utratę masy ciała. Wspomagają one kilka procesów, które mogą wykazywać korzystne działanie w tym kontekście:

• Obniżenia trawienia i wchłaniania spożywanych tłuszczów w przewodzie pokarmowym,
• Hamowania akumulacji lipidów w tkance tłuszczowej,
• Lipolizy (rozkładu tkanki tłuszczowej) i utleniania kwasów tłuszczowych (ze względu na tego typu działanie zieloną herbatę zalicza się często do tzw. spalaczy tłuszczu).

Zielona herbata jest popularnym składnikiem tabletek na odchudzanie. Na rynku najczęściej spotkamy się z preparatami stanowiącymi mieszanki ziół i/lub wyciągów roślinnych zawierających ten składnik oraz inne substancje potencjalnie wspomagające utratę masy ciała. Przykładami takich środków są: suplement diety Olimp Therm Line Fast (tabletki z dodatkiem m.in.  ekstraktu z pokrzywy oraz pieprzu kajeńskiego), suplement diety zawierający svetol Solgar Kompleks Termogeniczny, suplement diety Bio-C.L.A. z zieloną herbatą (zawierający kwasy tłuszczowe z oleju z krokosza barwierskiego) oraz suplement diety Hydrominum (którego działanie ma na celu m.in. wspomaganie procesu usuwania nadmiaru wody z organizmu).

Inne właściwości zdrowotne zielonej herbaty

Zielona herbata wykazuje również potencjalne korzyści w kontekście profilaktyki innych chorób, w tym:

• Cukrzycy typu II (może przyczyniać się do zwiększenia wrażliwości tkanek na insulinę oraz obniżenia stężenia glukozy we krwi),
• Nowotworów,
• Próchnicy zębów.

Dowiedz się, jak zapobiegać paradontozie.

Herbata zielona w kosmetyce

Zielona herbata wykazuje całą gamę właściwości chętnie wykorzystywanych do produkcji artykułów kosmetycznych. Ekstrakt z liści tej rośliny stosowany jest ze względu na działanie:

• Przeciwtrądzikowe (związane m.in. z redukcją nadmiaru sebum oraz właściwościami przeciwzapalnymi),
• Przeciwdrobnoustrojowe (bakterio- i grzybobójcze),
• Ograniczające przetłuszczanie się włosów,
• Nawilżające i przeciwdziałające wysychaniu skóry i włosów,
• Przeciwstarzeniowe (związane z ochroną przed promieniowaniem UV i zanieczyszczeniami środowiska),
• Ujędrniające.

Zieloną herbatę uwzględnia się w składzie wielu kosmetyków do pielęgnacji ciała (m.in. mydłach, żelach pod prysznic, balsamach do twarzy i ciała). Właściwości przeciwstarzeniowe tej rośliny znalazły zastosowanie m.in. w kremach pod oczy. Wykorzystuje się ją również do produkcji artykułów do pielęgnacji cery trądzikowej. Na naszym blogu znajdziesz osobny artykuł poświęcony zielonej herbacie w kosmetyce.

Zielona herbata – zastosowanie w kuchni 

Podstawowym sposobem wykorzystania omawianego produktu jest oczywiście zaparzenie naparu. Jak prawidłowo przygotować zieloną herbatę? Liście należy zalać wodą o temperaturze ok. 85°C i pozostawić na mniej więcej 3 minuty (najlepiej pod przykryciem, by zapobiec nadmiernej redukcji związków lotnych). Za odpowiednią ilość produktu uważa się około 1 łyżeczkę na porcję o objętości 250 ml. Parzenie liści w wodzie o wyższej temperaturze (np. wrzątku) lub pozostawienie ich w naparze na dłuższy czas skutkuje uwalnianiem tanin – związków, które mogą nadać przygotowywanemu napojowi gorzki smak.

Zieloną herbatę wykorzystuje się również do przygotowania wielu dań, przede wszystkim deserów. Na liście składników w przepisach kulinarnych najczęściej możemy spotkać się z tym produktem w postaci sproszkowanej, nazywanej matchą. Dodaje się ją do:

• Ciast i ciasteczek,
• Smoothie,
• Lodów,
• Napojów, takich jak matcha latte (czyli połączenia rozpuszczonej w płynie sproszkowanej zielonej herbaty ze spienionym mlekiem).

Zielona herbata a alergia

Występowanie alergii na zieloną herbatę jest bardzo nietypowym, rzadko spotykanym zjawiskiem. Nadal jednak istnieje możliwość pojawienia się reakcji nadwrażliwości po jej spożyciu. W takim przypadku obserwuje się zwykle objawy ze strony układu oddechowego, pokarmowego oraz skóry, do których należą:

• Swędzenie jamy ustnej,
• Nudności,
• Biegunka,
• Trudności w oddychaniu,
• Obrzęk.

Zielona herbata w ciąży i podczas karmienia piersią

Zielona herbata może być spożywana bezpiecznie w czasie ciąży oraz karmienia piersią, jednak tylko w ograniczonych ilościach. Zawarta w niej kofeina potencjalnie wpływa negatywnie na zdrowie i rozwój dziecka, jeśli spożywana przez mamę dzienna dawka substancji przekracza 200 mg. Choć taka ilość zawarta jest w aż 6-7 filiżankach naparu (25-30 mg w 250 ml), należy do niej doliczyć również kofeinę pochodzącą z innych spożywanych produktów, w tym kawy (70-100 mg w jednej filiżance), czarnej herbaty (50 mg w filiżance), czekolady (gorzkiej – 25 mg w 50 g, mlecznej – 10 mg w 50 g). 

Przeciwwskazania do stosowania zielonej herbaty 

Przeciwwskazania do stosowania zielonej herbaty dotyczą w większości przypadków zażywania jej w bardzo dużych ilościach lub w skoncentrowanej formie wyciągów roślinnych będących składnikami suplementów diety. Unikać tego powinny wspomniane wcześniej kobiety w czasie ciąży oraz karmienia piersią, a także:

• Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe,
• Pacjenci z chorobami wątroby,
• Dzieci i młodzież, szczególnie w wieku do 12. roku życia.

Skutki uboczne przyjmowania zielonej herbaty

Skutki uboczne stosowania zielonej herbaty najczęściej związane są z przyjmowaniem suplementów diety w nieodpowiednio dostosowanych dawkach i/lub wystąpienia interakcji tego produktu z przyjmowanymi lekami. Jej spożywanie może modyfikować działanie niektórych środków farmakologicznych, m.in. zalecanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Z tego względu stosowanie produktu, szczególnie w skoncentrowanej postaci suplementów diety, warto skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.

W przypadku spożycia dużej ilości zielonej herbaty można zaobserwować objawy nadmiaru kofeiny w organizmie. Zalicza się do nich:

• Problemy ze snem,
• Drażliwość, niepokój i zaburzenia nastroju,
• Bóle głowy,
• Nadpobudliwość.

Przyjmowanie wysokich dawek zielonej herbaty z suplementów diety powiązane jest z również z bardzo rzadkimi przypadkami poważnego uszkodzenia wątroby.

Czy zielona herbata jest zdrowa? Podsumowanie

Istnieje wykazane w badaniach naukowych powiązanie między piciem zielonej herbaty i dłuższym życiem (Kuriyama S., Shimazu T., Ohmori K. i wsp., 2006, Green tea consumption and mortality due to cardiovascular disease, cancer, and all causes in Japan: the Ohsaki study, JAMA). Wiedza o korzystnie działających na zdrowie związkach antyoksydacyjnych zawartych w opisywanym napoju stanowi przekonujące wyjaśnienie tego zjawiska. Zieloną herbatę możemy bez wątpienia uznać za produkt o pozytywnych właściwościach. Należy jednak zachować ostrożność przy jej dawkowaniu (szczególnie jeśli chcemy przyjmować ją w postaci skoncentrowanych ekstraktów), ponieważ spożywanie nadmiaru zawartych w niej związków może prowadzić do wystąpienia szkodliwych skutków ubocznych.

Źródła:

1. Gogga P., Szałajda M., Janczy A. (2021) Zielona herbata a otyłość – wpływ katechin na metabolizm energetyczny, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 75: 265-271, https://sciendo.com/es/article/10.5604/01.3001.0014.8498 [dostęp 20.12.2022]
2. Peng X., Zhou R., Wang B. i wsp. (2014) Effect of green tea consumption on blood pressure: A meta-analysis of 13 randomized controlled trials, 4: 6251, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4150247/, Scientific Reports [dostęp 20.12.2022]
3. European Food Safety Authority Caffeine, https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/caffeine [dostęp 18.12.2022]
4. Kuriyama S., Shimazu T., Ohmori K. i wsp. (2006) Green tea consumption and mortality due to cardiovascular disease, cancer, and all causes in Japan: the Ohsaki study, JAMA, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16968850/ [dostęp 20.12.2022]