Krwawnik – zastosowanie, działanie, właściwości lecznicze

Większość z nas nie zdaje sobie sprawy z tego, że niepozorna roślina o białych kwiatach powszechnie występującą na terenie Polski posiada cały szereg potencjalnych zastosowań w medycynie i kosmetologii. Krwawnik, bo o nim mowa, jest składnikiem preparatów na szereg problemów zdrowotnych, od maści wspomagających gojenie się ran, do tabletek stosowanych przy chorobach przewodu pokarmowego i oddechowego. Dowiedz się, jak bezpiecznie wykorzystać jego cenne właściwości!

Czym jest krwawnik i skąd wzięła się jego nazwa?

Krwawnik(łac. Achillea) jest rośliną z rodziny astrowatych. Na całym obszarze Polski dość łatwo można zaobserwować ją w warunkach naturalnych (szczególnie tę należącą do gatunku krwawnik pospolity). Rośnie przede wszystkim napastwiskach, łąkach, nieużytkach i polach uprawnych, gdzie często uznaje się ją za chwast. Uprawę krwawnika pospolitego z powodzeniem można prowadzić w warunkach domowych, w doniczkach.

Właściwości lecznicze krwawnika 

Wstępne badania, prowadzone głównie in vitro oraz z wykorzystaniem modeli zwierzęcych, dały wyniki potwierdzające właściwości lecznicze rośliny w wielu obszarach. Choć wyniki tych eksperymentów są obiecujące, należy je interpretować z pewną dawką ostrożności, ponieważ nie ma pewności, czy zbliżone rezultaty uzyskałoby się przy użyciu surowca u ludzi.

Stosowanie krwawnika potencjalnie daje efekty w postaci:

• Przyspieszonego gojenia ran – przy zastosowaniu miejscowym (np. zawierającej ekstrakt z rośliny maści na rany) wspomaga proces odbudowy skóry,
• Łagodzenia dolegliwości menstruacyjnych,
• Wspierania funkcji układu odpornościowego,
• Łagodzenia stanów napięcia nerwowego (prawdopodobnie za sprawą redukcji wydzielania kortykosteronu, substancji o działaniu podobnym do kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu),
• Wspomagania leczenia chorób dróg oddechowych – preparaty zawierające krwawnik, takie jak suplement diety Allergo Farm polecane są m.in. przy przeziębieniu i grypie,
• Działania przeciwzapalnego oraz przeciwbólowego,
• Łagodzenia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, m.in. tych związanych z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz zespołem jelita drażliwego (opisane właściwości krwawnika uzasadniają jego wykorzystanie w składzie wielu tabletek na trawienie),
• Ochrony zębów i dziąseł przed chorobami o podłożu zapalnym (krwawnik bywa używany do produkcji różnych preparatów na problemy stomatologiczne),
• Działania antyoksydacyjnego i związanego z tym przeciwdziałania zniszczeniom komórek wywołanym przez wolne rodniki,
• Poprawy funkcji naczyń krwionośnych, co może pomagać m.in. w przypadku hemoroidów (sprawdź preparaty ziołowe, takie jak Herbatka Fix Na Hemoroidy oraz suplement diety Hemo Farm),
• Działania stymulującego wydalanie moczu, z czym wiąże się usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii (z tego względu krwawnik zaliczany bywa do tzw. ziół oczyszczających organizm).

Krwawnik w kosmetyce

Opisywana roślina posiada liczne właściwości, które sprawiają, że w ostatnich latach stała się cennym surowcem dla przemysłu kosmetycznego. Ekstraktowi z liści i kwiatów krwawnika przypisuje się działanie wspomagające wzrost włosów, nawilżające, przeciwłupieżowe oraz oczyszczające. Ze względu na tak korzystny wpływ preparat z krwawnikiem w składzie znalazł się w naszym rankingu 6 najlepszych szamponów do włosów. Kosmetyku zawierającego wyciągi z tej rośliny nie brakuje również w zestawieniu najlepszych wegańskich szamponów do włosów. Zachęcamy do zapoznania się z tymi artykułami, jeżeli szukasz szamponu dostosowanego do Twoich potrzeb. 

Krwawnik wykorzystuje się również jako składnik o działaniu odżywiającym skórę, odświeżającym, maskującym oraz tonizującym. Ze względu na właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne można znaleźć go w preparatach przeznaczonych do cery trądzikowej, do których należy np. serum Krwawnik Tamanu iossi.

Zastosowanie krwawnika w kuchni

Młode liście, łodygi i kwiaty rośliny wykorzystuje się sporadycznie do produkcji napojów bezalkoholowych oraz piwa i likierów. Najbardziej popularnym zastosowaniem krwawnika jest jednak przyrządzanie naparów z liści i kwiatów rośliny. Herbatkę w postaci zioła jednoskładnikowego bez problemu kupimy w aptece, najczęściej w postaci suszonego surowca w torebkach. Wystarczy zalać jedną z nich wrzątkiem i parzyć pod przykryciem przez 5-10 minut. Po tym czasie napar będzie gotowy do spożycia.

Alergia na krwawnik

Wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji alergicznej po zastosowaniu krwawnika występuje u osób uczulonych na inne rośliny z rodziny astrowatych (do której należą m.in. stokrotki, nagietki i chryzantemy). Ponadto należy podkreślić, że nadużywanie rośliny przez dłuższy okres może prowadzić do wystąpienia wysypek skórnych, również o podłożu alergicznym.

Krwawnik a ciąża i karmienie piersią

Badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania krwawnika nie prowadzi się na kobietach w ciąży z oczywistego powodu – wymagałoby to podjęcia ryzyka związanego ze zdrowiem zarówno matki, jak i dziecka. Nie robi się tego nawet w sytuacji, gdy prawdopodobieństwo negatywnego efektu działania ocenia się jako minimalne. W przypadku tej rośliny istnieją natomiast podejrzenia o wpływ na cykl menstruacyjny (stosowanie naparu z krwawnika jest nawet jednym z domowych sposobów na to, jak przyspieszyć okres) i jej użycie potencjalnie mogłoby zwiększyć ryzyko poronienia. 

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa nie zaleca się również przyjmowania rośliny w czasie karmienia piersią. Jeśli spodziewasz się dziecka i chcesz zadbać o zdrowie swoje oraz maluszka, pomocne może okazać się zagłębienie szerzej w temat stosowania ziół w ciąży.

Przeciwwskazania do stosowania krwawnika

Oprócz okresu ciąży i karmienia piersią przeciwwskazaniem do zażywania krwawnika jest także farmakoterapia z wykorzystaniem niektórych leków. Substancje zawarte w roślinie mogą wykazywać niekorzystne, a nawet groźne dla zdrowia interakcje ze środkami, takimi jak:

• Leki przeciwzapalne oraz leki przeciwkrzepliwe – zbliżone działanie krwawnika może powodować nadmierny efekt rozrzedzenia krwi przy stosowaniu zarówno tego zioła, jak i leków,
• Preparaty litu – stosowanie rośliny wiąże się z ryzykiem spowolnionego usuwania leku z organizmu,
• Leki uspokajające – zioło może wykazywać podobne działanie,
• Leki zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego (stosowane np. w przypadku choroby refluksowej) – krwawnik może wykazywać działanie przeciwne, redukujące efektywność tych preparatów.

Roślina nie powinna być również zażywana przez dzieci.

Skutki uboczne przyjmowania krwawnika

Przyjmowanie krwawnika może wiązać się z niepożądanymi symptomami. Wśród możliwych skutków ubocznych stosowania krwawnika pospolitego należy wymienić:

• Senność,
• Zwiększone parcie na mocz,
• Zmiany skórne w postaci podrażnień i wysypki,
• Reakcje nadwrażliwości na światło słoneczne,
• Interakcje z lekami (opisane wyżej).

Jak wygląda krwawnik?

Krwawnik pospolity ma prostą wzniesioną owłosioną łodygę, zwykle (szybko) dorastającą do wysokości około 60 cm. Posiada żółtawe kłącze pełzające. Liście o barwie zielonej, często z szarawym odcieniem, są gęste i drobne, mają kształt poczwórnie pierzastosieczny. Małe kwiaty w białym (lub rzadziej lekko różowym) kolorze z żółtawym środkiem tworzą koszyczki budujące baldachy na szczycie łodygi. Okres kwitnienia krwawnika pospolitego przypada na miesiące od czerwca - lipca do października.

Czy krwawnik pospolity jest trujący?

Możemy przytoczyć tutaj znane sformułowanie, że to dawka czyni truciznę. Przyjmowanie krwawnika nie wiąże się z efektem toksycznym, o ile zastosujemy ostrożność przy doborze ilości stosowanych środków oraz nie będziemy podawać ich z lekami, które mogą potęgować jego działanie. Należy także pamiętać, że ziele nie powinno być stosowane przez dzieci.

Jak zbierać i suszyć krwawnik?

Pozyskiwanie surowca nie powinno sprawić dużych trudności. Najlepiej robić to w okresie kwitnienia krwawnika. Wybieramy rośliny dziko rosnące, na stanowiskach zlokalizowanych w oddaleniu od źródeł zanieczyszczeń, np. często uczęszczanych dróg, co wiążę się z emisją spalin. Ścinamy łodygi na poziomie około 10 cm nad podłożem. Następnie możemy związać je w małe, luźne pęczki i zawiesić w przewiewnym miejscu o słabym dostępie do światła słonecznego. Alternatywnie rozkładamy ścięte rośliny w jednej warstwie na siatce o drobnych oczkach lub na papierze.

Wykorzystaj właściwości zdrowotne krwawnika!

Krwawnik, ze względu na swoją nazwę i tradycyjne sposoby użycia w medycynie ludowej, najczęściej kojarzony jest z korzystnym wpływem na proces gojenia ran oraz łagodzenie dolegliwości menstruacyjnych. Potencjalnych zastosowań tego zioła można wymienić jednak znacznie więcej. Warto przyjrzeć się bliżej właściwościom rośliny i wykorzystać je do wspomagania swojego stanu zdrowia.

Źródła:

1. Mohammadhosseini M., Sarker S. D., Akbarzadeh A. (2017) Chemical composition of the essential oils and extracts of Achillea species and their biological activities: A review, Journal of Ethnopharmacology, 199: 257-315, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874116317561?via%3Dihub#!, [dostęp 02.08.2022].
2. Strzępek-Gomółka M., Gaweł-Bęben K., Kukula-Koch W. (2021) Achillea Species as Sources of Active Phytochemicals for Dermatological and Cosmetic Applications, Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 6643827: 1-14, https://www.hindawi.com/journals/omcl/2021/6643827/ [dostęp 01.08.2022].