Kwercetyna – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Kwercetyna to organiczny związek chemiczny z grupy flawonoli. Znana głównie z silnego działania antyoksydacyjnego wykazuje zdolność neutralizowania wolnych rodników tlenowych. Ale to nie wszystkie jej właściwości. Przeczytaj, jaki ma wpływ na organizm, w czym jest najwięcej kwercetyny, a także, czy istnieją przeciwwskazania do jej przyjmowania. 

Co to jest kwercetyna?

Kwercetyna jest jednym ze związków polifenolowych, należących do flawonoidów roślinnych, dokładniej do flawonoli. To bioaktywny, organiczny związek chemiczny występujący w postaci wolnej lub jako glikozyd, czyli pochodna cukrów składająca się z dwóch części – cukru i składnika niecukrowego. Flawonoidy to głównie barwniki, które w roślinie odpowiadają między innymi za żółte zabarwienie. Oprócz tego nadają roślinie charakterystyczny smak i aromat. 

Kwercetynę uzyskuje się wskutek krystalizacji z ekstraktów roślinnych. Ponieważ jest to związek lipofilny, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie, jednak wykazuje duże powinowactwo do tłuszczy. Co ważne, glikozyd kwercetyny, w porównaniu do wolnej postaci, wykazuje większą zdolność do rozpuszczania w wodzie. Związek ten dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, tak więc na obecność kwercetyny w organizmie wpływa przede wszystkim dieta i regularne dostarczanie produktów, w których naturalnie ona występuje.

Wjakich produktach znajdziesz kwercetynę?

• W owocach – winogrona, wiśnie, jabłka, jagody, aronia, borówka, czarna porzeczka, owoce czarnego bzu,
• Warzywach – cebula czerwona (jedno z najbogatszych źródeł kwercetyny), brokuły, pomidory, korzeń selera, fasolka szparagowa, szpinak, papryka,
• Ziołach – koper, liść laurowy, oregano, kolendra, pietruszka, estragon, rumianek, skrzyp polny,
• Orzechach włoskich,
• Zielonej herbacie,
• Czerwonym winie,
• Miodzie.

Ilość kwercetyny w poszczególnych produktach jest różna, w zależności od jego dojrzałości czy wybarwienia, dlatego najlepiej urozmaicać dietę i dbać o jej różnorodność. 

• Najwięcej związku znajduje się w skórce i tuż pod nią, więc jeśli jest taka możliwość, warto spożywać uprzednio umyte, ale nieobrane owoce. 
• Ciekawostką może być fakt, że obróbka termiczna, np. mrożenie, suszenie czy gotowanie, skutkuje obniżeniem zawartości kwercetyny. 
• Ponadto soki zawierają mniejszą ilość związku niż surowe warzywa i owoce, w związku z czym najkorzystniejszą i najefektywniejszą formą dostarczania kwercetyny do organizmu jest dieta bogata w świeże produkty. 
• Związek ten można również przyjmować w formie suplementów w postaci tabletek, tabletek musujących lub kapsułek. Przykłady nutrikosmetyków zawierających kwercetynę to między innymi:

• suplement diety Pharmovit Classic Kwercetyna Complex, zawierający dodatkowo witaminy D, C oraz cynk,
• suplement diety Calcium + Quercetin Dr. Max, czyli tabletki musujące z wapniem, cynkiem i kwercetyną,
• suplement diety KenayAG, Kwercetyna Quercefitt,
• suplement diety Kwercetyna Kompleks z Ester-C Plus Solgar.

Kwercetyna – właściwości

Kwercetyna to związek znany ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. Jest silnym antyoksydantem, o działaniu przeciwutleniającym. Pomaga neutralizować wolne rodniki, przeciwdziała różnego rodzaju schorzeniom, wpływa na kondycję skóry. 

• Działanie antyoksydacyjne przekłada się na ograniczenie chorób związanych z układem krążenia. Duże ilości flawonoidów w diecie wpływają korzystnie na gospodarkę lipidową, uelastyczniają naczynia krwionośne, wzmacniają i zmniejszają podatność na uszkodzenia oraz obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Przeczytaj także, czym jest miażdżyca i nadciśnienie tętnicze krwi, a także jak powinna wyglądać ich profilaktyka.
• Właściwości antyoksydacyjne kwercetyny wykorzystywane są również do hamowania wzrostu komórek nowotworowych oraz ochrony komórek zdrowych. Określone stężenie kwercetyny w organizmie pomaga zredukować nieprawidłowe i uszkodzone komórki. 
• Szeroko doceniane są właściwości kwercetyny w leczeniu niektórych objawów alergii, np. kataru siennego czy pokrzywki, poprzez zmniejszenie wytwarzania oraz uwalniania histaminy, a także innych substancji o działaniu alergizującym i zapalnym. Symptomy alergii bywają niespecyficzne, dlatego sprawdź, jakie mogą być nietypowe objawy alergii oraz czym jest astma alergiczna i jak odróżnić ją od zwykłego kaszlu.
• Działanie antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe oraz antyalergiczne kwercetyny to nie jedyne właściwości tego związku, ponieważ kwercetyna wykazuje również działanie przeciwwirusowe. Poprzez zdolności przeciwzakaźne i zmniejszające replikację drobnoustrojów, pomaga zahamować aktywność wirusów. Związek ma wpływ na takie mikroorganizmy jak wirus grypy, wirus opryszczki, wirus wścieklizny i wirus polio. Suplementacja flawonoidu może pomóc w szybszym rozprawieniu się z chorobą toczącą się w ustroju.
• Kwercetyna pomocna jest także w leczeniu otyłości i kontrolowaniu masy ciała, dzięki czemu przyczynia się do utrzymania szczupłej sylwetki. Hamuje tworzenie komórek tłuszczowych, indukuje ich apoptozę, czyli naturalne obumieranie oraz powoduje wzrost lipolizy – enzymatycznego procesu rozkładu tkanki tłuszczowej. 
• Dodatkowo dzięki zdolności pobudzania wydzielania śluzu odgrywa ważną rolę w przeciwdziałaniu i terapii chorób układu pokarmowego, między innymi chorób wrzodowych żołądka i dwunastnicy. 
• Flawonoidy to także związki, które chronią komórki mózgowe przed stresem oksydacyjnym oraz uszkadzaniem tkanek w postępującej chorobie Alzheimera.

Podsumowując, kwercetyna wykazuje szereg pozytywnych właściwości, wspomagających liczne procesy zachodzące w organizmie. Wśród szerokiego spektrum działania flawonoidu wymienia się głównie właściwości:

• Przeciwutleniające,
• Antynowotworowe,
• Przeciwzapalne i przeciwwirusowe,
• Antyalergiczne,
• Stabilizujące ciśnienie krwi,
• Leczenie otyłości i kontrolowanie masy ciała,
• Poprawę odporności organizmu,
• Zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym,
• Walkę z wolnymi rodnikami,
• Kontrolowanie poziomu cukru we krwi.

Kwercetyna – zastosowanie

Wymienione wyżej właściwości kwercetyny sprawiają, że znajduje szerokie zastosowanie w branży farmakologicznej, do produkcji leków i suplementów diety. Preparaty, w których wykorzystano prozdrowotne działanie flawonoidu, to między innymi leki na żylaki bez recepty oraz tabletki na alergię. Pierwsze z nich hamują rozwój żylaków, uszczelniają naczynia krwionośne i przynoszą ulgę zmęczonym kończynom. Drugie z kolei łagodzą objawy alergii, hamują wydzielanie mediatorów reakcji zapalnej, wskutek czego ograniczają nasilenie reakcji alergicznej

W jakich sytuacjach stosuje się kwercetynę?

• W łagodzeniu objawów alergii.
• Profilaktyce antynowotworowej.
• Zapobieganiu schorzeniom układu sercowo-naczyniowego.
• Redukcji tkanki tłuszczowej.
• Zmniejszaniu stanów zapalnych.
• Leczeniu uszkodzeń skóry wywołanych niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi (podrażnienie, zaczerwienienie, świąd).

Kwercetyna – przeciwwskazania

Przyjmowanie kwercetyny wraz z pożywieniem nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, dlatego warto włączyć do diety produkty zawierające opisywany flawonoid. Przeciwwskazania mogą wystąpić podczas suplementacji i ponadnormatywnego dawkowania. 

Zaleca się ostrożność w przypadku:

• Zaburzeń rytmu pracy serca, 
• Zbyt wysokiego ciśnienia krwi,
• Przyjmowania niektórych leków, z którymi może wchodzić w reakcję, obniżając wchłanialność substancji aktywnych,
• Skłonności do hipotensji, czyli niskich wartości ciśnienia tętniczego,
• Niskiej krzepliwości krwi.

Dotychczas nie określono jednoznacznie, czy ciąża i okres karmienia piersią jest przeciwwskazaniem do suplementacji kwercetyny. Nie ma również jasnych wytycznych, które by tego zabraniały. W tej sytuacji najlepszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie wizyta u ginekologa prowadzącego ciążę, który zadecyduje, czy ciężarna może zażywać kwercetynę.

Należy podkreślić, że zwiększona podaż kwercetyny zawsze powinna być skonsultowana z lekarzem. Suplementacja preparatów, np. podczas leczenia objawów alergii lub stanu zapalnego polega na przyjmowaniu wyższych dawek tego związku, dlatego zaleca się ostrożność. Jeśli nie ma uzasadnionej potrzeby, wystarczy zwyczajowa, odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w produkty zawierające omawiany flawonoid. Włączając do jadłospisu świeże warzywa i owoce, nie tylko zadbasz o właściwą dawkę kwercetyny, ale również obniżysz ryzyko powstawania groźnych chorób. Sprawdź, z czego powinna się składać dieta obniżająca cholesterol.

Kwercetyna – skutki uboczne

Suplementacja kwercetyny, podobnie jak innych związków, powinna być stosowana z umiarem, a także poprzedzona specjalistyczną konsultacją. Jej stosowanie w nadmiarze i przekraczanie dziennego limitu może wywołać skutki uboczne. Wśród zgłaszanych reakcji niepożądanych wymienia się między innymi te ze strony układu pokarmowego, np. nudności i wymioty. Ponadto mogą wystąpić lekkie bóle głowy oraz wzrost ciśnienia tętniczego. Podczas przyjmowania kwercetyny zaleca się obserwowanie reakcji organizmu, a wszelkie nieprawidłowości powinny być skonsultowane z lekarzem prowadzącym.

Kwercetyna – z czym nie łączyć?

Ze względu na fakt, że kwercetyna może obniżać działanie niektórych leków, zmniejszać przyswajalność i wchłanialność substancji aktywnych, zaleca się, by nie włączać suplementacji podczas ich przyjmowania, ponieważ może opóźnić proces leczenia. Wśród preparatów, z którymi może wchodzić w interakcję, wymienia się między innymi:

• Estrogeny, 
• Cyklosporynę, 
• Felodypinę, 
• Antybiotyki z grupy chinolonów,
• Digoksynę.  

Podsumowanie

Kwercetyna to związek organiczny, który chroni organizm przed wieloma chorobami, a także pomaga utrzymać go w dobrej formie. Przyjmowana wraz z pożywieniem nie wywołuje skutków ubocznych. W przypadku suplementacji zaleca się konsultację lekarską, dawkowanie zgodne z zaleceniami i nieprzekraczanie dziennej dawki. Należy jednak pamiętać, że suplementacja nie powinna zastąpić zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety, zawierającej produkty bogate w opisywany flawonoid.

Źródła:

1. Maksymiec, Kwercetyna – budowa, właściwości i zastosowanie, http://www.m.e-biotechnologia.pl/Artykuly/Kwercetyna--budowa-wlasciwosci-i-zastosowanie/ [dostęp 19.12.2022]
2. A. Kobylińska, K. M. Janas, Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka, https://www.researchgate.net/profile/Agnieszka-Kobylinska-2/publication/270908861_Health_-_promoting_effect_of_quercetin_in_human_diet/links/5555c00908ae6fd2d821f973/Health-promoting-effect-of-quercetin-in-human-diet.pdf [dostęp 19.12.2022]
3. J. Mieszkowski, A. Pałys, E. Budzisz, Kwercetyna – struktura, funkcje, zastosowanie kliniczne, https://www.researchgate.net/profile/Jan-Mieszkowski/publication/235418254_Quercetin_-_structure_function_and_clinical_usage/links/5819169308aee7cdc685e822/Quercetin-structure-function-and-clinical-usage.pdf [dostęp 19.12.2022]