Kwercetyna – właściwości, zastosowanie, działanie i przeciwwskazania

Kwercetyna to organiczny związek chemiczny z grupy flawonoli. Znana głównie z silnego działania antyoksydacyjnego wykazuje zdolność neutralizowania wolnych rodników tlenowych. Ale to nie wszystkie jej właściwości. Przeczytaj, jaki ma wpływ na organizm, w czym jest najwięcej kwercetyny, a także, czy istnieją przeciwwskazania do jej przyjmowania. 

Co to jest kwercetyna?

Kwercetyna jest jednym ze związków polifenolowych, należących do flawonoidów roślinnych, dokładniej do flawonoli. To bioaktywny, organiczny związek chemiczny występujący w postaci wolnej lub jako glikozyd, czyli pochodna cukrów składająca się z dwóch części – cukru i składnika niecukrowego.

Kwercetynę uzyskuje się wskutek krystalizacji z ekstraktów roślinnych. Ponieważ jest to związek lipofilny, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie, jednak wykazuje duże powinowactwo do tłuszczy. Co ważne, glikozyd kwercetyny, w porównaniu do wolnej postaci, wykazuje większą zdolność do rozpuszczania w wodzie. Związek ten dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, tak więc na obecność kwercetyny w organizmie wpływa przede wszystkim dieta i regularne dostarczanie produktów, w których naturalnie ona występuje.

Kwercetyna – właściwości

Kwercetyna to antyoksydant i związek znany ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych. Pomaga neutralizować wolne rodniki, przeciwdziała różnego rodzaju schorzeniom, wpływa na kondycję skóry.

Kwercetyna - najważniejsze właściwości zdrowotne to:

• Przeciwutleniające,
• Antynowotworowe,
• Przeciwzapalne, 
• Przeciwwirusowe,
• Antyalergiczne,
• Stabilizujące ciśnienie krwi,
• Leczenie otyłości i kontrolowanie masy ciała,
• Poprawę odporności organizmu,
• Zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym,
• Kontrolowanie poziomu cukru we krwi.

Kwercetyna a choroby układu krążenia

Działanie antyoksydacyjne przekłada się na ograniczenie chorób związanych z układem krążenia. Duże ilości flawonoidów w diecie wpływają korzystnie na gospodarkę lipidową, uelastyczniają naczynia krwionośne, wzmacniają i zmniejszają podatność na uszkodzenia oraz obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Przeczytaj także, czym jest miażdżyca i nadciśnienie tętnicze krwi, a także jak powinna wyglądać ich profilaktyka.

Kwercetyna a choroby nowotworowe

Właściwości antyoksydacyjne kwercetyny wykorzystywane są również do hamowania wzrostu komórek nowotworowych oraz ochrony komórek zdrowych. Określone stężenie kwercetyny w organizmie pomaga zredukować nieprawidłowe i uszkodzone komórki. Związek ten wymaga jednak dalszych badań zarówno pod kątem jego potencjalnego zastosowania jako wsparcia w terapii nowotworów, jak i roli w profilaktyce onkologicznej.

Kwercetyna a leczenie alergii

Szeroko doceniane są właściwości kwercetyny w leczeniu niektórych objawów alergii, np. kataru siennego czy pokrzywki, poprzez zmniejszenie wytwarzania oraz uwalniania histaminy, a także innych substancji o działaniu alergizującym i zapalnym. Symptomy alergii bywają niespecyficzne, dlatego sprawdź, jakie mogą być nietypowe objawy alergii oraz czym jest astma alergiczna i jak odróżnić ją od zwykłego kaszlu.

Kwercetyna a tarczyca

Kwercetyna jest flawonoidem, który może potencjalne wpływać na tarczycę. 

• Niektóre badania sugerują, że może ograniczać produkcję hormonów tarczycy, co teoretycznie mogłoby mieć znaczenie w kontekście nadczynności  (https://www.mdpi.com/2076-3921/13/10/1202). 
• Wykazuje także właściwości antyproliferacyjne i budzi zainteresowanie w kontekście badań nad nowotworami tarczycy. Jednak dane na ten temat są wciąż ograniczone, a wszystkie mechanizmy działania (poza ograniczeniem wychwytu jodu) nie do końca poznane.

Kwercetyna - właściwości przeciwwirusowe

Działanie antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe oraz antyalergiczne kwercetyny to nie jedyne właściwości tego związku, ponieważ kwercetyna wykazuje również działanie przeciwwirusowe. Poprzez zdolności przeciwzakaźne i zmniejszające replikację drobnoustrojów, pomaga zahamować aktywność wirusów. Związek ma wpływ na takie mikroorganizmy jak wirus grypy, wirus opryszczki, wirus wścieklizny i wirus polio. Suplementacja flawonoidu może pomóc w szybszym rozprawieniu się z chorobą toczącą się w ustroju.

Kwercetyna a stany zapalne

Kwercetyna wykazuje znaczące działanie przeciwzapalne poprzez:

• Redukcję markerów zapalnych, 
• Hamowanie kluczowych szlaków zapalnych, 
• Modulację aktywności komórek odpornościowych 
• Zapewnianie ochrony antyoksydacyjnej. 

Kwercetyna może być zatem korzystnym naturalnym związkiem wykorzystywanym do leczenia stanu zapalnego w różnych stanach. Potrzebne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć potencjalne zastosowania terapeutyczne.

Kwercetyna a leczenie otyłości

Kwercetyna pomocna jest także w leczeniu otyłości i kontrolowaniu masy ciała, dzięki czemu przyczynia się do utrzymania szczupłej sylwetki. Hamuje tworzenie komórek tłuszczowych, indukuje ich apoptozę, czyli naturalne obumieranie oraz powoduje wzrost lipolizy – enzymatycznego procesu rozkładu tkanki tłuszczowej. Nie jest jednak klasycznym składnikiem w preparatach odchudzających.

Kwercetyna a choroby układu pokarmowego

Dodatkowo dzięki zdolności pobudzania wydzielania śluzu odgrywa ważną rolę w przeciwdziałaniu i terapii chorób układu pokarmowego, między innymi chorób wrzodowych żołądka i dwunastnicy.

Kwercetyna a stres oksydacyjny

Flawonoidy to także związki, które chronią komórki mózgowe przed stresem oksydacyjnym, który jest jednym z patomechanizmów w postępujących chorobach neurodegeneracyjnych jak np. choroba Alzheimera i Parkinsona. Dodatkowo kwercetyna chroni komórki przed apoptozą (śmiercią komórki) w obrębie m.in. naczyń krwionośnych i neuronów.

Sprawdź popularne kategorie

Kwercetyna – zastosowanie

Wymienione wyżej właściwości kwercetyny sprawiają, że znajduje szerokie zastosowanie w branży farmakologicznej, do produkcji leków i suplementów diety. Preparaty, w których wykorzystano prozdrowotne działanie flawonoidu, to między innymi leki na żylaki bez recepty oraz tabletki na alergię. Pierwsze z nich hamują rozwój żylaków, uszczelniają naczynia krwionośne i przynoszą ulgę zmęczonym kończynom. Drugie z kolei łagodzą objawy alergii, hamują wydzielanie mediatorów reakcji zapalnej, wskutek czego ograniczają nasilenie reakcji alergicznej.

Kwercetyna - na co pomaga i w jakich sytuacjach się ją stosuje?

Kwercetynę wykorzystuje się w zapobieganiu, ale również różnych objawach i schorzeniach, takich jak:

• W łagodzeniu objawów alergii.
• Profilaktyce antynowotworowej.
• Zapobieganiu schorzeniom układu sercowo-naczyniowego.
• Redukcji tkanki tłuszczowej.
• Zmniejszaniu stanów zapalnych, np. w chorobach autoimmunologicznych.
• Leczeniu uszkodzeń skóry wywołanych niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi (podrażnienie, zaczerwienienie, świąd).

Kwercetyna w kosmetyce

Kwercetyna jest cenionym składnikiem kosmetycznym ze względu na silne właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i ochronne. Wykorzystuje się ją w:

• Kosmetykach anti-aging (przeciwstarzeniowych), 
• Preparatach do cery naczynkowej, trądzikowej oraz produktach łagodzących podrażnienia. 

Kwercetyna jako flawonoid wzmacnia naczynia krwionośne, chroni skórę przed stresem oksydacyjnym i wspiera jej regenerację. Pojawia się w m.in. w:

• Kremach, serum, tonikach do twarzy,
• Kosmetykach do włosów, np. w szamponach.

Kwercetyna - w jakich produktach można ją znaleźć?

W jakich produktach znajdziesz kwercetynę? Naturalne źródła to:

• Owoce – winogrona, wiśnie, jabłka, jagody, aronia, borówka, czarna porzeczka, owoce czarnego bzu,
• Warzywa – cebula czerwona (jedno z najbogatszych źródeł kwercetyny), brokuły, pomidory, korzeń selera, fasolka szparagowa, szpinak, papryka,
• Zioła – koper, liść laurowy, oregano, kolendra, pietruszka, estragon, rumianek, skrzyp polny,
• Orzechy włoskie,
• Zielona herbata,
• Czerwone wino,
• Miód.

Ilość kwercetyny w poszczególnych produktach jest różna, w zależności od jego dojrzałości czy wybarwienia, dlatego najlepiej urozmaicać dietę i dbać o jej różnorodność. 

• Najwięcej związku znajduje się w skórce i tuż pod nią, więc jeśli jest taka możliwość, warto spożywać uprzednio umyte, ale nieobrane owoce. 
• Ciekawostką może być fakt, że obróbka termiczna, np. mrożenie, suszenie czy gotowanie, skutkuje obniżeniem zawartości kwercetyny. 
• Ponadto soki zawierają mniejszą ilość związku niż surowe warzywa i owoce, w związku z czym najkorzystniejszą i najefektywniejszą formą dostarczania kwercetyny do organizmu jest dieta bogata w świeże produkty.

Kwercetyna - suplementacja i dawkowanie

Związek można również przyjmować w formie suplementów w postaci tabletek, tabletek musujących lub kapsułek.

Jeśli nie ma uzasadnionej potrzeby, wystarczy zwyczajowa, odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w produkty zawierające omawiany flawonoid. Włączając do jadłospisu świeże warzywa i owoce, nie tylko zadbasz o właściwą dawkę kwercetyny, ale również obniżysz ryzyko powstawania groźnych chorób. Sprawdź, z czego powinna się składać dieta obniżająca cholesterol.

Kwercetyna - dawkowanie

Dla kwercetyny, która jest częstym składnikiem suplementów diety, nie określono oficjalnej dawki dobowej. Najczęściej stosuje się ją w porcjach 300–500 mg na dobę. Niektóre preparaty zawierają ją w połączeniu z wapniem w mniejszych ilościach, np. 50 mg. Kiedy przyjmować kwercetynę? Zaleca się jej stosowanie 1–2 razy dziennie (w zależności od dawki), najlepiej w trakcie posiłku lub tuż po nim, co może poprawić wchłanianie.

Kwercetyna – z czym nie łączyć?

Kwercetyna może osłabiać działanie niektórych leków, np. zmniejszać przyswajalność i wchłanialność substancji aktywnych. Zaleca się, by nie włączać suplementacji kwercetyny bez konsultacji z lekarzem, ponieważ składnik może zakłócać  efekt terapeutyczny. Wśród preparatów, z którymi kwercetyna wchodzi w interakcję, wymienia się między innymi:

• Estrogeny,
• Cyklosporynę,
• Felodypinę,
• Antybiotyki z grupy chinolonów,
• Digoksynę.

Kwercetyna – przeciwwskazania

Przyjmowanie kwercetyny wraz z pożywieniem nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, dlatego warto włączyć do diety produkty zawierające opisywany flawonoid. Przeciwwskazania mogą wystąpić podczas suplementacji i ponadnormatywnego dawkowania.

Zaleca się ostrożność w przypadku:

• Zaburzeń rytmu pracy serca, 
• Zbyt wysokiego ciśnienia krwi,
• Przyjmowania niektórych leków, z którymi może wchodzić w reakcję, obniżając wchłanialność substancji aktywnych,
• Skłonności do hipotensji, czyli niskich wartości ciśnienia tętniczego,
• Niskiej krzepliwości krwi.

Kwercetyna - ciąża i karmienie piersią

Dotychczas nie określono jednoznacznie, czy ciąża i okres karmienia piersią jest przeciwwskazaniem do suplementacji kwercetyny. Nie ma również jasnych wytycznych, które by tego zabraniały. W tej sytuacji najlepszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie wizyta u ginekologa prowadzącego ciążę, który zadecyduje, czy ciężarna może zażywać kwercetynę.

Kwercetyna – skutki uboczne

Suplementacja kwercetyny, podobnie jak innych związków, powinna być stosowana z umiarem, a także poprzedzona specjalistyczną konsultacją. Jej stosowanie w nadmiarze i przekraczanie dziennego limitu może wywołać skutki uboczne. Wśród zgłaszanych reakcji niepożądanych wymienia się między innymi te ze strony układu pokarmowego, np. nudności i wymioty. Ponadto mogą wystąpić lekkie bóle głowy oraz wzrost ciśnienia tętniczego. Podczas przyjmowania kwercetyny zaleca się obserwowanie reakcji organizmu, a wszelkie nieprawidłowości powinny być skonsultowane z lekarzem prowadzącym.

Kwercetyna - na co działa i na co pomaga? Podsumowanie

Naturalna kwercetyna to związek organiczny, który chroni organizm przed wieloma chorobami, a także pomaga utrzymać go w dobrej formie. Przyjmowana wraz z pożywieniem nie wywołuje skutków ubocznych. W przypadku suplementacji zaleca się konsultację lekarską, dawkowanie zgodne z zaleceniami i nieprzekraczanie dziennej dawki. Należy jednak pamiętać, że suplementacja nie powinna zastąpić zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety, zawierającej produkty bogate w opisywany flawonoid.

Źródła:

1. Maksymiec, Kwercetyna – budowa, właściwości i zastosowanie, http://www.m.e-biotechnologia.pl/Artykuly/Kwercetyna--budowa-wlasciwosci-i-zastosowanie/ [dostęp 19.12.2022]
2. A. Kobylińska, K. M. Janas, Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka, https://www.researchgate.net/profile/Agnieszka-Kobylinska-2/publication/270908861_Health_-_promoting_effect_of_quercetin_in_human_diet/links/5555c00908ae6fd2d821f973/Health-promoting-effect-of-quercetin-in-human-diet.pdf [dostęp 19.12.2022]
3. J. Mieszkowski, A. Pałys, E. Budzisz, Kwercetyna – struktura, funkcje, zastosowanie kliniczne, https://www.researchgate.net/profile/Jan-Mieszkowski/publication/235418254_Quercetin_-_structure_function_and_clinical_usage/links/5819169308aee7cdc685e822/Quercetin-structure-function-and-clinical-usage.pdf [dostęp 19.12.2022]