Dieta trzustkowa – jakie są jej podstawowe zasady i jakie produkty warto jeść?
Choroby trzustki mogą prowadzić do dolegliwości związanych z zaburzeniami trawienia. Co jeść, aby unikać tych objawów? Poznaj zasady diety na trzustkę!
Spis treści
- Dieta trzustkowa – zalecenia
- Dieta trzustkowa – co można jeść?
- Dieta trzustkowa – jakich produktów unikać?
- Dieta w chorobie trzustki − przepis na zupę krem pomidorowo-marchewkową z grzankami Ewy Antoniak
- Dieta trzustkowa – jak długo należy ją stosować?
- Dieta trzustkowa a niedobory składników pokarmowych
- Dieta na trzustkę – o czym warto pamiętać?
Dietą trzustkową możemy nazwać ogólny sposób żywienia, który sprawdza się u pacjentów z najczęstszymi schorzeniami narządu – ostrym oraz przewlekłym zapaleniem trzustki. Modyfikacja jadłospisu stanowi jeden z podstawowych sposobów terapii w tych jednostkach chorobowych. Co można jeść w przypadku występowania problemów z trzustką, a jakich produktów należy unikać? Wyjaśniamy!
Dieta trzustkowa – zalecenia
Choć wiele zasad podstępowania dietetycznego jest uniwersalnych dla osób z zaburzeniami pracy trzustki, w zależności od stopnia zaawansowania nieprawidłowości oraz etapu rekonwalescencji korzyści może przynosić stosowanie innych zaleceń, dopasowanych indywidualnie do stanu pacjenta. W tym artykule skoncentrujemy się na ogólnych zasadach żywienia, które pozwalają odciążyć narząd i wspomagają powrót do zdrowia. Wprowadzenie w życie opisanych niżej zasad ma również na celu zapobieganie dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego często towarzyszącym schorzeniu.
Oto podstawowe zalecenia żywieniowe dla pacjentów z chorobami trzustki:
- Całkowicie zrezygnuj ze spożywania alkoholu – picie nawet niewielkiej jego ilości może spowodować zaostrzenie choroby,
- Jedz posiłki małe objętościowo, ale spożywaj je często i regularnie (co około 2 godziny); zaleca się uwzględnianie w codziennym jadłospisie od 5 do 7 posiłków dziennie,
- Spożywaj dania łatwostrawne – unikaj produktów ostrych, wzdymających, smażonych, warzywa i owoce spożywaj w postaci gotowanej i/lub rozdrobnionej czy przecieranej; dieta bogata w błonnik jest przeciwwskazana,
- Posiłki opieraj na produktach węglowodanowych i białkowych, ograniczaj w nich udział tłuszczów.
Dieta trzustkowa – co można jeść?
Przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym grupom żywności, które warto uwzględniać w diecie pacjentów. Jakie produkty zalecane są osobom z chorobami trzustki?
Produkty zalecane | |
Warzywa | Sałata, pomidor bez skórki, gotowane ziemniaki, buraki, marchew, pietruszka, seler, dynia, cukinia |
Owoce | Spożywane w postaci gotowanej/przecieranej/blendowanej: banany, jabłka, brzoskwinie, morele, owoce jagodowe bez pestek |
Produkty zbożowe | Jasne i czerstwe pieczywo, grzanki, sucharki, kasze drobnoziarniste, ryż biały, drobne makarony pszenne, drobnoziarniste kasze (np. manna, krakowska, kukurydziana), płatki owsiane |
Mięso i ryby | Pierś z kurczaka i indyka, chuda wołowina i wieprzowina, chude ryby (np. dorsz, szczupak, sandacz) |
Nabiał | Mleko o zawartości tłuszczu 0,5-2%, chudy twaróg, jogurty, kefiry, maślanki |
Tłuszcze | Oliwa z oliwek, olej rzepakowy, sojowy, słonecznikowy, kokosowy, masło, miękkie margaryny (tłuszcze należy spożywać tylko w mocno ograniczonych ilościach) |
Desery | Kisiele, galaretki, miód, dżemy bez pestek, biszkopty, drożdżówki |
Napoje | Woda, słabe napary herbat, kawa zbożowa, słaba kawa, kompoty |
Inne | Łagodne przyprawy i zioła (np. koperek, majeranek, oregano, bazylia, tymianek, natka pietruszki, cynamon, wanilia) |
Dowiedz się także jak obniżyć triglicerydy, których skrajnie wysoki poziom stanowi jedną z przyczyn ostrego zapalenia trzustki.
Dieta trzustkowa – jakich produktów unikać?
Stosowanie diety łatwostrawnej, odciążającej trzustkę i przewód pokarmowy, wymaga wyeliminowania z diety wielu produktów. Poniżej prezentujemy listę żywnościprzeciwwskazanej pacjentom w okresie rekonwalescencji.
Produkty przeciwwskazane | |
Warzywa | Warzywa kapustne, cebulowe, nasiona roślin strączkowych, kukurydza, papryka, ogórek, rzodkiewka, grzyby |
Owoce | Winogrona, śliwki, gruszki, czereśnie, owoce niedojrzałe, suszone, z pestkami |
Produkty zbożowe | Kasze gruboziarniste (gryczana, owsiana, pęczak), ryż brązowy, makaron razowy, pieczywo razowe |
Mięso i ryby | Tłuste gatunki mięsa (w tym niektóre rodzaje wieprzowiny oraz wołowiny oraz kaczka, gęś) i ryb (m.in. śledź, makrela, łosoś, węgorz, sardynki), boczek, podroby, kiełbasy, konserwy, pasztety, produkty wędzone |
Nabiał | Mleko i produkty mleczne o wysokiej zawartości tłuszczu (w tym mleko powyżej 2%, śmietana, śmietanka, sery żółte i topione) |
Tłuszcze | Słonina, smalec, margaryny twarde (w kostce), orzechy i nasiona |
Desery | Ciasta z kremem, ciasta z orzechami, wyroby smażone (np. pączki), chałwa, czekolada |
Napoje | Alkohol, kakao, napoje gazowane, mocne napary kawy i herbaty |
Inne | Ocet, musztarda, tłuste wywary mięsne, ostre przyprawy, żółtka jaj |
Dieta w chorobie trzustki − przepis na zupę krem pomidorowo-marchewkową z grzankami Ewy Antoniak
Poniżej znajdziesz przepis na zupę krem Ewy Antoniak, którą można włączyć do jadłospisu osób z chorobami trzustki.
Czas przygotowania: 75 minut
Ilość porcji: 2
Składniki:
Bulion warzywny:
- 1,5 l wody
- 2 marchewki
- 1 korzeń pietruszki
- 1/8 selera korzeniowego
- 1/4 pora
- 1 cebula
- 2 liście laurowe
- 2 ziarenka ziela angielskiego
- Kilka listków lubczyku
- Sól
Pozostałe:
- 5 dużych pomidorów malinowych
- 2 łyżeczki oliwy z oliwek
- Przyprawy: bazylia, oregano
- 2 kromki chleba pszenno-żytniego
Przygotowanie:
- Warzywa na bulion umyj, obierz i pokrój na mniejsze kawałki. Włóż do garnka i zalej wodą. Dodaj ziele angielskie i liście laurowe. Przypraw solą. Gotuj przez ok. 1 godzinę.
- W międzyczasie umyj pomidory i przy pomocy noża delikatnie natnij skórkę „na krzyż” po obu stronach. Włóż do miski i zalej wrzątkiem tak, żeby były przykryte. Odczekaj 1 minutę i wyjmij. Obierz ze skórki.
- Każdego pomidora pokrój na 8 części i usuń gniazda nasienne. Następnie posiekaj i wrzuć do drugiego garnka.
- Kromki chleba pokrój w kostkę i podgrzej na suchej patelni do chrupkości.
- Gdy bulion będzie już gotowy, odlej szklankę do garnka z pomidorami. Dorzuć ugotowaną marchewkę i pietruszkę. Całość dokładnie zblenduj.
- Przypraw bazylią i oregano.
- Do porcji zupy krem dodaj łyżeczkę oliwy z oliwek.
- Podawaj z grzankami. Smacznego!
Dieta trzustkowa – jak długo należy ją stosować?
Czas stosowania diety odciążającej układ pokarmowysilnie wiąże się zestopniem nasilenia zaburzeń pracy trzustki i trudno przewidzieć, jak długo konieczne będzie stosowanie restrykcji u danego pacjenta. Zależy to przede wszystkim od występowania dolegliwości w postaci bólów brzucha (ból trzustki odczuwany jest najczęściej w nadbrzuszu), biegunek czy wzdęć. W okresie, gdy pacjent nie doświadcza już objawów, zwykle w porozumieniu z lekarzem można rozpocząćpowolne i stopniowe rozszerzanie diety o wyeliminowane wcześniej produkty. Jeśli ich spożywanie skutkuje nawrotem symptomów ze strony układu pokarmowego, zaleca się czasowy powrót do poprzednio stosowanego jadłospisu, który nie wywoływał dolegliwości.
Dieta trzustkowa a niedobory składników pokarmowych
Trudności z trawieniem pokarmów związane z zaburzeniami pracy trzustki (która jest narządem odpowiedzialnym za wydzielanie enzymów rozkładających białka, węglowodany i tłuszcze) skutkują obniżonym przyswajaniem wielu składników pokarmowych, w tym witamin, przede wszystkim rozpuszczalnych w tłuszczach. Dodatkowo pacjenci doświadczają również braku apetytu, co nasila problem niedożywienia.
- Z tego względu często zaleca się im przyjmowanie suplementów witaminy A (np. suplement diety betakaroten Dr. Max), witaminy D3 (np. suplement diety Vitamin D 2000 IU Dr. Max), witaminy E (np. suplement diety Vitamin E Dr. Max) i witaminy K.
- Alternatywę dla zażywania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach w postaci pojedynczych preparatów stanowi środek zawierający pełną ich mieszankę, np. suplement diety Pharmovit Clean Label ADEK Junior Oil Active.
- Dodatkowo wskazane może być również uzupełnianie diety o witaminy z grupy B – witaminy B Complex lub tylko witaminy B9, czyli kwasu foliowego (np. suplement diety kwas foliowy Dr. Max i suplement diety Naturell Folian).
Pamiętaj o tym, że suplementy diety, a także leki i zioła na trzustkę należy przyjmować w porozumieniu z lekarzem.
Dieta na trzustkę – o czym warto pamiętać?
Głównym celem diety na trzustkę jest odciążenie uszkodzonego narządu. Jej zasady odbiegają dość mocno od modeli, które polecane są osobom zdrowym (np. diety śródziemnomorskiej) oraz modnych w ostatnich latach sposobów żywienia (np. diety paleo). Zapobieganie niedożywieniu, m.in. poprzez częste spożywanie pełnowartościowych posiłków i ewentualną suplementację sprzyja szybszej rekonwalescencji.
- Freedman S. D. (2022) Patient education: Chronic pancreatitis (Beyond the Basics), UpToDate, https://www.uptodate.com/contents/chronic-pancreatitis-beyond-the-basics/print [dostęp 13.11.2022]
- National Library of Medicine (2018) How is acute pancreatitis treated? Informedhealth.org, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK298835/ [dostęp 13.11.2022]
- Szpital Uniwersytecki w Krakowie Dieta w chorobach trzustki, https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/71-ds-07-dieta-w-chorobach-trzustki/file [dostęp 13.11.2022]
- Dzieniszewski J. Ostre zapalenie trzustki – opieka nad pacjentem i postępowanie dietetyczne po opuszczeniu szpitala – cz. 1, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/ostre-zapalenie-trzustki-opieka-nad-pacjentem-i-postepowanie-dietetyczne-po-opuszczeniu-szpitala-cz-1/ [dostęp 13.11.2022]
- Dzieniszewski J. Ostre zapalenie trzustki – opieka nad pacjentem i postępowanie dietetyczne po opuszczeniu szpitala – cz. 2, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/ostre-zapalenie-trzustki-opieka-nad-pacjentem-i-postepowanie-dietetyczne-po-opuszczeniu-szpitala-cz-2/ [dostęp 16.11.2022]
- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2017) Eating, Diet, & Nutrition for Pancreatitis, https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/pancreatitis/eating-diet-nutrition [dostęp 16.11.2022]